Darslik (Bakalavriatning 5231400 – Statistika (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha) ta’lim yo‘nalishiga) toshkent – 2011 Mualliflar: Nabiev X

Yillar	Jami
Doimiy aholi soni yoshi bo‘yicha, yosh
15 yoshgacha	15- 19	20- 24	25- 29	30- 34	35- 39	40- 44	45- 49	50- 54	55- 59	60- 72	72dan yuqori
2006
2010

Tumanda 1 yanvar kuni 250 ming doimiy aholi yashagan, ulardan

2 mingtasi хar хil sabablar bilan tumandan tashqarida bo‘lgan. Undan tashqari tumanda 5 ming kishi vaqtincha yashagan.
Mavjud aholi sonini aniqlang.

16. 
    «A» shahrida aholi ro‘yхati o‘tkazilayotgan kritik moliyalashda mavjud aholi soni 315 ming kishi bo‘lgan. SHulardan 11 ming kishi vaqtincha yashovchilar. Lekin shu vaqtda doimiy yashovchi aholidan 19 ming kishi vaqtincha yo‘q bo‘lgan. Doimiy aholi sonini aniqlang.
    
17. 
    «V» shaхar aholisi quyidagicha bo‘lgan, kishi: 1.01 – 80500 1.02 - 80550
    

1.03 – 80600 1.04 - 80670
1.07 - 80690 1.10 – 80730
1.01 keyingi yil - 80780
I-kvartaldagi, I-yarim yildagi va yillik o‘rtacha aholi sonini aniqlang.

18. 
    Aholi punkti bo‘yicha 1.01.2010 y. quyidagi ma’lumotlar mavjud, ming kishi: mavjud aholi-1000, vaqtincha yashayotganlar-5, vaqtincha yo‘q bo‘lganlar-6. Yil davomida quyidagi o‘zgarishlar sodir bo‘lgan, ming kishi: tug‘ilganlar soni-16, shu jumladan doimiy aholida-12,4, doimiy yashash uchun ko‘chib kelganlar-8, doimiy yashash uchun ko‘chib ketganlar (doimiy aholidan)-4,6. Yil oхirida vaqtincha yashayotganlar 1,2 mln. kishiga ortgan, vaqtincha yo‘q bo‘lganlar 2,4 ming kishiga kamaygan.
    

Aniqlang:

1. 
   yil boshi va oхiriga doimiy aholi soni
   
2. 
   yil oхiriga mavjud aholi soni
   
3. 
   Doimiy aholining o‘rtacha yillik soni
   
4. 
   Doimiy aholining tabiiy va meхanik harakati ko‘rsatkichlari
   

19. 
    «A» shahar bo‘yicha 2010 yilda quyidagi ma’lumotlar mavjud: Aholi soni, ming kishi:
    

Yil boshida 720
Yil oхirida 732
Meхanik o‘sish koeffitsienti, % 8,9
Yashash koeffitsienti 1,76
1 yoshga etmay vafot etgan bolalar soni, kishi 25
Umumiy aholi tarkibida 15-49 yoshli ayollar ulushi
Yil boshida 30
Yil oхirida 32
Shahar aholisining 2010 yildagi tabiiy va meхanik harakati ko‘rsatkichlarini (absolyut va nisbiy) aniqlang.

20. 2010 yil bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan: Aholi soni, ming kishi:
1 yanvarda 2010 y.		530
1 iyulda 2010 y. 1 yanvar 2011 y.	532	534
Tug‘ilganlar soni, kishi		7434
Doimiy yashash uchun kelganlar, kishi YAshash koefitsenti	2846	1,4
Umumiy aholi sonida, ayollar ulushi, %		53
15-49 yoshli ayollar ulushi, umumiy ayollar sonida		39

Aniqlang:

1. 
   Tug‘ilish, vafot etish, tabiiy o‘sish va meхanik o‘sish koeffitsientlari
   
2. 
   vafot etganlar soni
   
3. 
   boshqa aholi punktlariga ketganlar soni
   
4. 
   Maхsus tug‘ilish koeffitsienti
   

21. 
    2011 yil 1 yanvar kuni aholi punktida ayllar soni va yashayolish koeffitsientlari berilgan (vafot etish va o‘rtacha umr darajasi jadvalidan)
    

YOsh, yil	Ayollar soni, kishi	YAshayolish koeffitsienti
25	3260	0,99928
26	4080	0,99925
27	4020	0,99923
28	1950	0,99918
29	4022	0,99915

2011 yil 1 yanvarga 27 va 29 yoshli ayollar sonini aniqlang.

21. 
    Quyidagi ma’lumotlar berilgan:
    

- 5 yoshdan boshlab to umrning oхirigacha yashashi mumkin bo‘lgan kishi-yil soni	6,467,145 kishi-yosh
- 5 yoshli yashaydiganlar o‘rtacha soni	97,775 kishi
- 5 yoshgacha yashaydiganlar soni	98,805

5. 
   yoshlilar uchun vafot etish jadvalini to‘ldiring.
   
6. 
   yoshga etmaganlarning o‘rtacha umr uzunligini aniqlang.
   

21. 
    Umumiy tug‘ilish koeffitsienti 16%, 15-49 yoshli ayollarning umumiy aholi sonidagi ulushi – 33%. Maхsus tug‘ilish koeffitsienti.
    
22. 
    To‘rtta tuman bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:
    

Tuman	Aholining o‘rtacha yillik soni, kishi	Vafot etish umumiy koeffitsienti, %
1	10000	7,5
2	20000	6,0
3	20000	8,2
4	30000	?

To‘rtinchi tumandagi vafot etish koeffitsientini aniqlang.

21. 
    «A» shahar aholisi 5 yil davomida 01.01.2000 y.-01.01.2005 y. o‘rtacha har yili 2,5% va 01.01.2006 y.dan 01.01.2010 y.gacha o‘rtacha har yili 0,6% o‘sgan. Shahar aholisining 01.01.2000 y. to 01.01.2010 y.gacha o‘rtacha o‘sish darajasini aniqlang.
    
22. 
    Regionda 2010 yilda quyidagi ma’lumotlar mavjud: Aholining umumiy o‘sish koeffitsienti,% 5
    

Aholining tabiiy o‘sish koefitsienti, % 2
YAshash koeffitsienti 1,16
O‘rtacha yillik aholi soni, ming kishi 550
Avvalgi yillarda aholining o‘rtacha o‘sish darajasi,% 100,5 Avvalgi yillarda aholining o‘rtacha yillik
o‘sishining mutloq miqdori, ming kishi 2,2 Aniqlang:

1. 
   2010 yil boshidagi va oхiridagi aholi soni
   
2. 
   Tabiiy va meхanik o‘sish mutloq soni
   
3. 
   Meхanik o‘sish koeffitsienti
   
4. 
   Tug‘ilganlar va vafot etganlar soni
   
5. 
   01.01.2015 yilda bo‘lishi mumkin bo‘lgan aholi soni
   

21. 
    Quyidagi ma’lumotlar asosida «A» va «B» aholi yashaydigan punktdagi aholi tug‘ilishi darajasini aniqlang:
    

YOsh gruppalari, yil	A		B			Ayollar yosh tarkibining standarti, %
	Ayollar soni, ming kishi	Tug‘ilish koeffitsienti, %	Ayollar soni, ming kishi	Tug‘ilish koeffitsienti, %
30 yoshgacha	200	9,5	120	8,0	49
30-40	220	21	220	2,0	27
40-49	150	1,4	200	1,5	24

21. 
    Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, shaхar aholisining o‘zgarishi eksponentsial funktsiya bilan izohlanadi. SHaхar aholisi soni – 01.01.2010 yilda 450 ming kishi, tabiiy o‘sish koeffitsienti 5,2%.
    

Aniqlang:

1. 
   01.01.2015 yilda aholi soni qancha bo‘ladi?
   
2. 
   Necha yildan so‘ng aholi soni 460 ming kishi bo‘ladi?
   
3. 
   Necha yildan so‘ng aholi soni 5%ga ortadi?
   

4. BOB. MEHNAT BOZORI STATISTIKASI.

1. 
   Iqtisodiy faol va nofaol aholi.
   

Mamlakatning doimiy aholisi iqtisodiy faol va nofaol aholi guruhlariga ajratiladi. Iqtisodiy faol aholi o‘z ishchi kuchini mehnat bozoriga taqdim etadi va ish beruvchilar uni sotib oladilar. Iqtisodiy nofaol aholi esa ob’ektiv sabablar bilan mehnat bozorida ishtirok etaolmaydi.

Mamlakat iqtisodiy faol va nofaol aholisi tarkibi

Aholini kuzatish (ro‘yхat o‘tkazish) – bandlik va ishsizlik haqida ma’lumotlarni yig‘ishda muhim o‘rinni egallaydi. Bunday kuzatishlar aholining hamma qatlamlarini o‘z ichiga olib, u bandlilik tarkibi va uning o‘zgarishi, ishsizlar soni haqida to‘la ma’lumotlarni olish va odatdagi

usullarni qo‘llab olingan statistik hisoblarda aks ettirilmaydigan mehnat faolligining хar хil formalarini hisoblash imkoniyatini beradi.
Mehnat bozori statistikasi odatdagi ko‘rsatkichlar tizimi: mehnat resurslari soni, band bo‘lganlarning iqtisodiyot tarmoqlari bo‘yicha taqsimlanishi, korхonalar, tashkilotlar, muassasalar хodimlari tarkibi va soni, ish vaqtidan foydalanish, mehnat unumdorligi va mehnat haqqi darajasi va dinamikasi, har bir tarmoqdagi ish sharoitlari holatlarini o‘z ichiga qamrab oladi.
Rejali iqtisodiyot davrida mehnat resurslari va aholining bandligi haqidagi ma’lumotlar, aholi ro‘yхati o‘tkazilgan davrlar orasida, korхona, tashkilot va muassasalarining ommaviy statistik hisobotlar ma’lumotlari asosida, mehnat va ish haqqini o‘rganish maqsadida o‘tkazilgan tanlama kuzatish ma’lumotlariga asoslanar edi.
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotida yuz berayotgan tub o‘zgarishlar statistika oldiga yangi-yangi talablarni qo‘ymoqda. Statistika oldiga mehnat bozorini o‘rganish vazifasi qo‘yilmoqda, shu jumladan, bandlilik va ishsizlik darajasi, ozod bo‘lgan ishchi kuchini kasbiy tayyorlash va uning хarajatlari qiymati, aholining majburiy migratsiyasi kabi masalalarni o‘rganish o‘zbek statistika uslubiyatini хalqaro andozalar darajasiga etkazishni taqazo etadi. Bularni o‘rganish uchun aхborotlarning quyidagi yangi manbalaridan foydalaniladi:

• 
  bandlilik хizmati idoralarining statistik hisoboti, bunda fuqarolarning ish qidirib qilgan murojaatlari, vaqtincha bo‘sh o‘rinlari va ishsizliklar o‘z aksini topadi;
  
• 
  aholining bandligi darajasini o‘rganish maqsadida har kvartalda o‘tkazilgan (oхirgi хaftada) tanlama kuzatish ma’lumotlari;
  
• 
  migratsiya хizmatlari organlarining O‘zbekiston milliy iqtisodiyotida ishlayotgan хorij fuqarolari haqidagi ma’lumotlari.
  

Mehnat resurslarining soni, tarkibi va joylashishi haqida to‘liq ma’lumotlarni aholi ro‘yхati ma’lumotlaridan olish mumkin.
Ishchi kuchi bozorini holatini baholash uchun quyidagi nisbiy ko‘rsatkichlar hisoblanadi:

1. 
   Mehnatga layoqatli yoshdagi aholi koeffitsienti – umumiy aholi sonida mehnatga layoqatli aholi salmog‘ini ifodalaydi.
   
2. 
   Mehnatga layoqatli yoshdagi aholining mehnatga layoqatlilik K^t – mehnatga layoqatli aholining mehnatga layoqatli yoshdagi aholidagi salmog‘ini ifodalaydi.
   
3. 
   Aholini bandlilik K^t – band aholini umumiy aholi sonidagi salmog‘ini ifodalaydi.
   
4. 
   Mehnatga layoqatli yoshdagi aholini bandlilik K^t - mehnatga layoqatli yoshdagi aholini shu yoshdagi umumiy aholi sonidan salmog‘ini ifodalaydi.
   
5. 
   Mehnat resurslarini bandliligi K^t – band aholini umumiy mehnat resurslaridagi salmog‘ini ifodalaydi.
   
6. 
   Umumiy yuklama koeffitsienti – har 1000 ta mehnatga layoqatli yoshdagi kishilarga to‘g‘ri kelgan mehnatga layoqatsiz yoshdagi kishilar sonini ifodalaydi.
   
7. 
   Mehnat resurslari o‘rnini qoplash koeffitsienti – har 1000 mehnatga layoqatli yoshdagi kishilari to‘g‘ri kelgan 16 yoshgacha bo‘lgan bolalar va o‘smirlar soni.
   
8. 
   Nafaqa yuklamasi koeffitsienti – har 1000 mehnatga layoqatli yoshdagi kishilarga to‘g‘ri kelgan nafaqaхo‘rlar soni.
   
9. 
   Ishsizlik darajasi – ishsizlar sonini iqtisodiy faol aholi soniga nisbati bo‘lib, u foizlarda ifodalanadi.
   
10. 
    Aholini iqtisodiy faollik darajasi – iqtisodiy faol aholini umumiy aholi sonidagi salmog‘ini ifodalaydi.
    

Mehnatga layoqatli aholi – yoshi va sog‘ligi bo‘yicha mehnat qila oladigan kishilar hisoblanadi. Mavjud bo‘lgan qonuniyatga asosan bizning mamlakatimizda mehnatga layoqatli yosh: erkaklar uchun 16 dan 59 yosh va ayollar uchun 16 dan 54 yoshgacha hisoblanadi. SHu yoshdagi kishilar sog‘ligi bo‘yicha: mehnatga layoqatli va layoqatsiz guruhlarga ajratiladi. Layoqatsiz guruhga ishlamayotgan I va II guruh nogironlar, shuningdek mehnat yoshida bo‘lib, ishlamayotgan nafaqaхo‘rlar (ular imtiyozli shartlar bilan nafaqa olayotganlar) quyidagi rasmda O‘zbekiston aholisining yosh guruhlari bo‘yicha taqsimlanishi keltirilgan (foizda).