Демо Сонэ Плайбажк

(S. C. Pişəvəri).
Fars şovinistlərinin “İran Mərkəzli Fars Düşüncə Sisteminin” ürünü olan “İran” adlandırdıqları məmləkət Türkiyə Cümhuriyyətindən sonra Türklərin sayca ən çox məskun olduğu ölkədir. 70 milyon əhalisi olan bu dövlətin 35-40 milyonu məhz Türklərdən ibarətdir. Burada Azərbaycan Türkləri ilə yanaşı Xalac, Qaşqay, Qazax və Türkmən Türkləri də yaşamaqdadır ki, bunların da əksəriyyətini Azərbaycan Türkləri təşkil edir. Bu günə qədər öz siyasi-iqtisadi və mədəni inkişaflarını “İranlılıq” kimliyi içərisində görən Azərbaycan Türkləri öz mübarizələrində sola, sağa, İslama bölünərək müxtəlif “izmlər”in arxasınca getmiş, öz səadətlərini “İranlılıq” içərisində axtarmışlar.

Bu vaxta qədər azadlıq, müstəqillik yolunda şəhid olan, dünyanın dörd bir yanına səpələnən, yüz ildir ki, üzü gülməyən millətimizin bu günə düşməsinin bir çox daxili və xarici səbəbləri olsa da günahın böyüyü özümüzdə-məndə, səndə, onda, bizdə-bir sözlə, qəflət yuxusuna dalmış bir millətin əksəriyyətindədir. Çünki bizlər İran İslam inqilabı dönəmində Xomeyninin aldadıcı xütbələrinə, “İran” adlandırılan bir məmləkətin iki dönəm prezidenti olmuş Xatəmi kimi yalançı bir “demokrat islahatçı”nın Azərbaycan Türklərinin dünya səviyyəli mədəniyyətini inkar edib “mədəniyyətlərin dialoqu”ndan danışmasına inanmış, fars şovinistlərinin fars dilini siyasət, bürokratiya və məzhəb dilinə, şiəliyi fars məzhəbinə və Fars Mərkəzli İranlılıq kimliyinin ideologiyasına çevirməsinə etinasız yanaşmış, İran İslam Cümhuriyyətinin Konstitusiyasında öz əksini tapmış 15, 19 və s. maddələrə əməl edəcəyini, “Azərbaycan dili bir sərmayədir. Bu sərmayəni daha da inkişaf etdirmək üçün elmi və əsaslı iş aparılmalıdır. Bu sərmayəni qorumaq üçün Universitet müəllimləri proqramlar hazırlamalı və bu dilin magistr və doktorluq səviyyəsində öyrənilməsinə şərait yaradılmalıdır. Azərbaycan fədəkarlıq, qeyrət və vətənpərvərlik yurdudur” söyləyən İran prezidenti Əhmədinicatın dilini tələb edən Azərbaycan Türklərinə qarşı insanlığa sığmayan işgəncələrə məruz qoyub onları “pantürkist” adlandırmasına bir millət olaraq ciddi reaksiya verməmiş, bu iyrənc, aldadıcı, faşist, fundamentalist bir rejimin “demokratiya”, “reforma” oyunlarına iştirakçı olmuşuq. Xalqımızın bir əsrlik mübarizəsi “İran” deyilən bu məmləkətdə reform və rejim dəyişikliyinə sərf olunub. Halbuki, iqtidar və rejim dəyişikliyi milli məsələni həll etməyib və bundan sonra da həll etməyəcək. Ona görə də Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının əsas məqsədi müstəmləkə şəraitində yaşayan 40 milyonluq xalqımızı bu fars şovinizminin caynağından, “dünya terrorizminin sərkərdəsindən” (Böyük Rəsuloğlu) qurtarıb müstəqil yaşamasını təmin etməkdir. Bunun üçün ilk növbədə birlik lazımdır. Çünki “güc birlikdədir”. Bu birlik həm sözdə, həm də əməldə olmalıdır. Bu birliyi yaratmaq üçün yalançı təbliğat deyil, ağıllı siyasət aparmaq, millətə bu birliyin dəyərini aşılamaq lazımdır.

Bu gün artıq Güney Azərbaycan Türkləri yeni bir tarixi sürəcdən keçməkdədir. Güney Azərbaycan Türklərinin bu dövrə qədər yaşamadıqları bu tarixi sürəcin əsas mahiyyəti “İranlılıq”dan imtina edib “Azərbaycanlılıq” düşüncəsi ətrafında sıx birləşməkdir. Başqa bir deyimlə, Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının əsas məqsədlərindən biri Milli Kimlik məsələsidir. Artıq bu günə qədər “İranlılıq” kimliyi uğrunda mücadilə aparan Azərbaycan Türkləri nəhayət solçuluq və sağçılıqdan imtina edərək öz milli kimliklərinə qayıtmış və Azərbaycan Türk kimliyi uğrunda mübarizəyə başlamışlar. Bunun nəticəsidir ki, “İranlılıq” kimliyi artıq dərin böhran keçirir. Çünki ona alternativ olaraq yaranan “Azərbaycanlılıq” kimliyi Azərbaycan Türklərini siyasi, iqtisadi, mədəni və milli cəhətdən öz ətrafında birləşdirib “Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı” adlı müəzzən bir təşkilatla ona qarşı mücadilə etməkdədir. Bu Hərəkat artıq nə üçün mübarizə apardığını müəyyənləşdirmiş, özünün taktika və strategiyasını hazırlayaraq fəaliyyətə başlamışdır.

İslam inqilabı dönəmindən fəaliyyətdə olan Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı Quzey Azərbaycanın öz müstəqilliyini əldə etməsi ilə yeni bir mərhələyə qədəm qoyub. Bu Hərəkat ilk dəfə olaraq “Milli müqəddəratın təyini” məsələsini gündəmə gətirmişdir. “Babək qalasına yürüş”lə başlayan, Məşrutə qəhrəmanı Səttərxanı anma törənləri, Araz kənarındakı aksiyalar, Ərdəbildəki Sərçeşmə Məscidindəki və Şəbüstərdəki hadisələrə qədər Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı qısa müddətdə 22 May 2006-cı il mərhələsinə yüksəlmiş və Güney Azərbaycan məsələsini dünya gündəminə gətirməyə nail olmuşdur. 22 May 2006-cı il Güney Azərbaycan tarixinə “Türk Milli Günü” kimi öz möhürünü vurmaqla Hərəkatın gələcək yönünü müəyyənləşdirmiş, onun ana qayəsini ortaya qoymuşdur. Əslində 22 May hadisəsi imperiya tərəfdarı olan hər iki qanada-Mühafizəkarlara və saxta demokratiya donu geymiş İslahatçılara vurulan tutarlı sapalaq idi.

Artıq İran İslam Cümhuriyyətinin ana ideologiyası olan şiə məzhəbinə bürünmüş Fars Mərkəzli İranlılıq kimliyi də siyasi və ideoloji baxımdan iflasa uğrayıb. İran İslam Cümhuriyyəti dərin bir kriz içərisindədir. Bu kriz sadəcə ABŞ-İran, Reformist-Mühafizəkar münasibətləri və məşruiyyətlə bağlı deyil, həm də daha çox Güney Azərbaycanla bağlı münasibətlərdə də özünü göstərməkdədir. Bu proses həm də Güney Azərbaycan Türk kimiliyinin siyasiləşməsi, istər qlobal, sosial və siyasi, istərsə də mədəni və məhəlli anlamda özünü göstərməsi, dövlətin iqtisadi uğursuzluqları və xalqın kütləvi yoxsullaşması, toplumu mərkəzə bağlayan ideologiyaların çöküşü, Quzey Azərbaycan və Orta Asiya Türk Cümhuriyyətlərinin yaranması və bu bölgələrdə 1988-ci ildən sonra artmaqda olan Türkçülük Hərəkatları, Sovet İttifaqının çöküşü ilə neo-liberalizmin millətlərarası sistemdə güc qazanması və Qloballaşma prosesi ilə də bağlıdır.

Quzeydə Müstəqil Azərbaycan Respublikasının yaranması, Güney Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı, Güney Azərbaycan Aydınlar Birliyi, Dünya Azərbaycanlıları Konqresi, Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı, Bütöv Azərbaycan Birliyi, Dünya Azərbaycanlılarının Haqlarını Müdafiə Komitəsi, Güney Azərbaycan Milli Birlik Şurası və ən başlıcası Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı kimi siyasi və ictimai təşkilatların yaranması və Güney Azərbaycanda etnosiyasi hərəkata yeni boyutlar qazandıran Babək qalasına düzənlənən yürüşlər, 22 May 2006-cı il hadisəsi, Güney Azərbaycanla bağlı nəşr olunan məqalə və kitablar, televiziya verilişləri Güney Azərbaycanın nüstəqilliyi və iki Azərbaycanın birləşməsi strategiyasını ortaya qoymuşdur. Artıq 11 etnik qrupu içində barındıran İran imperiyasını tək mərkəzdən idarə etmək qeyri-mümkündür. Fars şovinizminin ürünü olan “tək millət, tək dövlət, tək məmləkət, tək dil və tək mədəniyyət”lilik milli kimlikləri aşağıladığından ölkədə etnik qruplarla şovinist fars molla rejimi arasında qütbləşmə yaratmış, hətta bu qütbləşmə düşmənçiliyə çevrilmişdir. Bəzi ziyalılar rejimə açıqca mesaj göndərərək bildirirlər ki: “Şah etnik məsələlərə yetəri qədər ilgi göstərsəydi, bu gün də iqtidarda olardı” (Bax: Əli əl-Tai, Bohrani-hoviyyeti qovmi dər İran, Tehran 1378, səh. 253). Bütün bunlara baxmayaraq molla rejimi bu cür tələbləri “bölücülük” kimi dəyərləndirir. Bu durum “İran” deyilən məmləkətdə önümüzdəki illərdə etnosiyasi hərəkatların yeni bir mərhələyə daxil olacağından xəbər verir.

Rejim tərəfindən ayrıseçkilik iqtisadiyyatda da özünü göstərir. Belə ki, ölkənin ən böyük yatırımları fars bölgələrinə yönəldilir, digər bölgələr iqtisadi cəhətdən səfalətə sürüklənir. Mərkəzlə digər bölgələr arasındakı iqtisadi, siyasi, ekoloji və mədəni ayrıseçkilik siyasi rəqabəti daha da gücləndirməkdədir. Rejimin ölkədəki ayrı-ayrı xalqlara tətbiq etdiyi basqı və şiddətlər mövcud ziddiyyətləri daha da artırır, etnosiyasi hərəkatlar üçün gərəkli şərait hazırlayır. Artıq bundan sonra İran hakimiyyəti əsaslı liberal dəyişikliklər etmədən cəmiyyəti idarə edə bilməyəcək və əgər yenə də cəmiyyəti bu insanlıqdışı üsullarla zor gücünə idarə etmək istəsə, onda sözün həqiqi anlamında inqilabi şərait yaranacaq və İran molla rejimi bunun altından çıxa bilməyib tarixə mal olacaq. “İran” deyilən məmləkət də öz qlafı olan Persistana çəkilməyə məcbur olacaq. İran molla rejiminin aqibəti də öz sələfi şovinist pəhləvi rejiminin aqibəti kimi olacaq. Çünki bu rejim də 30 illik hakimiyyəti dönəmində pəhləvi rejimi kimi ölkənin digər xalqlarına, xüsusilə Güney Azərbaycan Türklərinə ögey münasibət bəsləyərək bu bölgələrdə ağır sosial-iqtisadi şərait yaratmış, bu da azmış kimi Güney Azərbaycan Türklərinə fars şovinizm prinsipləri ilə yanaşaraq onları aşağılamış, özlərinin yazdığı Anayasa qanunlarına əməl etməmişdir ki, bütün bunlar da fars olmayan digər xalqların, xüsusilə 40 milyonluq Güney Azərbaycan Türklərinin rejimə olan inamını ciddi sarsıtmış və onların ictimai fikrində Milli Kimlik davasını ön plana çıxarmışdır.

İdeoloji və siyasi baxımdan 30 illik məzhəbçi Fars Mərkəzli İranlılıq kimliyi ölkədəki digər etnik kimliklərin də siyasi müstəvidə ciddi güc qazanmasına vəsilə olmuşdur. Ona görə də gələcəkdə şovinist molla rejiminin çökməsi ilə İran parçalanmasa belə etnik kimlikləri nəzərə alan yeni bir yapı ortaya çıxacaqdır. Bu baxımdan İran molla rejiminin ömrünü uzadacaq hər cür xarici və daxili amil Güney Azərbaycanın zərərinədir. Ona görə də Güney Azərbaycan Türkləri öz milli hədəflərinə çatmaq üçün bu rejimin devrilməsində demokratik üsullardan maksimum istifadə etməlidir.

Siyasi analitiklərin fikrincə hər hansı bir siyasi düzən dörd böyük böhranla qarşılaşdıqda ortadan qalxmış olur. Bu böhranlardan biri xalqın rejimə və onun keçirdiyi seçkilərə inamının itməsi və seçkilərdə passiv iştirak etməsi ilə bağlıdır. İran İslam Respublikasının bütün xalqları bu rejimə və onun keçirdiyi seçkilərə artıq inamlarını itiriblər. Digər bir böhran rejimin iqtisadi və ictimai sorunlarını həll edə bilməməsi ilə bağlıdır. Mola rejimi ölkənin iqtisadi və sosial məsələlərini həll edə bilmədiyindən xalq kütləvi şəkildə yoxsullaşıb. Başqa bir böhran rejimin içəridən bölünməsi, rejimdaxili qütbləşmənin yaranması və rejimin öz müxaliflərinin təşkilatlanmalarının qarşısını ala bilməməsi ilə bağlıdır. Bugünkü İran molla rejimi iki əks qütbə ayrılıb. Bu əks qütbləşmə ölkə sərvətlərinə sahib olmaq uğrunda mübarizəyə əsaslandığından getdikcə daha kəskin xarakter alacaq. Digər və ən həlledici böhran isə məşrutiyyət böhranıdır. Yəni dövlətdə hakim olan etnik qrupun dünyagörüşü və ideologiyası dövlət tərkibində olan xalqların əksəriyyəti tərəfindən qəbul edilməməsi ilə bağlıdır. Bəlli olduğu kimi bugünkü İran İslam Respublikası 11 etnosdan ibarət yapıya sahibdir ki, bunlar içərisində Güney Azərbaycan Türkləri istər coğrafi ərazisi, istər əhalisi, istər tarixi keçmişi və istərsə də mədəniyyəti ilə digərlərindən üstün mövqedədirlər.

Bəllidir ki, milli dövlətlər milli ərazilərə görə qurulur. Güney Azərbaycanın tarixi əraziləri Güney Azərbaycan Türklərinin milli əraziləridir. Hələ tarixdə “İran” adı yox ikən “Azərbaycan ” adı var idi. Məhz bu coğrafi ərazinin əzəli adı olan Azərbaycanda Azərbaycan dövlətinin qurulması məntiqidir. Böyük Nadir Şah Əfşar buyurmuşdur ki: “Bir qadın, bir də dövlət paylaşıla bilməz”. Ona görə də artıq Güney Azərbaycan Türkləri Farslarla bir dövlət çatısı altında yaşaya və dövləti paylaşa bilməzlər.

Bütün millətlərin daxilində çağlayan bir enerji mövcuddur. Bu enerjini toplayıb bəlli bir hədəfə yönləndirəndə istənilən nəticə əldə edilir. 50 milyonluq Azərbaycan Türkünün başlıca vəzifəsi bu enerjisini toplayıb ilk öncə Güney Azərbaycan Milli dövlətini, daha sonra isə Bütöv Azərbaycan dövlətini yaratmaq olmalıdır. Bunun üçün Azərbaycan Türkləri ilk növbədə “İran Türkləri” tezisini müdafiə edərək farslarla birgə bir dövlət çatısı altında yaşamağı (əgər buna yaşamaq demək olarsa-A.M.) irəli sürən və: “Bizim (Türklərlə Farsları nəzərdə tuturlar-A.M.) ortaq keçmişimiz və tarixi xatirələrimiz (həqiqətən də millətimizin qanının su kimi axıdılması, dilini tələb edənlərin insanlıqdışı işgəncələrə məruz qalması tarixi və bugünkü xatirələrimizdir-A.M.) var, nə üçün İrandan ayrılaq” deyən tarixi yaddaşsız və çağdışı görüşlü bir qrup piylənmiş Türkəsillilərə əhəmiyyət vermədən millətimizin milli enerjisinin kəmiyyətini keyfiyyət çatısı altında ahəngdar bir biçimdə mərkəzləşdirib öz məqsədinə doğru mübarizəsini davam etdirməlidirlər. Bu piylənmişlər unudurlar ki, tarix “İran Türkləri” ideyasını müdafiə edən bəlli başlı bir tarixi şəxsiyyət tanımır. Halbuki “Azərbaycan Türkləri” məfkurəsinin çiləsini çəkən və yalnız Azərbaycana deyil, bütün Türk dünyasına örnək olan Səttərxan, Əlibəy Hüseynzadə, Əhməd Ağaoğlu, Xiyabani, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Məmmədəmin Rəsulzadə, Pişəvəri, Səhənd, Sahir, Şəhriyar, Elçibəy və s. kimi düşüncə və dövlət adamları vardır ki, onlar təfəkkürü, mənəvi və mədəni, siyasi və ideoloji mirasları ilə Quzey Azərbaycan, Güney Azərbaycan və Bütöv Azərbaycan dövlətlərinin və Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının hədəflərini müəyyənləşdirmiş, bununla da Azərbaycan Türklərinin qəlbində əbədi taxt qurmuşlar.

Ruhları şad olsun! Amin.