Davlatiy moliya

3.
 
Rentabellik va uni oshirish yo’llari
XYSning foydalilik darajasini aniqlash uchun renta-bellik ko’rsatkichlaridan 
foydalaniladi. Ular olingan foyda summasining sarf qilingan mablag’larga yoki 
sotilgan mahsulotning hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. 
Moliyaviy tahlil jarayonida rentabellikning quyidagi ko’rsatkichlaridan tez-
tez foydalaniladi: 

sotuv (sotish) rentabelligi; 

o’z kapitalining rentabelligi; 

aylanma aktivlarning rentabelligi; 

aylanmadan tashqaridagi aktivlarning rentabelligi; 

---

461 

investitsiyalarning rentabelligi. 
Sotuv (sotish) rentabelligi XYS sotuvi (sotishi)ning hajmida sof foydaning 
salmog’ini ko’rsatadi va uni quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin: 
𝑲
𝒔𝒓
=
𝑺𝑭
𝒌
𝑺𝑯
∗ 𝟏𝟎𝟎%
 
Bu yerda: 
𝑲
𝒔𝒓
- 
sotuv (sotish) rentabelligi; 
𝑺𝑭
𝒌
- 
XYSning sof foydasi; 
𝑺𝑯
- XYSning sotuv (sotish) hajmi. 
O‘z kapitalining rentabelligi XYSning egalari tomonidan investitsiya 
qilingan kapitaldan foydalanish samaradorligini aniqlashga imkon beradi. Odatda 
bu ko’rsatkich mablag’larning boshqa XYSlarga, qimmatli qog’ozlarga va 
depozitlarga qo’yilishi imkoniyati bilan taqqoslanadi. Bu ko’rsatkich 
korxonaning egalari tomonidan XYS qo’yilgan (joylashtirilgan) har bir birlik sof 
foydaning qancha pulli birligini “ishlaganligini” ko’rsa-tadi va quyidagi formula 
yordamida hisoblanadi: 
𝑲
𝒐′𝒌𝒓
=
𝑺𝑭
𝒌
𝑶′𝑲
𝒌
∗ 𝟏𝟎𝟎%
 
Bu yerda: 
𝑲
𝒐′𝒌𝒓
 - 
XYS o’zlik kapitalining rentabelligi; 
𝑺𝑭
𝒌
 - 
XYSning sof foydasi; 
𝑶′𝑲
𝒌
 - 
XYSning o’z kapitali. 
Aylanma aktivlarning rentabelligi aylanma mablag’-lardan foydalanish 
samaradorligini ochib beradi va uni quyidagicha aniqlash mumkin: 
𝑲
𝒂𝒂𝒓
=
𝑺𝑭
𝒌
𝑱𝑨
𝒙
∗ 𝟏𝟎𝟎%