Dasturlash I 13-hafta mavzu: Ko‘p o‘lchovli massivlar

DASTURLASH I


13-HAFTA


Mavzu: Ko‘p o‘lchovli massivlar

Hafta	Mavzu	Mashg‘ulot turi	Soat	Mashg‘ulot mazmuni
13-haf-ta	Ko‘p o‘lchovli massivlar	13-Ma’ruza	2	Ikki o‘lchovli massivlarni e’lon qilish va ishlatish. Ko‘p o‘lchovli massivlar.
		Lab_13.1	2	Ikki o‘lchovli massivlarga doir dasturlar tuzish.
		Lab_13.2	2	Ikki va ko‘p o‘lchovli massiv elementlarini qidirish va saralashga doir dasturlar tuzish.
		Lab_13.3	2	Ikki va ko‘p o‘lchovli massiv elementlarini qidirish va saralashga doir dasturlar tuzish.
		13-Mustaqil ish	2	Topshiriqda berilgan savollarga javob yozish
			1	Test savollariga javob berish
			5	Dastur tuzishga doir topshiriqlarni bajarish

13-MA’RUZA
MAVZU: IKKI O‘LCHOVLI MASSIVLARNI E’LON QILISH VA ISHLATISH. KO‘P O‘LCHOVLI MASSIVLAR.

Reja:

1. 
   Ikki o`lchovli massivni e’lon qilish;
   
2. 
   Ikki o`lchovli massivlarga ishlov berish;
   
3. 
   Ikki o`lchovli massivlarni funksiyaga yuborish;
   
4. 
   Ko`p o`lchovli massivlar.
   

Kalit so‘zlar:

• 
  array
  
• 
  array hajm declaratory
  
• 
  array index
  
• 
  array initializer
  
• 
  binary search
  
• 
  constarray
  
• 
  C-string
  
• 
  index
  
• 
  linear search
  
• 
  null terminator ('\0')
  
• 
  selection sort
  

13.1. Ikki o`lchovli massivni e’lon qilish
Kalit Point. Ikki o`lchovli massiv elementiga uning ustun va satrdagi indekslari orqali murojaat qilinadi.
Bizga ma’lumki, bir o`lchovli massivlar bir satrda joylashgan elementlar jamlanmasidan tashkil topadi. Matritsa yoki jadvallarni hosil qilish uchun ikki o`lchovli massivlardan foydalanishimiz mumkin. Masalan, quyidagi jadvalda ikki o`lchovli massivdan foydalangan holda, shaharlar o`rtasidagi masofa keltirilgan:

Ikki o`lchovli massivni e’lon qilish sintaksisi quyidagicha:
elementNomi massivNomi[Satr_hajmi][Ustun_hajmi];
Bunga misol sifatida, int qiymatlardan iborat matsitsa massivining e’lon qilinishini ko`rishimiz mumkin:
int matritsa[5][5];
Bu yerda ikkita burchakli qavslarga olingan qiymatlarning birinchisi – satrelementlari sonini, ikkinchisi esa, ustun elementlari sonini ifodalaydi. Xuddi bir o`lchovli massiv singari, bu yerda ham barcha indekslardagi elementlar bir xil turda, ya’ni, int turida berilgan va 0 dan boshlab tartiblangan. Buni 13.1-rasmda ko`rishimiz mumkin.

13.1-rasm. Barcha indekslardagi elementlar bir xil turda, ya’ni, int turida berilgan va 0 dan boshlab tartiblangan.
13.1b-rasmda 2-satr, 1-ustundagi elementga 7 qiymatni ta’minlash uchun quyidagi kodni yozish mumkin:
matrix[2][1] = 7;
Ogohlantirish. Dasturchilar tomonidan ko`p hollarda yo`l qo`yiladigan xatoliklardan biri – masalan, 2-satr, 1-ustun elementiga murojaatni matritsa[2, 1] ko`rinishda yozilishidir. C++ da element indekslari alohida burchakli qavslar ichiga olib yozilishi kerak.
Massivni e’lon qilish va yuklash amalini ikki o`lchovli massivlar uchun ham qo`llasak bo`ladi. 13.1c-rasmni quyida a-rasmda qayta ko`rib chiqib, uni ikki o`lchovli massivni e’lon qilish chog`ida maxsus qiymatlar bilan yuklanishiga misol keltirishimiz mumkin. Bunda a-rasmdagi massivning yuklanishi b-rasmdagi ko`rsatma satrlari bilan ekvivalent: