Dasturiy ta’minotdir. Operatsion tizim

multiprotsessorlar (yoki umumiy taqsimlangan xotirali tizimlar),
multikompyuterlar (yoki alohida taqsimlangan xotirali tizimlar).
Vektorli parallel protsessorlar (parallel vector processor or PVP). Masalan: Cray T90,
Vektorli yoki massivli protsessor markaziy protsessor (CPU) ning bir bo’lagi bo’lib, protsessor amallarini o’z ichiga bir o’lchamli massiv elementlari sifatida joylashtiradi va bu massivni vektor deb ataymiz. Bu scalar protsessorga qarama-qarshi hisbolanadi.
Vektor protsessorlar ishlash aniqligi va raqamli simulatsion va shunga o’xshash boshqa vazifalarni samarali hal qilish sifati bilan boshqa protsessorlardan ajralib turadi.
Simmetrik multiprotsessorlar (symmetric multiprocessor or SMP). Masalan: IBM eServer, Sun StarFire, HP Superdome,
SGI Origin.
Simmetrik multiprotsessorlar bir yoki bir nechta mustaqil protsessorlarni birgalikda ishlatadi va barcha protsessorlar uchun xotira umumiy hisoblanadi. Bunda barcha protsessorlar yagona operatsion tizim yordamida boshqariladi. Hozirgi kunda ko’pgina multiprotsessor tizimlar SMP arxitekturasini ishlatadi.
SMP tizimi bir-biriga mustahkam jipslashgan protsessorlar jamlanmasi bo’lib, bu protsessorlar tizim tamonidan boshqarilishi yoki mustaqil ishlashi mumkin. Har bitta protsessor alohida, ya’ni bir biriga aloqasi bolmagan holda dasturlarning ishlashiga javob berishi mumkin.

• 
  Multiprotsessorli apparat ta’minoti quyidagi ko’rinishlarda namoyon bo’ladi:
  
• 
  UMA (Uniform memory access)
  
• 
  NUMA (Non-uniform memory access) multiprotsessor
  
• 
  NUMA tizimli hisoblash tizimlarining quyidagi asosiy uchta xususiyati mavjud va shular bilan boshqa tizimlardan farq qiladi:
  
• 
  1. xotiradagi maydonlar barcha protsessorlar (CPUs) uchun ko’rinib turadi;
  
• 
  2. xotiraga murojaat qilish maxsus LOAD va STORE instruksiyalari orqali amalga oshiriladi;
  
• 
  3. oddiy (umumiy) xotiraga murojaat qilish lokal xotiraga murojaat qilishdan sekinroq bo’ladi.
  
• 
  NUMA ikki xil ko’rinishda bo’ladi:
  
  • 
    NC-NUMA (no caching NUMA)
    
  • 
    CC-NUMA (cache-coherent NUMA)
    
• 
  Node – protsessordagi bo’linma interconnection network-
  
• 
  tizimlarni o’zaro bog’lovchi tarmoq
  
• 
  CPU– protsessor
  
• 
  Memory – xotira
  
• 
  Local bus – lokal shina
  
• 
  Directory – 2^24 bayt (16 MB) ma’lumot sig’imiga ega
  
• 
  Fizik bo’linuvchi xotiradan foydalanuvchi multiprotsessorlar (distributed shared memory or DSM):
  
• 
  Xotiraga turli xildagi murojaatlar (non-uniform memory access or NUMA),
  
• 
  Mazkur turdagi tizimlar quyidagilarga ajraladi:
  
• 
  cache-only memory architecture or COMA (KSR-1 va DDM tizimlari),
  
• 
  cache-coherent NUMA or CC-NUMA (SGI Origin 2000, Sun HPC 10000, IBM/Sequent NUMA-Q 2000 tizimlari),
  
• 
  non-cache coherent NUMA or NCC-NUMA (Cray T3E tizimi).
  
•