Демо Сонэ Плайбажк
Yüklə 3,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Güney Az ərbaycanın dünəni, bugünü, sabahı. H ər hansı bir xalqın və onun yaşadığı ölkənin geosiyasi vəziyyətini onun yerl əşdiyi coğrafiya, yaşadığı tarixi hadisələr, mənsub olduğu m ədəniyyət və iqtisadi amillər müəyyən edir. Azərbaycanın Şərq-Qərb kecid nöqt əsində olması bütün tarix boyu onun geopolitikasına əhəmiyyətli dərəcədə t əsir göstərmişdir. Keçid nöqtəsində yerləşməsi onu tarixən Şərqdən Qərbə, Q ərbdən Şərqə olan hücumlara məruz qoymuş və onun tarixinə ciddi təsir göst ərmişdir. Ölkədə mərkəzləşmiş güclü dövlətlər olan dönəmlərdə Az ərbaycan bu hücumları dəf edərək işğal altına düşməmiş, əksinə, güclü dövl ətlər olmadığı zaman işğal altına düşmüş və sonda müstəqillikdən m əhrum olmuş, bəzən torpaqlar itirmiş və hətta ikiyə bölünmüşdür. Bu anlamda,y əni dövlətin güclü va zəif olması baxımından ümummilli lider Elçib əyin siyasi gündəmə gətirdiyi Bütöv Azərbaycan ideyasını tarixi ~ 75 ~
ədalətsizliyin ortadan qaldırılması cəhdi kimi qiymətləndirməklə yanaşı, daha çox bölg ədə güclü bir dövlət qurmaqla xarici müdaxilələrdən qorunma kimi strateji h ədəf güdən fikir olaraq qəbul edə bilərik. Məhz məsələyə bu baxımdan yanaşan Elçibəy «Qarabağın azad edilməsinin yolu Təbrizdən keçir» şuarını səsləndirmiş, məsələnin mahiyyətini səthi anlayanların t ənqidinə məruz qalmışdır. Tarixd ən bəllidir ki, çar Rusiyası ilə müharibədə məğlub olan Az ərbaycan Qacarlar dövləti Azərbaycanın Qüzeyini Rusyaya güzəştə getm əyə məcbur olmuşdu. Nəticədə çar Rusyası Azərbaycanı parcalamış, Quzey Az ərbaycanı və Quzey Azərbaycan xalqını öz əsarəti altına almışdı. Güney Az ərbaycan türkləri öz dövləti olan Qacarların hakimiyyəti altında Persiya v ə farslarla birlikdə qalmışdır. Qacarların hakimiyyəti də devrildikdən sonra xarici türk düşmənlərinin hərtərəfli yardımı ilə ata-anası, nəsli-nəcabəti b əlli olmayan, pəhləvilərə heç bir dəxli olmayan, ilk öncə Mazandaranlı Rza, daha sonra is ə Rza şah pəhləvi adı ilə şahlıq taxtına ruslar tərəfindən oturdulan v ə ingilislər tərəfindən dəstəklənən fars şovinisti Rza ilə nəhayət Iran adlandırılan məmləkətdə min illik türk hakimiyyətinə son qoyuldu. Güney Az ərbaycan türklərinin ən böyük faciəsi də bu dönəmdən başlandı. Onlar da Quzey Az ərbaycan kimi müstəmləkəyə çevrildi. Qacar dövlətinin bütün əraziləri, o cümlədən də Güney Azərbaycan tarixdə heç bir zaman adı keçm
əyən qondarma bir Iran imperiyasının tərkibində qaldı. 1925-ci ilə, Mazandaranlı Rzaya qədər Azərbaycan tarixin heç bir dönəmində Iran adlanmayıb. 1925-ci ilə qədər tarixdə nə Iran adlı dövlət və nə də Iran adlı xalq olub. Bu gün Iran deyil ən məmləkət XX əsr qondarma «Pəhləvilər»in qondarma imperiyasının qondarma adıdır ki, indi də bu qondarma ad Iran Islam Cumhuriyy ətinin adında saxlanılıb. Rza şah ilk olaraq Güney Azərbaycanla Türkiyə Cumhuriyyəti arasında m ədəni və ticarət əlaqələrini yasaqlamış və bununla da Azərbaycan türklərini farslaşdırmaq məqsədi ilə onları fars bölgələrinə doğru köç etməyə məcbur etmişdi. Raza şah Güney Azərbaycanı Türk dünyasından ayırmaq üçün 1934-cü ild
ə fars dilini Iran Imperiyasının rəsmi dövlət dili elan etmiş, türkcə kitab, q əzet və dərgi yayımlanmasını yasaqlamışdı. Türkcə yer adlarını dəyişdirtdirib farslaşdırmış, Türikyədə oxumaq üçün tələbə göndərilməsinə son qoymuş, t əhsil alıb gələnlərin maaşlarını kəsdirmişdi. Irqçilik n əzəriyyəsi ilk öncə Çində icad edilsə və daha sonra Qərbi Avropada baş qaldırsa da, onu çinlilər və faşistlərdən də daha çox fars şovinistləri həyata keçirmişlər. Bu özlərini «ari» adlandıran fars şovinstləri ~ 76 ~
bütün tarixi saxtalaşdıraraq Iran adlı bir coğrafi məkan, bir dövlət, bir Iran m ədəniyyəti deyilən mədəniyyət uydurdular, ilk öncə Türk əsilli fars dilli müt əfəkkirlərin yaratdığı ədəbi-fəlsəfi əsərləri, imperiyaya daxil olan bütün xalqların, xüsusilə, Azərbaycan türklərinin min illər boyu ərsəyə gətirdiyi bütün maddi-m ədəni sərvəti farsların adına çıxdılar. Bu işdə rus və Avropa t ədqiqatçılarının da əməyi az olmamışdır. Və beləliklə də Iran kimliyi fars kimliyi kimi t əqdim edilməyə başlandı, yəni Iran tarixi, Iran mədəniyyəti fars tarixi, fars m ədəniyyəti kimi anladıldı. Fars dili şer, ədəbiyyat dili s əviyyəsindən rəsmi dövlət dili səviyyəsinə qaldırıldı. Istər Rza şah, istərsə də oğlu Məhəmməd Rza Pəhləvi xarici ağalarının yardımı ilə Türkiyə Türkləri ilə Az ərbaycan və Türküstan Türkləri arasında bir baraj yaratmış, ermənilər və yunanlarla siyas ətlərini uyğunlaşdıraraq Türkiyəni zəiflətmək və Türk dünyasını bir–birindən təcrid etməyə çalışmış və zaman-zaman buna nail də olmuşlar. Türk dünyasına və qarşılıqlı olaraq Türk millətinə qarşı bu gün də izl ənilən siyasətin əsasında adı çəkilən dövlət və xalqların hər birinin öz strateji m əqsədləri vardır. Belə ki, farsların və rusların əsas məqsədi Türk birliyini pozmaqla öz imperiyalarını qoruyub saxlamaqdırsa, ermənilərin əsas m əqsədi bu və digər qüvvələrə arxalanaraq əbədi düşmən hesab etdiyi Türkl ərdən intiqam almaq, hər an, hər fürsət düşdükdə onları fiziki məhv etm ək, Türkiyədə nifaq toxumu səpərək kürdləri də bu işə sövq etdirmək, Türkiy əni zəiflətməklə Azərbaycanda istədiyinə nail olmaq və bununla ərazilərini genişləndirməkdir. Tehranda nəşr olunan bir erməni qəzetində oxuyuruq: «Daşnaqların yeganə məqsədi əbədi düşmənimiz olan Türkü məhv etm ək və onunla qəti hesablaşmaq üçün hər gün, hər fürsətdə onu b ıçaqlamaqdır. Türkün birliyini pozmaq, Türkiyəyə nifaq toxumu səpmək, Türkiy əni zəiflətmək. Vəzifəmiz məhz bunlardır. Bu məqsədlə kürdlərə dayaq durmaq, erm əni davasına xidmət etmək deməkdir. Əksinə, Kürdçülük h ərəkatından uzaq durmaq erməni davasına xidmət etməmək deməkdir». Ingilt ərənin əsas məqsədi isə ilk vaxtlar dünya imperatorluğu yaratmaq idis ə, indi dünyanın neft ilə zəngin ölkələrində iqtisadi hegemonluğa sahib olmaqdır. S əksən illik şovinist fars rejimi Güney Azərbaycan Türklərinə dünya tarixind ə analoqu olmayan zərbələr vurub. Təbii ki, bütün bu zərbələrin cavabsız qalmasına əsas səbəb Böyük Güclərin Strateji neft siyasətləri olmuşdur. Büyük Güclər neftin hesabına şovinist fars rejimlərinə həmişə güz əştə getmiş, neftə sahib çıxmaq üçün bir-biri ilə rəqabət apararaq hər biri bu v ə ya digər dərəcədə amansız rejimləri belə müdafiə etmişlər. Uduzan isə h ər zaman bu neftin həqiqi sahibi Azərbaycan xalqı olmuşdur. Heç təsadüfi ~ 77 ~
deyildir ki, 1945-1946- cı illərdə Pişəvərinin başçılığı ilə yaradılan Milli Hökum
ətimizin yıxılmasının da əsas səbəblərindən biri məhz neft olmuşdur. Bel
ə ki, 5Aprel 1945-ci ildə Sovet Ittifaqı ilə Iran arasında gizli bir müqavilə bağlanaraq Güney Azərbaycanda neft kəşfiyyatı və istehsalı hüququ Sovet Ittifaqına verilmiş və bunun müqabilində Sovet Ittifaqı ordusunu Irandan, daha doğrusu, Güney Azərbaycandan geri çəkmiş və Iranın daxili işlərinə qarışmamışdır. Qərbi Avropa dövlətləri də neftin hesabına şahı və şah rejimini d əstəkləyərək öz maraqlarını həyata keçirmişlər. Qərbin bu dəstəyindən istifad ə edən Şah daha da irəli gedərək 27 oktyabr 1967-ci ildə heç bir tarixi əsası olmayan Iran dövlətinin 2500 illiyini təntənə ilə qeyd edərək dünyanın bütün «taclı başları»nı bu törənə dəvət etmiş və onların gözü önündə təntənəli şəkildə tacı başına qoymuşdu. Beləliklə, fars hakimiyyətini qorumaq üçün Az ərbaycan ərazisi Böyük Dövlətlərin hərracına çevrilir. Mill ət milli mücadiləyə başlayanda isə hakim təbəqə ölkənin olan-qalan x əzinəsini öz xəzinələrinə çevirib xaricə qaçırlar. Heç təsadüfi deyildir ki, M əhəmməd Rza Pəhləvi ölkədən qovulanda 25 milyard dollarlq bir sərvəti də özü il ə aparmışdı. B əlli olduğu kimi hər əsr tarixə öz damğasını vurur. XX yüzil tarixdə daha çox iki Dünya müharib əsi, müəzzəm imperiaların çökməsi, müstəqil dövl ətlərin yaranması, hərbi və elmi-texniki tərəqqi ilə anılacaq I Dünya müharib əsindən qalib çıxan bəzi Qərbi Avropa dövlətləri və xüsüsil ə, Böyük Britaniya ve Fransa yeni bir dünya xəritəsi cızdılar. Osmanlı Imperatorluğu əraziləri Qərbi Avropa dövlətləri arasında bölüşdürüldü. Bu bölgüd
ə Amerika Birləşmiş Ştatları müəyyən payla razlaşmalı oldu. Bu azacıq pay ABŞ-a gələcək böyük payları qazandırdı. II Dünya savaşında ABŞ və SSRI dünyanın yeni xəritəsini cızdılar. Dünya iki qütb ə ayrıldı. Qərbi Avropa, Türkiyə,Səudiyyə Ərəbistanı, Israil, Iordaniya, Iran azacıq istisna olmaqla bütün Kəngər (Bəsrə və ya Fars) körfəzi ölk
ələri, Yaponiya, Pakistan, Cənubi Koreya, Skandanaviya ölkələri və s. ABŞ-ın, Şərqi Avropa, Iraq, Suriya, Fələstin, Afrikanın Liviya və qismən də Misir,Y əmən, Əfqanıstan, Şimali Koreya, Kuba və s. kimi ölkələr də SSRI-nin nüfuz dair əsinə keçdi. ABŞ, Ingiltərə və Rusiyadan fərqli olaraq II Dünya müharibəsi dövründ
ə məğlub durumda olan, özünə hələ Yaxın Şərq və Iranda strateji maraqlarını həyata keçirmək üçün müttəfiq tapa bilməyən, uzun zaman pusquda duran Fransa n əhayət, Xomeyni sayəsində aradığı fürsəti əldə etdi. 1978-ci ild ə Parisə gələn Xomeyni Fransa hökumətinin yardımı ilə hər cür elektron cihazlarla t əmin edilərək öz mesajlarını Irandakı mollalara ~ 78 ~
çatdırmağa nail oldu. Iranda şah əleyhinə əsən bu qasırğa nəhayət, şahı süpürüb atdı və Xomeyni qalib sərkərdə kimi 1 fevral 1979-cu ildə Irana daxil oldu. Fanatik kütl ənin ekstaz vəziyyətindən istifadə edən mollalar onları Tehrandakı Amerika sefirliyinə hücuma yönəltdi. Və nəticədə səfirliyin 66 nümay əndəsini girov götürərək, Amerika ilə bütün diplomatik əlaqələri kəsdi. Xomeyni hökum əti təkcə Amerika ilə deyil, keçmiş Sovet Ittifaqı, Iraq v ə neft ixrac edən bütün ərəb dünyası ilə də vəziyyəti gərginləşdirdi. Bundan istifad ə edən Sovet Ittifaqı «bulanıq suda balıq tutan mahir ovçu kimi» Əfqanıstanı işğal etdi. Irandan çıxarılan Amerika isə fürsəti əldən verməyərək, Sovet silahı ilə silahlanmış və Sovet Ittifaqının nüfuz dairəsində olan Iraqla yaxınlaşmağa və Iraqın macərapərəst lideri Səddam Hüseyinlə iş birliyi qurmağa nail oldu. Bir zamanlar Israill ə aralarından su keçməyən Fransa da yeni fürsətlər olduğunu sezərək, Iraqa yaxınlaşdı. Dərdi neft və bu neftdən gələn gəlirlər idi. 1970-ci ill ərdən əsas silahlarını keçmiş Sovet Ittifaqından alan Iraq Israilin nüv ə silahı istehsal etdiyini öyrənincə hərəkətə gəldi və neft şokunun doğurduğu iqtisadi krizisi nəzərə alaraq, Fransa ilə yaxınlaşmağa çalışdı. Bu m əqsədlə Səddam Hüseyin 1975-ci ilin sentyabr ayında Fransa baş nazirinin d əvəti ilə Parisə getdi.Üfüqdə milyardlarla franklıq işi görən Fransa hökum əti çox keçmədən Iraqa raketlər, vertolyotlar, müdafiə üçün elektron avadanlıqlar və bir nüvə reaktoru üçün ehtiyac duyulan avadanlığı satmağa başladı. Ərəb dünyasının lideri olmağa can atan Səddam Hüseyn nüvə reaktorunun h ələ təməli atılmamış gələcəkdə görüləcək işi dünyaya duyurdu. Bir jurnalist ə verdiyi müsahibəsində, Fransa ilə yaxınlaşmalarını «Ərəb atom bombası istehsalı yolunda qəti addım atdı» - kimi dəyərləndirmişdir. Fransa m ətbuatı da Fransa-Iraq iş birliyini gizlətməmiş, bundan Ərəb dünyasının simpatiyasını qazanmaq üçün yararlanmışdır. Beləliklə, nüvə reaktoru istehsalına başlamadan həm Iraq, həm də Fransa reklamdan yararlanmağa çalışmışlar. 1977-ci ild ə Fransaya Italiya da qoşuldu və əlli milyon dollarlıq bir müqavil
ə bağlayaraq Iraqda plutonium əldə etmək üçün işlədilən nüvə avadanlığının test edilməsi üçün laboratoriya qurdular. Bu işdə Almaniya da geri qalmayaraq, Iraqda kimy əvi və bioloji silah zavodları qurmaq üçün texnoloji avadanlıqlar göndərdi. Iraqın fəaliyyətini yaxından izləyən Amerika Iraqı terroru dəstəkləyən ölk ələr siyahısına daxil etdi. Lakin Xomeyninin ortaya çıxması və irəli sürdüyü sonsuz t ələblər Amerikanın Iraqla bağlı qərarlarında köklü ~ 79 ~
d əyişikliklərə yol açdı. Bunun ilk göstəricisi isə Iraqın etdiklərinə Reyqan hökum
ətinin göz yumması oldu. Üstəlik Ağ Ev yetkililəri Iraqa silah gönd
ərilməsi haqqında qərar qəbul etdilər. Və dünya duymasın deyə, Iraq t əyyarəçilərini Iordaniya hərbi geyimində Amerikada yetişdirdilər. Amerika v ə Avropa müttəfiqləri Səddamı şirnikləndirərək, onu Ərəb dünyasını qurtaracaq biricik lider kimi təqdim etdilər və onu Iranla savaşa sövq etdir ə bildilər. S əddam Hüseyn Iran ordusunun təcrübəli zabitlərinin şahla birlikdə ölk əni tərk etməsindən, Xomeyninin Amerika, onun Avropa və Ərəb mütt əfiqlərinə qarşı olmasından və qapısından ayrılmayan silah tacirlərindən c əsarət alırdı. Bu q ədər güc və dəstəyə arxayın olan Səddam Hüseyn Müharibənin bir neç ə gündə qələbə ilə nəticələnəcəyinə əmin olaraq, 20 sentyabr 1980-ci ildə Irana hücum etdi. F əqət, bəlli olduğu kimi «Qonaq umduğunu yeyə bilmədi». Əvəzində Iraq bütün müharib ə dövründə çoxlu insan itgisi və milyardlarla dollar, Iran is ə milyonlarla gənc itirərək, Iraq və Iran xalqlarını səfalətə sürüklədilər. Belə ki, müharib ənin əvvəlində yetmiş milyard dollar ehtiyatı olan Iraq müharib ədən iki yüz milyard dollar borcla çıxdı. Neft dollarları Şərqdən Qərbə bir işıq seli kimi axmağa başladı. Bu dolların böyük bir qismi süni yaradılan «Qara bazar»da xərcləndi və xərclənir. Buraya narkotik madd ə paralarını, kirli savaşların kirli gəlirlərini, üçüncü dünya ölk ələrini idarə edən Qərb banklarının qurduğu şəbəkələri, rüşvətləri də əlavə etsək, «Vətənsiz para»ların haraya xərcləndiyi haqqında təsəvvür yaranır. Iraq- Iran savaşının ən böyük ağrısını isə Güney Azərbaycan türkləri ç əkdi. Bu savaş təkcə milyonlarla Azərbaycan türkünün məhv olması ilə deyil, h əm də onların milli müqavimətinin, milli gücünün, daxili enerjisinin müv əqqəti olaraq zəifləməsi ilə nəticələndi. Fars şovinistləri hələ Imam Hüseynin qətlə yetrilməsindən sonra ərəblərdən tarixi qisas almaq məqsədilə anası fars olan Imam Zeynalabdinin sağ qalmasından istifadə edərək, xilafəti ələ keçirməyə can atmış, lakin buna nail ola bilm əmişlər. Daha sonra Firdovsinin heç bir tarixi fakta söyk ənməyən və yalnız mifl
ər əsasında uydurduğu «Şahnamə» əsəri, XIV əsrdə türk hakimiyyəti və Islam dinin ə qarşı Nübuvvət, Imamət və Üluhiyyət ideologiyasını, XIX əsrdə meydana çıxan və Ourana qarşı «əl-Bəyan» əsərini qoyan Babilik və ondan ~ 80 ~
n əşət edən Vəhabilik heç bir real nəticə verməsə də Fars şovinizminin ideya qaynaqları olmuşlar. «Özüm ə yer eyləyim, gör sənə nə eylərəm» deyimini özünün yaşam kriteriyasına çevirən fars şovinizimi bütün tarixi boyunca etdiklərini islam inqilabından sonra da Azərbaycan türklərinə qarşı tətbiq etməyə başladılar. Dörd minillik tarixd ə heç bir qəhrəmanlıq nümunəsi göstərə bilməyən farslar, münasib ətdə olduğu bütün xalqların, xüsusilə bu ərazidə Kəngər, Makan, Elam, Aratta, Kuti, Lullub əy, Kas, Su, Subar, Turuk, Elumay, Manna, Midiya, Atarpaten, Ağvan, Saçlı, Salarlı, Atabəylər, Elxanlı, Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi, Əfşar, Qacar kimi türk dövlətlərinin yaratdığı maddi m ədəniyyət və mənəvi dəyərlərini özününküləşdirmişdir, Türk hakimiyyətinə gücü çatmadıqda isə terrora əl atan və ölkə daxilində məzhəb qovğaları çıxaran, yalnız başqalarının yardımı ilə dövlət quran farslar – Əhəmənilər, Sasanil ər və yalançı Pəhləvilər budəfə də fars şoviniziminin qarantı şaha qarşı is lam inqilabının qələbəsini və Iraq-Iran savaşında milyonlarla şəhid verib Iranın ərazi bütövlüyünü təmin etmiş Azərbaycan türklərinin əməyinə sahib çıxmış və islam dövlətini məzhəb dövlətinə çevirərək, fars şoviniziminə xidm ətə yönəltmişlər. Tarix ən islam dinini Fars şovinizminə xidmət edən məzhəbçiliyə sürükl əyən, nəyin bahasına olursa-olsun, hakimiyyəti ələ keçirməyə əl atan Fars ideoloqları Fars bölgəsi və Azərbaycanda ilk dövrlərdə imamlardan yararlanırdılarsa, indi artıq «Mehdinin zühuruna qədər xalqı Ayətüllahlar idarə etm əlidir» – fikrini irəli sürmüş, bununla da minillik mübarizələrini müvəqqəti q ələbəyə ulaşdırmışlar. Şah dövründə Əhməd Kəsrəvi və onun davamçıları tərəfindən işlənib sisteml
əşdirilən Fars şovinist proqramının tərkib hissəsi olan türk düşmənçiliyi, «ari» nəzəriyyəsi, erməni-fars, yunan-fars, kürd-fars, rus-fars iş birliyi R əfsəncaninin rəhbərliyi ilə Islam Inqilabından bu günə qədər də davam etm əkdədir. 1988-ci ild ə Iran-Iraq savaşının bitməsi Iran deyilən məmləkətin tarixind ə yeni bir səhifə açdı. Savaş əsnasında Iran şovinist hökuməti bütün müxalif əti, o cümlədən də Azərbaycan Türklərinin aparıcı dini təşkilatı olan Şəriətmədarinin başçılıq etdiyi Müsəlman Xalq Partiyasını, demək olar ki, tamamil
ə zərərsizləşdirməyi bacardı. Belə bir vəziyyətdə təpədən-dırnağa Türk düşməni olan Haşimi Rəfsancani Iranın hakimi-mütləqi Xomeyninin ölümünd ən sonra 1989-cu ildə Iran Islam Cümhuriyyətinin prezidenti seçildi. R əfsəncaninin başqanlığında Iranda totalitar bir rejim quruldu və bununla da Türk kimliyi daha da geril əməyə başladı. Türk düşmənçiliyini dövlət siyasəti ~ 81 ~
m ərhələsinə qaldıran Rəfsəncani hökuməti və onun tərəfdarları heç bir əxlaqa sığmayan addımlar atdı. Belə ki, rəsmi şəkildə Azərbaycanla müharibə şəraitində olan Ermənistana yardım etdi, bəzi mətbu orqanları istisna olmaqla türkc
ə bütün qəzet və jurnalları bağlatdı. Müharibə dövründə çökmüş Güney Az ərbaycan iqtisadiyyatını daha da çökdürdü, xalqı səfalətə sürüklədi. Acınacaqlı haldır ki, bu işə vəzifəni milli maraqlardan üstün tutan «sapı özümüzd
ən olan baltalar» daha doğrusu, «içimizdəki şeytanlar» da rəvac verdi v ə verməkdədir. Belə ki, şah rejimini devirmək üçün Qurani-Kərimin «Biz insanları müxtəlif dillərdə və müxtəlif rənglərdə yaratdıq» ayəsinə söykənərək yola çıxan Islam Cumhuriyyət Partiyası qısa zamandan sonra fars şovinizminə dayanaraq bu müq əddəs ayənin də əleyhinə gedərək Iranın parçalanma ehtimalını irəli sürdü. Fars şovinizminə dayanan bu partiyanın yetkililəri ilk olaraq z
ərbəni onlarla eyni vaxtda yaranmış Müsəlman Xalq Partiyasına, onun lideri Şəriətmədariyə və ən başlıcası, Azərbaycan Türklərinə vurmağa başladılar. Bu məqsədlə onlar «Rəhbərlik parçalanmaz» şüarını irəli sürərək bütün t
əbliğat maşınlarını işə saldılar və Azərbaycan Türklərinin öndə ged
ənlərini səhnədən sıxışdırıb çıxarmağa, onun təşkilatını məhv etməyə və öz Fars hegomonluqlarını bərpa etməyə müvəffəq oldular. Bu işdə onlara əslən türk olan v ə prezident olmaq istəyən doktor Bənisədr, Baş prokuror olmaq ist əyən Hüseyn Müsəvi, din adamları Ayətullah Qazi, Ayətullah Xalxali və başqaları da yardımçı oldular. «Ağacı içindən qurd yeyər» demiş atalar. Bu «qurdlar» da ulu Çinar Az ərbaycanı içindən yedilər və «həşəratları» Vətənin için
ə doldurub onun bütün olan-qalan qanını da sordular. Şəriətmədarini V ətəndən ayırıb məhv etdilər. Yüzlərlə millət və Vətən qeyrəti çəkənləri şəhid etdiler, zindanlarda çürütdül ər, ev dustağı etdilər. Vətəndən didərgin saldılar. Mill əti başsız qoydular. Meydanı boş görən fars şovinistləri, şah dövründə olduğu kimi yenə də müqəddəs vətənimizdə at oynatmağa başladılar. P əhləvilərdən sonra hakimiyyəti ələ keçirən şovinist məzhəbçi islamçılar da onlar kimi fars dilini bir m əzhəb dili kimi yenə də dövlətin rəsmi dili olaraq saxladılar. Hətta onlar şiəliyi belə fars məzhəbi kimi təqdim etməyə başladılar. Bütün bunların da nəticəsində fars dili və fars şiə məzhəbi fars kimliyini hakim mövqey ə çıxardı. Uzun müdd ət dövlətmizin yoxluğundan istifadə edən xarici və daxili düşmənlər, ərazimizlə yanaşı milli kimliyimizi də iki ayrı-ayrı parçaya böldül
ər. Bir millət iki müxtəlif mədəniyyətin və əsarətin təsirinə məruz qaldı. Bir mill
ətin gələcəkdə yenidən bütünləşməməsi üçün bütün mümkün vasit
ələrdən hər iki tərəfdə istifadə edildi. Hər iki tərəfdə iki yabançı imperiya- rus v
ə fars imperiyaları xalqımızın Türk kimliyini, Türk mənəviyyatını yox ~ 82 ~
etm ək üçün əlindən gələni əsirgəmədi.Şimalda rus mənafeyi və rus psixologiyası üzərində qurulan təhsil sistemi bizi dünyadan təcrid etməklə milli m ənəviyyatımızı dağıdan ən güclü sülaha çevrilibsə, Cənubda təhsilsizlik v ə ana dilində yazıb oxumağı yasaq etməklə məqsədlərinə çatmaq istəyiblər. Bu gün bel ə iki əlifbamız, az qala iki ədəbi dilimiz, iki milli psixologiyamız, iki m ədəniyyətimiz, iki düşüncə tərzimiz yaranıb. 180 illik ayrılığın yaratdığı bu şırım yaranı sağaltmaq ayrı-ayrı fərdlərin deyil, bütövlükdə ən böyük təbib olan mill ətin işidir. II Dünya müharib əsindən sonra uzun müddət davam edən soyuq savaş n əhayət, dünyanı lərzəyə salan Sovet Imperiyasının dağılması ilə sona çatdı. Bununla da dünya iki qütblü idar əçilikdən qurtuldu. Qüzey Az ərbaycan xalqı nəhayət, Elçibəyin rəhbərliyi ilə Müstəqil Az ərbaycan Dövləti qurdu. Bu gün artıq 9 milyonluq Qüzey Azərbaycan Respublikasının bir çox iqtisadi, siyasi, hərbi sıxıntıları olsa da onun BMT-də, Avropa Şurasında və bir çox Beynəlxalq qurumlarda öz kürsüsü, dünyada öz s əsi, siyasəti, öz strateji tərəfdaşları və s. var. Güney Azərbaycan isə hələ də fars şovinistlərinin müstəmləkə zülmü altında inləməkdədir. Iran Islam Respublikasında 1997-ci ildə Xatəmi başda olmaqla «reformistl ər» adlanan qrupun xalqın dəstəyi ilə iqtidara gəlməsi həm ölkə daxilind ə, həm də xaricdə molla rejiminin reformlar yolu ilə dəyişəcəyinə bir inam yaratmışdı. Əslində isə Xatəmi də başda olmaqla bu «reformistlər» fars şovinizminin üçüncü dalğasının təmsilçiləri idilər. Bu fars millətçi dalğa t əmsilçiləri digər iki şovinist dalğalardan fərqli olaraq Iranda etnik fərqlilikləri q əbul edir və güya bunun dövlət tərəfindən də qəbul edilməsinə çalışırlar. Onlar Iranda güya h əm milli kimliyi və həm də etnik kimliyi qəbul edir və göst ərirdilər ki, «Iranın milli kimliyi farslar və fars dili çərçivəsində şəkillənməli, etnik kimlik isə yalnız mədəni sahədə qalmalı, heç bir vəchlə siyasi meydana g ətirilməməlidir». Çox təəccübləndirici haldır ki, onlar Iran deyil
ən məmləkətin əsas etnosu hesab olunan 35 milyonluq Azərbaycan Türkünü d ə bu etnik kimliyə daxil edirlər. Bütün bunlara bir demokratiya donu da geydirm əyə çalışaraq milli problemləri arxa plana keçirməyə cəhd edirl
ər. Arada bəzi kosmetik dəyişikliklərlə millətimizi çaşdırmağa çalışan Xat
əmi hökuməti və onların «reformist» düşüncələrinin də iç üzü tezliklə açıldı və millətimiz bu əcaib və hiyləgər torun nədən ibarət olduğunu anladı. Ilk önc ə «reformistlər»lə mühavizəkarların mübarizəsinin «islahatçılar»ın q ələbəsi ilə nəticələnəcəyinə ümid bağlayan daxili və xarici qüvvələrin ümidl əri boşa çıxdı. Artıq «reformistlər» də iflasa uğradı və «Iran siyasi ~ 83 ~
sistemi islah edil ə bilən bir siyasi sistem deyil» mövqeyi düşüncələrə hakim k əsildi. Bu gün Iran adlanan m əmləkət neft ölkəsi olmaqla yanaşı, həm də dünyada analoqu olmayan dövl ət qurluşu sisteminə malikdir. Doğrudur ilk baxışda elə görünə bilər ki, bu dövlət qurluşu dayanaqlıdır. Belə ki, artıq 33 ildir ki, bu sistem Iranda yaşamaqda, bu və ya digər dərəcədə öz m övcudluğunu qoruyub saxlamaqdadır. Fəqət belə üsul-idarə ilə çoxmillətli dövl əti uzun müddət yaşatmaq mümkün deyil. Çünki bu günkü dünya siyasi sisteminin əsasını demokratiya, plüralizm, liberalizm, sərbəst bazar iqtisadiyyatı, azad söz, dünyaya inteqrasiya və dünyanın sivil ölkələri ilə ayaqlaşma təşkil edir ki, Iran adlanan bu məmləkət bütün bu sadalananlardan m əhrumdur. Deməli, bütün bu ali keyfiyyətlər olmadan bugünkü dünyada dövl ətin dayanaqlığını saxlamaq mümkün deyil. Ona görə də Irandakı bu sərt idar əçilik sistemi dünya demokratiyası qarşısında duruş gətirə bilməyəcək. Dem əli, Iran artıq dəyişikliklər astanasındadır. Bu dəyişikliyi şərtləndirən xüsusiyy ətlər aşağıdakılardır; -
iminin xalqın gözündən düşməsi, bu rejimin sivil dünya il ə ayaqlaşa bilməməsi; -
Ölk ədə iqtisadi durğunluq və hətta geriləmə, xalqın kütləvi yoxsullaşması; -
ətlərin tam gərginləşməsi; a) Iran m ərkəzli fars siyasi-ideoloji sistemi ilə Azərbaycan Mərkəzli Türk ideoloji-siyasi sisteminin qar şı-qarşıya gəlməsi; b) Iranda mövcud ayr ı-ayrı xalqların milli-siyasi təşkilatlarının yaranmas
ı - Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı, Pakistanda fəaliyyət göstərən B əluc Milli Ourtuluş Hərəkatı, Iraqda fəaliyyət göstərən Kürd Hərəkatı, Ərəb Xalq C əbhəsi - və müstəqillik uğrunda mübarizə aparması; -
Ş-Iran münasibətlərinin daha da kəskinləşməsi; -
AB Ş və digər böyük dövlətlərin Iranda rejim dəyişikliyinə çalışması; -
ı dəstəkləyə biləcək dövlətlərin bu günkü zəif durumu; -
Neoliberalizmin mill ətlər arası sistemdə güclənməsi - Qloballaşma; -
əfiq orduların Irana qonşu olan dövlətlərdə olması və NATO qüvv
ələrinin Əfqanıstan və Orta Asyada yerləşdirilməsi; -
Quzey Az ərbaycan və Türkmənistanın müstəqil dövlət olmaları; -
ərbaycan və xaricdə yaşayan Azərbaycan türklərinin (DAK, BAB, GAMOH) Güneyd əki Milli Azadlıq Hərəkatına dəstək verməsi;
~ 84 ~
- Bu günkü Iranı terrorizmin qalası sayan, nüvə silahı əldə etməyə çalışmasının qarşısını almağa və bu irticaçı terrorist dövlətin xalqlarını xilas etm əyə çalışan beynəlxalq güclərin fəaliyyətə keçməsi; -
Toplumu m ərkəzə bağlayan ideoloji-siyasi və məzhəbi Islamın iflası; -
Reformistl ərə olan inamın tamamilə itməsi. Irandakı dəyişiklikləri şərtləndirən bu və digər səbəblərə baxmayaraq Iranı düşdüyü vəziyyətdən çıxarmağa çalışanları da nəzərdən qaçırmaq olmaz. Bel ə ki, fars şovinizminə əsaslanaraq Iran mərkəzli fars sistemini formalaşdıranlar və Iranın həyatında söz sahibi olmağa çalışanlar aşağıdakı şəkildə qruplaşa, ABŞ-ın hədəfində olan bəzi dövlətlərlə, xüsusilə, Surya və Rusya il ə iş birliyi quraraq öz planlarını həyata keçirməyə çalışa bilərlər; 1.
Islamçı sağ və solçular şovinist qüvvələri də öz tərəflərinə çəkərək hakimiyy
ət uğrunda mübarizə apara bilərlər. 2.
Bu v ə bunlar kimi qruplar Azərbaycan Türklərinin istiqlal mübariz əsini etnik seperatizim və etnik mübarizə kimi beynəlxalq ictimaiyy ətə çatdıra və BMT-nin sərhədlərin dəyşilməzliyi prinsipini əsas g ətirərək bu mübarizəni boğmağa çalışarlar. Bu məqsədlə onlar öncədən hazırladıqları planlardan - etnik-coğrafi məkan olan Azərbaycanı ostanlara böl
ərək fars əyalətlərinin nəzarətinə vermələrindən, Güney Azərbaycandakı bütün strateji əhəmiyyətli dövlət idarələrini farslaşdırmalarından, Güney Az ərbaycanda artırdıqları hərbi kontingentdən, Güney Azərbaycanın əsas iqtisadi mü əsisələrini fars əyalətlərinə köçürməklə onun iqtisadi və kütləvi gücünü z əiflətməsindən, Güney Azərbaycan Türklərinin kütləvi şəkildə fars əyalətlərinə köçürmələrindən, türk-fars nigahı əsasında formalaşdırdıqları yeni bir Irançı təbəqələrdən və s. maksimum yararlanmağa çalışa bilərlər. 3.
əmçinin Kürdlərlə və digər etnik qruplarla Azərbaycan Türkl
əri arasında etnik qarşıdurma yarada və bu xalqları bir-birinə qırdırmaqla onları zəiflətməyə çalışa bilərlər. 4.
Şahın xaricdəki oğlu şahçılarla fars millətçiləri və fars milli c əbhəçiləri ilə iş birliyinə girərək fars şovinizminin xeyrinə xaricdən ala bil əcəkləri maddi və siyasi dəstəklə Iranı federallaşdırmaq adı altında hakimiyy ətə gələ və ya gətirilə bilərlər. Indiki halda bunu daha real hesab ed ənlər var. 5.
Bunlardan əlavə Iranda fəaliyyət göstərən «Azadlıq nehzəti», «Hizbullah», «Islam f ədailəri» və s. kimi qruplar, həmçinin xaricdə fəaliyyət göst
ərən silaha və güclü təşkilatçılıq qabiliyyətinə malik «Xalqın mücahidləri» qrupu da bu dön əmdə tam fəallaşa bilərlər.
~ 85 ~
Bütün bu güc m ərkəzləri və qrupların arasında siyasi, ideoloji, ictimai, iqtisadi v ə Islami görüşlər bir-birindən köklü şəkildə fərqli olsa da, onlar zaman-zaman bir-biri il ə ölüm-dirim savaşına çıxsalar da Güney Azərbaycan v ə Gəney Azərbaycan Türklərinə münasibətdə onların hamısı düşmənçilik mövqeyind ədirlər. Bundan əlavə Güney Azərbaycanın müstəqilliyinə əngəl olan həm də aşağıdakı əks arqumentlər gətirilməkdədir: 1) Guya Güney Az ərbaycanın müstəqilliyi və deməli, Iranın parçalanması ilə öz mənafelərinin təmin edilməsi məqsədi ilə dünya siyasətini mü əyyənləşdirən dövlətlər regionda uzunmüddətli münaqişə ocaqları yarada bil ərlər.
Bizc ə bu arqument inandırıcı deyil. Və hətta inandırıcı olsa belə bundan ç əkinməyə dəyməz. Birinci ona görə ki, onsuz da Fələstində, Iraqda, Qafqazda, Əfqanstanda və bütün ərəb dünyasında gedən proseslər Yaxın və Orta Şərqdə balansı pozub. Bu bölgədə heç bir xalq öz evinin ağası deyil. Dem
əli, münaqişələr bizdən aslı olmayaraq var və yaranacaq da. Sabahkı böyük f
əlakətlər qarşısında məğlub duruma düşməmək üçün indidən hazırlaşmaq lazımdır. Ikincisi, ABŞ-ın şərti olaraq adlandırılan «Orta Doğu Projesi» nin Az ərbaycana aid hissəsinin tam nədən ibarət olduğunu bilməsək də, görünən budur ki, ABŞ, Iran ətrafında həlqəni daraltmaq, Iranı itaətkar bir dövlətə çevirm
ək və Rusyanın cənuba uzanan əllərini kəsmək əzmindədir. ABŞ h əmçinin Rusya-Iran-Suriya-Ermənistan müttəfiqliyini pozmağa çalışır və y əqin ki, yaxın vaxtlarda buna Ermənistana təzyiq vasitəsilə nail olacaq. Bütün bunların ABŞ üçün əhəmiyyəti nə qədər böyükdürsə, Güney Az ərbaycanın müstəqilliyi üçün də az deyil. 2) Güya Güney Az ərbaycan məsələsinin qaldırılması bu regiona, xüsusil ə Irana qonşu olan müsəlman ölkələri olan Iraqa, Suriyaya, Türkiyəyə, Körf əz ölkələrinə, Türkmənistana və Quzey Azərbaycana əlavə qayğılar və yeni ziddiyy ətlər gətirə bilər. M əlumat üçün bildiririk ki, onsuz da Iraq bu qayğıların məngənəsində çabalamaqda, Suriya Iranla xaricd ən gələn həmlələrə qarşı birgə alyans yaratmaqda, Körf əz ölkələri, Türkiyə və Quzey Azərbaycan özündən aslı olmayaraq bu prosesl ərə cəlb edilməkdədir. Və ən başlıcası, bu əlavə qayğı və ziddiyy ətlər onsuz da mövcuddur və həmçinin bu əlavə qayğı və ziddiyyətlər n ə qədər böyük olsa da zorla parçalanmış bir ölkənin və xalqın uzun müddətli qayğı və iztirabları qarşısında çox zəif görünür. Bizcə, əksinə, əslində Güney ~ 86 ~
Az ərbaycan probleminin birdəfəlik həlli regiona əbədi sülh və əmin-amanlıq g ətirə bilər və tarixi ədalət bərpa olunmuş olar. 3) Güya Iranın Avropa Birliyi dövlətləri ilə müəyyən sıcaq münasib
ətləri də Güney Azərbaycan məsələsinin həllinə və deməli, Iranın parçalanmasına mane ola bilər. Ilk önc ə onu qeyd edək ki, Avropa Birliyi ölkələri Iran qarşısında; 1) Iran insan haqlarına əməl etsin; 2) Iran Israil-Fələstin məsələsinə qarışmasın; 3) Iran terroriziml ə mübarizədə dünya dövlətləri ilə əməkdaşlıq etsin; 4) Iran Atom silahı istehsalından imtina etsin-kimi qlobal tələblər qoyub və bu t ələblərdən hər hansı biri yerinə yetirilməzsə, Avropa dövlətləri Iranla əməkdaşlıqdan imtina edəcək. Göründüyü kimi Iran bu tələblərdən hər hansı birini bel ə yerinə yetirməyə qadir deyil. Ikincisi, Avropa dövl ətləri ilə Iran arasındakı indiyəqədərki sıcaq münasib
ətlər sırf iqtisadi amillərə dayandığından, Iran–Avropa siyasi ittifaqı olmadığından Avropa birliyi ölkələri Iranın geopolitik və daxili siyasi didişmələrində az maraqlıdır. Deməli, Avropa Birliyi Iranın parçalanması və ya federallaşmasında ən azı bitərəf mövqedə dayana bilər. Və bizcə Avropa ölk ələri təkcə iqtisadi mənfəətə görə əsrlərcə formalaşmış demokratik d əyərlərindən üz döndərməz və əgər üz döndərərsə,onda o artıq Avropa olmaz. Dem əli, Avropa da Iranda bəşəri dəyərlər olan azadlıq və insan haqlarına əməl edilməsinin, milli hüquqlara hörmət bəsləməsinin, ən başlıcası, demokratik d əyərlərə əsaslanan müasir dövlət qurluşunun yaradılmasında maraqlıdır ki, bütün bunlar da Güney Azərbaycan Türklərinin istəkləri ilə tam üst–üst ə düşür. Həmçinin bu məsələdə Avropada müstəmləkəçiliyin və parçalanmanın dadını görən xalqlar və xüsusilə, Avropa Birliyinin aparıcı dövl
ətlərindən olan Almaniya heç vaxt bunun əlyehinə olmaz. Digərləri isə ən azı Güney Azərbaycan məsələsində neytral mövqedə dayanarlar ki, bütün bunlar da bizim xeyrimiz ədir. Bizcə artıq Avropa da dərk edir ki, Güney Az ərbaycan məsələsinin birdəfəlik müsbət həll edilməsi bölgədə əbədi sülh dem əkdir.
Bütün bunlar göst ərir ki, Avropada Güney Azərbaycanın müstəqilliyi problemini günd əmdə saxlamaq üçün münbit zəmin var və bundan maksimum istifad ə etmək gərəkdir. Bu yöndə Dünya Azərbaycanlıları Konqresi (DAK) v ə digər təşkilatlarımız aktiv iş aparmalı, Güney Azərbaycanın müstəqilliyi problemini beyn əlmiləlləşdirməyi bacarmalı, ağıllı və sistemli informasiya siyas əti aparmalı və ən başlıcası, beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycanın parçalanmış ölkə, Azərbaycan Türklərinin isə bölünmüş xalq statusuna nail olmalıdırlar. ~ 87 ~
Deyil ənlərdən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, Güney Azərbaycan istiqlalının əleyhinə açıq şəkildə xaricdən rus şovinistləri, rus və fars şovinistlərinin əlaltısı olan ermənilər, daxildən isə fars şovinistləri və onları t əmsil edən iqtidarlar fəaliyyət göstərəcəklər. Yerdə qalan bütün arqumentlərin is ə məntiqi əsası yoxdur. Lakin doğurudan da Güney Azərbaycan Türklərinin müstəqillik uğrunda mübariz
əsinə bu və ya digər dərəcədə mənfi təsir edə biləcək bəzi səbəblər mövcuddur. Bizc ə bunlar aşağıdakılardır; 1) Güney Az ərbaycanın gələcəyi ilə bağlı Güney Azərbaycan Türkləri arasında vahid mövqenin tam formalaşmaması. 2) Demoqrafiya v ə ölkə daxili miqrasiya. Dəqiqləşdirilməsi çətin olan m əlumatlara görə Iranın mərkəzi və güney əyalətlərində güya on milyona q ədər Azərbaycan Türkü yaşayır və işləyir. Bunların əksəriyyəti əsasən ticarət v ə kiçik sahibkarlıqla məşğuldurlar. 3) Iri s ənaye müəsisələrinin Azərbaycandan kənarda, xüsusilə, Iranın m ərkəzi və güney viyalətlərində yerləşdirilməsi və onların tam dövlət n əzarətində olması Azərbaycanın mərkəzə tətillər vasitəsi ilə təsir gücünü azaltmışdır. 4) Iran
ərazisində xarici, xüsusilə, Qüzey Azərbaycan və Türkiyə ədəbiyyatlarına, mətbuatına,radio və televiziya verlişlərinə qadağa qoyulması. Bu ölk ələrin müsbət keyfiyyətlərinin Iran daxilində danışılması və onlar haqqında müsbət yazılara qadağa qoyulması. Və ən başlıcası, Quzey Az ərbaycanın müstəqilliyini şübhə altına salmaq, onun haqqında həqiqətləri t əhrif şəklində çatdırmaqla Güney Azərbaycan Türklərinin müstəqillik t əsəvvürlərini dolaşdırmaq və s. Sadalanan bu m əsələlərdən üçü bizdən aslı olmayaraq fars şovinistləri t ərəfindən həyata keçirilib və bundan sonra da davam etdiriləcək. Lakin birinci m əsələ artıq bizim özümüzdən asılıdır. Ona görə də nəyin bahasına olursa olsun Güney Az ərbaycan Türkləri Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı ətrafında sıx birləşərək vahid mövqedən çıxış etməli, Güney Azərbaycanın istiqlalına nail olmalıdırlar. Güney Az ərbaycan Türkləri bütün demokratik dəyərlərə hörmətlə yanaşır, ana dilində ilk,orta və ali təhsil almaq, ana dilində azad mətbuat, radio v ə televiziya, vicdan, düşüncə, din və inanc azadlığı istəyir. Onlar milli iqtisadiyyatını qurmaq və inkişaf etdirmək, öz müqəddəratını təyin etmək, azad v
ə müstəqil yaşamaq, öz Milli Dövlətini Qurmaq istəyir. Dünya demokratiyası da bunu deyir. ~ 88 ~
Zaman Güney Az ərbaycan Türklərinin xeyrinə işləyir və Iranda hadis
ələrin necə inkişaf edəcyindən asılı olmayaraq Güney Azərbaycan Türkl
əri öz müstəqilliklərini təmin etmək üçün bir araya gələrək bütün gücü il ə hiyləgər və təcrübəli düşmənə qarşı mübarizə aparmalıdırlar. Güney Az ərbaycan Türklərinə Azərbaycan ərazisinin hüdudları bəllidir. Sevindirici haldır ki, Pişəvərinin rəhbərliyi ilə 1945-ci ildə yaradılan Milli Hökum
ət dönəmində Güney Azərbaycanın dövlət sərhədləri, dövlət dili, v ətəndaşlıq və s. barədə sənədlər tərtib və təsbit edilmiş və bütün bunlar o dövr Iranın mərkəzi hakimiyyət rəhbərlərinin imzası ilə təsdiqlənmişdir. Bu s ənədlərə əsasən Güney Azərbaycan etnoqrafik sərhədləri Türkiyə ərazisi s ərhədlərindən başlayaraq Xəzər dənizinədək uzanan böyük bir sahəni ahatə edir. Milli Hökum ət həmçinin Güney Azərbaycan məsələsinin siyasi həlli yolunu sübuta yetirmişdir. Güney Azərbaycan Türkləri bir əsrdə üç inqilab etm
əklə əslində Irandakı bütün demokratik və milli azadlıqlar uğrunda mübariz
ələrin bayraqdarı olmuşdur. Bu da unudulmamalıdır ki, Güney Az ərbaycan Türklərinin Indi Iran adlanan məmləkətdə təxminən beş min illik bir dövl ətçilik ənənəsi var. Bütün bunları və digər məsələləri nəzərə alan ABŞ, Böyük Britaniya və Avropa Birliyi ölk ələri, həmçinin Rusya və Çinin hər birinin Irana dair öz xüsusi v ə bir-birindən fərqli planları mövcuddur. Bu planların nədən ibarət olduğunu söyləmək bizim imkanımız xaricindədir. Fəqət bizə bəlli olan budur ki, ABŞ şərti adı «Orta doğu Projesi» adlı bir plan hazırlayıb və mərhələ- m ərhələ həyata keçirmək əzmindədir. Və bu planda Iran ön cərgələrdən birind ədir. Deməli, Iranda rejim dəyişikliyi qaçılmazdır və bu dəyişiklikdə çox guman ki, Iran ən azı federallaşacaq və federallaşmaqla da indiki gücünü xeyli itir əcək. Bu dəyişikliklərdə bizlər üçün ən mühüm məsələ Güney Azərbaycan v ə Gyney Azərbaycan Türklərinin taleyi məsələsidir. Əgər bizlər indidən o d əyşikliklərə hazır olub öz gələcəyimizi müəyyənləşdirməsək, gələcəkdə bu günkü durumumuzdan heç n ə ilə fərqlənməyən bir vəziyyətdə qala bilərik. Öz milli çıxarlarını nəzərə alan kürdlər, ərəblər və hətta bəluclar belə bizlərdən daha çox s əlahiyyətlər əldə edə bilərlər. Ona görə də biz öz gələcəyimizi indid
ən müəyyənləşdirməliyik. B əllidir ki, XXI əsr ilkin başlanğıcından tarixə Demokratikləşmə, Mill ətləşmə və Oloballaşma düşüncəsi ilə daxil olub. Artıq dünya xalqlarının bir qismi «Mill ətləşmə» dövrünü başa vurmuş, öz Milli Dövlətlərini quraraq demokratik d əyərlərə yiyələnmiş və daha da gəlişmiş dövlətlərlə Oloballaşmaya doğru qorxmadan can atmaqdadırlar. Eyni zamanda demokratik d əyərlərin günü-gündən güclənən üçünçü dalğası Milli Azadlıq
~ 89 ~
H ərəkatlarına təkan verərək Imperiyaları və imperiyacıqları çökdürməklə və yeni-yeni Milli dövl ətləri tarix səhnəsinə çıxarmaqdadır. Millətləşmə və Demokratikl əşmə Milli dövlətlərin yaranmasını gerçəkləşdirən və çağdaş qlobal siyas əti tamamlayan iki mühüm hadisədir. B əllidir ki, Azərbaycan ikiyə bölünmüş və zaman-zaman parçalanmış bir m əmləkət, Azərbaycan xalqı da ikiyə bölünmüş bir xalq olduğundan o, h ələ də Millətləşmə dövrünü tam başa çatdırmayıb. Baxmayaraq ki, XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq Azərbaycanda maarifçi milliyətçiliyin və irminci əsrin əvvəllərində ideoloji-siyasi milliyətçiliyin meydana gəlməsi Quzey Az ərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin yaranması ilə nəticələnmiş, artıq Milli Dövl ətin milli ideologiyası formalaşmışdı. Yetmiş illik sovet-rus müstəmləkə rejimi bütün c əhdlərinə baxmayaraq bu ideologiyanı məhv edə bilməmiş, n əhayət, bu ideologiya XX əsrin sonunda Quzey Azərbaycan Respublikasını yenid ən tarix səhnəsinə çıxarmışdır. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin dövlət bayrağı ilə yanaşı bayraqda ifadə olunan «Türkləşmək, Müasirləşmək, Islamlaşmaq» prinsipləri Milli Hökumət dönəmində Müstəqil Ouzey Az ərbaycan Respublikasının milli ideologiyası kimi qəbul edilmişdir. Tarix ən bəllidir ki, son iki min illik tarixdə min il Azərbaycan və Persiyanı Türklər idarə etmişlər. Ona görə də Avropada başlanan milliyətçilik h ərəkatı hətta XX əsrin 20-ci illərinə qədər hakimiyyətdə Türklər olduğundan Güney Az ərbaycanda milliyətçilik olmamış, milliyətçi təşkilatlar yaradılmamışdır. Əvəzində sosial-demokratiya ideyalarını əsas götürən sosyal yönümlü t əşkilatlar və hətta komunist partiyası yaradılmış və bütün Iranın yenil
əşməsini nəzərdə tutan yeniləşmə hərəkatları baş vermişdir. Lakin bütövlükd ə XX əsr «Millətləşmə əsri» olduğundan Güney Azərbaycanda olan S əttarxan, Xiyabani və Pişəvəri hərəkatları güney Azərbaycanın Muxtariyyəti il ə nəticələnmiş və sonda bu Muxtariyyətlər də ləğv edilərək hərəkatlar qan içind ə boğulmuşdur. Bu gün bel ə vahid milli ideologiya olmadığından Güney Azərbaycanın v ə Güney Azərbaycan Türklərinin müqəddəratı, siyasi statusu ilə bağlı müxt əlif baxışlar, cərəyanlar və təşkilatlar mövcuddur. Bu baxış, cərəyan və t əşkilatları aşağıdakı kimi qruplaşdırırlar; 1) Güney Az ərbaycanın Iran tərkibində mədəni muxtariyyət qazanmasını istəyənlər və bu istiqamətdə çalışanlar; 2) Güney Az ərbaycanın mərkəzə bağlı məhəlli və ya milli muxtariyyət qazanmasını istəyənlər və bu yöndə çalışanlar. ~ 90 ~
3) Bütün Iranda hakimiyy ətin Türklər tərəfindən idarə olunması və Quzey Az
ərbaycanın da bu dövlətə birləşdirilməsini istəyənlər və bu yöndə çalışanlar; 4) Güney Az ərbaycanın müstəqillik qazanması, Güney Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasını istəyənlər və bu yöndə çalışanlar. Göründüyü kimi bunlardan ikisi milli muxtariyy ətə, biri tam müst
əqilliyə, biri isə imperiyaya əsaslanır və hətta Quzey Azərbaycanı da bu imperiy
anın tərkibində görmək istəyir. Bunlardan üçü Milli müqəddəratın t əyini ilə bağlı bir-birini ardıcıllıqla məntiqi baxımdan tamamlayan inkişaf prosesidir v ə demək olar ki, XX əsrin birinci yarısında bunlardan birinci və ikincisi bu v ə ya digər dərəcədə əldə edilmişdi. Fəqət onlar dayanıqlı olmadığından fars şovinizmi və xarici müdaxilə nəticəsində minlərlə şəhid ver
ərək sonda məğlubiyyətə düçar edilmişlər. Güney Azərbaycanda olan milli inqilabların ən böyük tələbi milli dil və Azərbaycan əyalətlərinin iqtisadi c əhətdən inkişaf etdirilməsi uğrunda mübarizə təşkil etsə də, Iranın fars şovinistləri bunu bir siyasi məsələ kimi qəbul etmiş və xarici ağalarının birbaşa müdaxiləsi ilə bunları beşiyindəcə boğmuşlar. Indi də Güney Az ərbaycanla bağlı bu cərəyanın tərəfdarları tarixdən ibrət dərsi almayaraq yen ə də Iranda federasiya və bu federasiyanın tərkibində Azərbaycanın Güneyin ə milli Muxtariyyət verilməsi tələbi ilə çıxış edirlər. Bu Güneyli qardaşlarımız və onların Quzeyli tərəfdarları federasiyaya ümid bağlayır və h ətta sübut etməyə çalışırlar ki, dünyanın super dövləti olan ABŞ da bu ideyanı dəstəkləyir. Ilk baxışda federasiya çox cazibədar və hətta mütləq həll olunası bir məsələ kimi görünür. Bu federasiya tərəfdarları unudurlar ki, bütün h əyatını Iranda Islam inqilabına sərf etmiş Şəriətmədarinin istədiyi və d əfələrlə vəd edilən məhdud muxtariyyəti belə Azərbaycan Türklərinə verm ədilər və fürsət düşən kimi Şəriətmədarini və onun tərəfdarlarını şərlədilər və ABŞ-la gizli əlaqədə ittiham edərək «Müsəlman Xalq Partiyası» nı qanundan kənar elan etmiş və özlərini də məhv etmişlər. Bütün bu tarixi faktları bilən ümummilli lider Elçibəy göstərirdi ki, «Iranda demokratik federasiya yaranarsa (bel ə) onun ömrü uzun olmayacaq. Ya tamamilə dağılacaq, ya da yenidən diktaturaya çevriləcəkdir». Ən qəribəsi budur ki, Elçibəyin sağlığında bizim tanıdığımız Quzeyli və Güneyli b əzi siyasətçilərimiz, hətta Elçibəyin yaxınları kimi tanınanlar istiqlalçı kimi tanındıqları halda bu gün Güney Azərbaycan məsələsinə xarici dövl ətlərin «pəncərəsindən» baxmağa başlayıblar. Bu «pəncərədən» baxanda is ə Güney Azərbaycanın müstəqilliyi görünmür. Onların gözündə görünən Iranda rejim d əyişikliyi və ya ən yuxarısı Iranın federallaşmasıdır. Bunlar ~ 91 ~
federalistl ər adlanır. Bəziləri hətta öz siyasi karyeraları xatirinə bu məsələyə d ə loyal yanaşırlar. Belələri sanki böyük mücahid Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin «And olsun şərəfimə! Istiqlalı olmayan bir millət yaşaya bilməz. Ey qeyr
ətli Azərbaycan Türkləri! Ey azadlığın qorxu bilməyən qəhrəmanları! Ey öyülm
əyə ehtiyacı olmayan igidlər! Sizlərdən düşmənlərinizə qarşı mücadil
ə, cəsarət və qeyrət istənilir». Dem
əli, tarix özü bizlərə diktə edir ki, Güneyli qardaşımız Rəhman bəy Əsədullahinin dediyi kimi; «Bəziləri düşünür ki, Iranda demokratiya olarsa, federativ dövl ət yaranacaq və farslar özləri Azərbaycana milli hüquqlar ver əcək. Bu cəfəngiyatdır… Yalnız istiqlaliyyət yolu ilə milləti qorumaq olar. N ə qədər ki, Güney Azərbaycan müstəqil deyil, biz çətinliklərdən xilas ola bilm əyəcəyik». Iranın parçalanmasının əleyhinə olan özlərini ən praqmatik adlandıran Irançı Türklər dünyada və Güney Azərbaycanda gedən prosesləri özlərinə m əxsus dəyərləndirərək Istiqlal əleyhinə çıxmalarının səbəblərini əsaslandırarkən belə fikirlər irəli sürürlər ki, tarixən uzun müddət Türklərlə farslar bir yerd ə və hətta bir vahid dövlətdə yaşadıqlarından onların adət- ənənələrində, ümumi dəyərlərində yaxınlıq və bəzi hallarda eynilik mövcuddur. H əmçinin Türk-fars, fars-Türk nigahları əsasında müəyyən qruplar formalaşıb və ən başlıcası, Azərbaycan Türklərinin böyük bir qismi Iranın müxtəlif ərazilərinə köçmüş və köçürülmüşlər. Güney Azərbaycan Irandan ayrıldığı təqdirdə bu soydaşlarımızın taleyi necə olacaq? Ilk baxışda göstərilən bu arqumentlər əsaslı sayıla bilər. Lakin bütün bunlar Iranın ərazi bütövlüyünü müdafiə edən fars şovinizminin dəyirmanına su tökm
əkdən başqa heç nəyə yaramır. Belələrinə cavab olaraq Elçibəy göst
ərirdi ki; «Bu necə vətəndir, necə qardaşlıqdır, nə cür birlikdir, necə insanlıqdır ki, 30 milyon Türkün öz dilində məktəbi yox, mədrəsəsi yox, s ərbəst mədəni ocaqları yox, azad mətbuatı, ana dilli radio-televizyası yoxdur. N ə üçün 30 milyonluq Türk xalqı fars namizədlərinə səs verməlidir?… Bu gün Iran parlamentind əki Türk deputatlar tələb edə bilərlərmi ki, Az ərbaycanda Türk dilində məktəblər açılsın? Xeyr, edə bilməzlər. Əks t əqdirdə başlarına min bir oyun açılar… Bütün bunlar Iran fars şovinizminin imperiya siyas ətidir». H əmçinin belələrinin sadaladıqları soydaşlarımız Güney Azərbaycan Türkl ərinin heç beş faizini də təşkil etməzlər. O beş faizə doxsan beş faizi və ana V ətəni qurban vermək olarmı?! Başqa bir qrup Iranda yalançı Pəhləvilərə qədər tarixən olduğu kimi Türkl
ərin hakimiyyətini istəyir və «Iran Türklərindir və hakimiyyət də ~ 92 ~
Türkl ərin əlində olmalıdır» şüarı ilə çıxış edirlər. Onlar bu fikirlərini əsaslandırmaq üçün bir neçə arqument gətirirlər. Onlara görə Azərbaycan Iranın tərkib hissəsidir və onun Ouzey hissəsi ruslar tərəfindən işğal edildiyind ən indi o da Irana birləşməlidir. Iranın bütövlüyünün və dövl
ətçiliyinin sahibi Türklərdir və bu tarix yenidən bərpa edilməlidir. Bu fikri ir əli sürənlər Iran hökumətində təmsil olunan bir çox məşhur ziyalı və siyasət adamları, Iran iqtisadiyyatında əsas rol oynayan iri sahibkarlar və bir qrup tacirl
ər təbəqəsi olan Türklərdir ki, onlara Mərkəzçi və ya daha doğrusu, x əyali Irançılar deyilir. Bunlara cavab olaraq bildiririk ki, tutaq ki, Türklər Irana tam hakim oldu. B əs sonra? Farslar, ərəblər, kürdlər, bəluclar buna razı olarlarmı? Və ya Elçibəyin dediyi kimi: «Biz onların üzərində ağamı olmaq ist
əyirik? Yox, biz müstəmləkəçiliyin, şovinizmin nə olduğunu görmüşük. Müst
əmləkəçilik, şovinizim həmin xalqın özünü faciəyə aparır… Bu bizə lazım deyil… Bizə öz azadlığımız, öz müstəqilliyimiz yetər. Biz fars şovinizminin əleyhinəyik, farsların yox». Yararsız hədəflər bizi müqəddəs ideallardan yayındırmamalıdır. Az ərbaycan xalqı ayağa qalxıb öz azadlığını qazanmalı, öz torpaqlarına sahib çıxmalı, öz dövlətini qurmalı və demokratik cəmiyyətə doğru irəliləməlidir. Başqa bir qrup Irançılar da Iranda millət deyil, insan amilini əsas götür ərək Iranda demokratik bir rejimin hakimiyyətə gəlməsinə, bütün xalqlara b ərabər haqlar verilməsinə tərəfdar olan beynəlmiləlçi Irançılardır. Bunlar qan etibaril ə farslarla qaynayıb qarışmış, qohumluq münasibətləri yaratmış, Iranın ictimai siyasi-həyatında iştirak edən bir qrup ziyalı, vaxtilə solçu h
ərəkatlarda içtirak etmiş markisistlər və mücahidlərin bir qismini təşkil ed ən metislərdir. Bu iki qrup bir-birl ərinin tam əleyhinə olduqlarına baxmayaraq hər ikisi d ə Güney Azərbaycanın Irandan ayrılıb tam müstəqil dövlət qurmalarının əleyhinədirlər. Əgər birinci qrup bu və ya digər dərəcədə Iranda və Az ərbaycanda yaşayan Türklərin mənafeyini müdafiə edir və Iran deyil, sanki x əyali Turan dövləti yaratmaq istəyirlərsə, ikincilər demokratiya pərdəsi altında tamamilə fars şovinizminə xidmət edirlər. H ər iki qrupu tənqid edən Elçibəy göstərir ki: «Bu tamamilə yanlış baxışdır… Bu gün Iran-Azərbaycan birliyini ortaya atanlar xalqı aldadırlar… O vaxt da Az ərbaycan və başqa Türk dövlətləri Sovet Ittifaqının tərkibindən çıxanda Türk-Slavyan birliyinin yaranmasını təklif edənlər vardı. Bu, baş tutan iş deyil». M əlumat üçün onu da bildirək ki, vaxtilə Lenin də Türk-Slavyan birliyi t əklifini bəyənmiş və sonda Türk sosyalistlərini aldatmışdı. ~ 93 ~
Başqa bir qrup isə Güney Azərbaycanın tam müstəqilliyini tələb edir və bu yolda f əaliyyət göstərir. Bunlar təklif edirlər ki, Güney Azərbaycan m əsələsinə tarixi dərslərdən nəticə çıxararaq millətin pəncərəsindən baxmaq lazımdır. Bu qapalı pəncərə isə yalnız tam müstəqilliyə açılmalıdır. Elçib
əy bütün bu qrupların irəli sürdüyü fikir və mülahizələrin mahiyy
ətini şərh etdikdən sonra belə bir qərara gəlir ki: «Mən mü\stəqillik fikirini üstün tuturam… Güneyin azadlığı mənim idealımdır… Məsələnin birc
ə yolu var: Güney Azərbaycan Dövlətinin yaranması!… Azərbaycan müxalif
əti, AXC bütövlükdə bir təşkilat kimi Azərbaycanın Güneyinin azadlığı, özünün tam müstəqil dövlətini yaratması uğrunda mübarizə aparan bir t əşkilatdır. Bu mübarizəni aparmışıq, aparırıq, aparacağıq da… Az ərbaycanın Güneyi Irandan ayrılıb müstəqil olmalı və iki müstəqil Az ərbaycan dövləti birləşib Bütöv Azərbaycana çevrilməlidir… Mən əminəm ki, Güneyli soydaşlarımız öz gücləri ilə öz haqlarını alacaqlar. Azərbaycanın Bütövlüyü is ə gələcək problemdir. Bu çox böyük prosesdir. Tez-gec Az ərbaycanın hər iki hissəsinin ayrı-ayrı müstəqil dövlətlər olaraq birləşməsi beyn əlxalq aləmdə, BMT-də, başqa təşkilatlarda müzakirə ediləcək… Bu gün bu m əsələ gündəliyə gətirilməlidir. Mövcud siyasi-inzibati bölünm əni qəbul etməyən, Vətəni öz ruhunda və m ənəviyyatında birləşdirən çağdaş Azərbaycan Türkü artıq təkcə Güneyi, yaxud Quzeyi yox, Bütöv Az ərbaycanı Vətən sayır və Bütöv Azərbaycana sahib çıxmağı düşünür. Gedəcəyimiz yol da məhz budur. Böyük millətimizi Müst
əqil, Demokratik və Bütöv Azərbaycana aparacaq bu yol ilk mərhələdə Az ərbaycanın Güneyinin Istiqlaliyyətindən keçir». Heç şübhəsiz ki, Elçibəyin də dediyi kimi Azərbaycanın Güneyi özü öz müq
əddəratını təyin edəcək. Ona heç kimin, nə Qərbin, nə mücahidlərin, nə də şahın oğlunun muxtariyyət vədləri və nə də kosmopolit Irançı metislərin «demokratik rej im» xülyaları lazımdır. Güney Azərbayucana müstəqillik lazımdır. Tarixi siyasi şərtlər və dünyada gedən siyasi proseslər də bunu diktə edir. Mövcud v əziyyət istiqlalçıların xeyrinə inkişaf etməkdədir. Bu gün Güney Az
ərbaycanın ən aparıcı təşkilatları istiqlalçı təşkilatlardır. Onların əsas ideologiyası milliyətçilikdir. Belə təşkilatlardan biri məhz Güney Azərbaycan Milli H ərəkatıdır. Güney Az ərbaycanda istiqlalçı qüvvələr Milli Hərəkatın dinamizmini t əşkil edirlər. Hərəkatın əsas gücü istiqlalçı qüvvələrdir. Ona görə də istiqlalçılar Azərbaycan Türk kimliyini qəbul edən və bu yöndə mübarizə aparan bütün t əşkilatlarla, o cümlədən də Azərbaycanın Muxtariyyətini tələb ed ən siyasi təşkilatlarla iş birliyində olmalıdırlar. Çünki əslində bu qüvvələr ~ 94 ~
milli qüvv ələrdir və onlar Muxtariyyəti Istiqlala aparan bir mərhələ hesab edirl
ər. Onlar hər şeydən öncə Güney Azərbaycanı Iran coğrafiyası içərisində görmür, milli s əadəti Azərbaycan coğrafiyası tərkibində və xalqı Azərbaycan Türk kimliyi ç ərçivəsində görürlər. Onlar özlərini Iranlı deyil, Azərbaycanlı sayır, Iran üçün deyil, Azərbaycan üçün çalışırlar. Bu gün istiqlalçılardan sonra Güney Az ərbaycanda əsas qüvvələrdən biri də məhz federalizm t ərəfdarlarıdır ki, onların da əsas qüvvəsinin məfkurəsində son olaraq Az ərbaycanın tam müstəqilliyi və hətta Bütöv Azərbaycan ideyası dayanır. Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatının siyasi xəritəsinə nəzər saldıqda biz ən böyük güc ün istiqlalçılarda olduğunu görürük. Ona görə də istiqlalçılar mövcud olan v ə gələcəkdə yaranacaq heç bir milli təşkilata qısqanclıqla yanaşmamalı, onlardan ehtiyatlanmamalı, əksinə, onlarla tam iş birliyində olmalıdırlar. Çünki gec-tez həmin qüvvələr də istiqlalçılara qoşulmağa məcbur olacaqlar. Yaranan h ər bir milli təşkilat yeni bir qüvvə, yeni bir zənginlikdir. Bu müq əddəs mübarizədə hər bir milli fərd belə dəyərlidir. Onların hamısına milli s ərvət kimi yanaşmaq istiqlalçıların şərəf borcudur. Unudulmamalıdır ki, birlik o q ədər də asan əldə ediləcək bir məsələ deyil. Insanlar fərqli olduğu kimi onların düşüncələri yaratdıqları siyasi təşkilatlar, siyasi hərəkatlar, siyasi c ərəyanlar da müxtəlifdir. Fəqət bu müxtəlifliklərin içərisində xeyli eyniliklər var. Ona gör ə də eynilikləri birləşdirmək, müxtəliflikləri isə təhlil edib ortaq m əxrəcə gəlmək lazımdır. Milli hədəf və Milli strategiya eyni olduğundan bu sah ədə birlik Milli prinsip halına salınmalı və birgə mübarizəyə başlanılmalıdır. M əşhur Azərbaycanşünas alim, Kembric Universitetinin professoru Tadeuş Svyatoçovski «Araz» dərgisinə verdiyi müsahibəsində göstərir ki: «Güney Az ərbaycanın istiqlaliyyəti labüddür, qarşısı alınmaz prosesdir. Bu Az ərbaycan xalqının tarixi hüququdur. ABŞ kimi dünya siyasətində aparıcı mövqe tutan bir ölk ənin belə qlobal məsələyə (Güney Azərbaycan məsələsinə - A.M) bigan ə qalması qeyri-mümkündür. Bütöv Azərbaycan məsələsi Güney Az ərbaycanın istiqlaliyyətindən bir qədər sonra baş verəcək. Çünki istər Quzeyd ə, istərsə də Güneydə Imperiyalar öz işini görüb. Bütün psixoloji, tarixi v ə kulturoloji sədd və manelərin aradan qalxması üçün müəyyən zaman keçm əlidir» («Araz», 1997 №1 (2)). Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatı heç bir zaman milli kimlik mübariz əsində öz milli hədəfini sistemli şəkildə ortaya qoymamışdır. Indi artıq Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı vahid gücə çevrilib Azərbaycan M ərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin ideoloji və siyasi doktrinlərini tam qəbul ed ərək fəaliyyətə başladıqca onun sıraları daha da genişlənəcək və bizə elə ~ 95 ~
g əlir ki, Vahid Iran tərəfdarları olan Türklər də son anda bu Hərəkata dəstək ver
əcək və nəhayət, ona qoşulacaq. Bu işdə milli kimlik məsələsi ön planda olacaq v
ə məhz son sözü də bu milli kimlik deyəcək. Beləliklə, Azərbaycan M ərkəzli böyük bir Siyasi Hərəkat yaranacaq. Bu gün Güney Az ərbaycanda Milli Hərəkat xalq və xüsusilə gənclər t ərəfindən bu və ya digər dərəcədə dəstəklənir. Ona görə də strateji hədəfləri eyni olan ayrı-ayrı siyasi qüvvələrin bu Hərəkat ətrafında sıx birləşməsinə ehtiyac duyulur. Əgər bu qüvvələr ayrı-ayrılıqda mübarizə apararsa və bir- birl ərini sıradan çıxarmağa çalışarlarsa, düşmən qüvvələr bundan tam yararlanaraq h ər birini ayrı-ayrılıqda məhv edərlər. Hərəkat daxili çatışmalar, liderlik savaşı Hərəkatı parçalayar və yaranan bu boşluğa düşmən qüvvələr doluşar. Xalqın Milli Hərəkata olan inam və etimadı sarsılar. Unudulmamalıdır ki, xalq özü müqəddəs olduğu üçün mübarizəni də müq
əddəs saydığından, ona qatılır. Belə bir müqəddəs mübarizəni çirkl
əndirməyə, şəxsi anbisiyaya qurban verməyə kimsənin haqqı yoxdur. Bel
ə bir yol tutan insan əbədi lənətlənməyə məhkumdur. Hərəkatın nüvəsi nə q ədər sağlam və güclü olarsa, onun təsir gücü də bir o qədər başarılı olar. Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatı Iran Mərkəzli fars kimliyinin Az ərbaycan Türk kimliyinə qarşı assimilasiya siyasəti yeritdiyinə görə ortaya çıxmış və Azərbaycan Türk kimliyini qorumaq, gücləndirmək və inkişaf etdirm
ək kimi missiyanı öz üzərinə götürmüşdür. Fars şovinizminə qarşı mübariz
ə aparan Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı öz nəzəri platformasını mü əyyənləşdirmiş, yeni bir mübarizə mərhələsinə daxil olmuşdur. Bu Hərəkat 1906-11-ci ill ər Məşrutə, 1920-ci il Xiyabani, 1944-45-ci illər Pişəvəri H ərəkatlarını və ümumən 1890-cı ildən başlayan «Tənbəki Hərəkatından» günümüz ə qədərki hadisələri təhlil süzgəcindən keçirərək sol, sağ, islam, liberal v ə s. kimi «izimləri» bir kənara qoyaraq ilk öncə Azərbaycan Türkl ərinin taleyini düşünməli, Iranlılıq anlayışından birdəfəlik əl çəkməlidir. Çünki Iran dedikd ə fars, fars dedikdə Iran düşünülür ki, bu da böyük və əzəmətli bir millətin - Azərbaycan Türklərinin iqtisadi, siyasi və mədəni inkişafı üçün ən böyük təhlükədir. Artıq tarixi təcrübə göstərdi ki, Azərbaycan Türkl əri Iran içərisində heç bir zaman istədikləri azadlıq və inkişafı əldə edə bilm əyəcəklər. Bu baxımdan Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının gerçək qay əsi Güney Azərbaycanın istiqlalına aparan yolu açmaq, Güney Azərbaycan Türkl ərini əbədi hürriyyət və səadətə çatdırmaq olmalıdır. 1906-1911-ci ill ər Məşrutə inqilabını dəstəkləyən (hətta bu yöndə Az ərbaycanlılar tərəfində vuruşaraq şəhid olan Amerikalı müəllim Huvard Baskervilin timsalında) ABŞ, 1945-ci ildə Güney Azərbaycanda qurulan Milli ~ 96 ~
Hökum əti SSRI-yə yaxın olması ilə əlaqədar olaraq nəinki müdafiə etməmiş, h ətta onun yıxılmasında yaxından iştirak etmişdir. ABŞ Sovet ordusunun Güney Az ərbaycandan çıxarılmasına nail olmuş və hətta Iran ordusu Amerikalı general Şhnarzkopfun komandanlığında Azərbaycana hücuma keçmiş və Milli Hökuməti devirmişdir. Şah dövründə Iran demək olar ki, ABŞ-ın nüfuz dairəsində olmuşdur. Lakin 1979-cu il Iran islam inqilabından sonra ABŞ-ın Irandakı nüfuzu tamamilə sarsılmış və sonda ABŞ Iran qarşıdurmasına gətirib çıxarmışdır. Indi artıq ABŞ ən azı Iranda rejim d əyişikliyini həyata keçirməyə çalışmaqdadır. Bunun üçün ABŞ Iran daxilind əki xalqların, xüsusilə, çoxluq təşkil edən Azərbaycan Türklərinin qüvv əsindən maksimum yararlanmağa çalışacaq. Belə bir durumda Güney Az ərbaycan Türkləri nə etməli və ABŞ-dan necə yararlanmalıdır? Ilk önc ə ABŞ-ın da xüsusi önəm verdiyi və Iran daxilində hələlik demək olar ki, alternativi olmayan, xüsusi güc m ərkəzinə çevrilməkdə olan Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatını Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin ideologiyası ətrafında birləşdirmək və Hərəkatın vahid mərkəzdən idarə olunma
sını təmin etmək lazımdır. Bundan sonra vahid mərkəzdən idarə olunan Milli H ərəkat dünyanın super gücü sayılan ABŞ-la öz siyasətini mü əyyənləşdirməli, ortaya çıxa biləcək məsələlərin mahiyyətini ciddi şəkildə analiz etm əli və öz mövqeyini, yəni ABŞ-ın yanında və ya ondan kənarda olmasını dəqiqləşdirməlidir. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı öz strateji h ədəfini müəyyənləşdirməli, Güney Azərbaycan Türklərinin maksimum m ənfəətlərini nəzərə alan konkret planını hazırlamalıdır. Artıq Güney Az ərbaycan Türkləri Iranı qorumaq üçün deyil, Güney Azərbaycanın qurtuluşunu təmin etmək üçün səfərbər olmalıdır. Güney Azərbaycan Milli H ərəkatı öz strategiya və taktikasını region və dünya siyasəti çərçivəsində formalaşdırmalı, atacağı konkret addımları müəyyənləşdirməlidir. Iranı ilk önc
ə siyasi-coğrafi bölgə kimi formalaşdırıb Azərbaycanın Güneyini və digər bılgələri özünə qatan, sonra Fars Mərkəzli Pəhləvi xanədanı yaradaraq fars şovinizmini dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldıran, daha sonra Şiyəliyi bayraq ed ərək yenə də Fars bürokratiyasının ideologiyası artıq tamamilə iflasa uğramaqdadır. Fars Mərkəzli Irançılığın çöküşü ilə Iran Islam Respublikası da çökm
əyə məhkumdur. Bu gün artıq Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı Azərbaycan Türklərini Iranlılıq kimliyindən təcrid edərək onların Azərbaycan Türk kimliyinə sahib çıxmaları yönündə hər tərəfli mübarizə aparmaqdadır. Milli Hərəkat bu mübariz ə nəticəsində bu və ya digər dərəcədə Azərbaycan Türklərinin öz tarixl ərinə (Doktor Zehtabinin «Iran Türklərinin tarixi» adlı ikicildlik ~ 97 ~
monumental əsəri milli tariximizi öyrənmək baxımından əvəzsiz mənbədir. Bütün Az
ərbaycanlıların bu əsəri oxuması vacibdir), öz dillərinə, öz m ədəniyyətlərinə, Babək, Səfər Xan Qəhrəmani, Səttar Xan və s. kimi q əhrəmanlarına, bir sözlə, öz milli kimliklərinə sahib çıxmalarına və bununla da «Irançılıq» və «Iran Azərbaycanlısı» anlayışlarını özlərindən uzaqlaşdırmış, onların Azərbaycançılıq və Azərbaycan Türkləri anlayışları ilə əvəz edilməsinə nail olmuşdur. Indi artıq Güney Azərbaycan Türklərinin böyük
əksəriyyəti öz keçmiş tarixinə və bugününə, özünə və ətrafına bir Az ərbaycan Türkü gözı ilə baxmaqda, Azərbaycan və Azərbaycan Türk kimliyin ə sahib çıxmaq yolunda mübarizəyə qoşulmaqdadır. Fars şovinizminin məhsulu olan «Iranlılıq» və «Irançılıq» dünya görüşünə alte
rnativ olaraq ortaya çıxan və öz dünya görüşünü «Azərbaycanlılıq» və «Az
ərbaycançılıq» üzərində quran Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının qarşısını ala biləcək heç bir qüvvə yoxdur. Çünki onun hədəfi gələcək Demokratik Az ərbaycandır. Bu ali hədəfə -Müstəqil, Demokratik Güney Az ərbaycan Respublikasına qarşı çıxan bütün siyasi cərəyanlar gec və ya tez öz m əğlubiyyətlərini görəcək və ya indidən görməkdədir. Güney Azərbaycan Türkl əri çox ciddi və şərəfli bir tarixi imtahan qarşısındadır. XXI əsr mill ətlərin «olum və ya ölüm» əsridir. Güney Azərbaycan Milli Hərəkatına qoşulan hər bir fərd öz məsuliyyətini dərk etməli, təşkilatdaxili dedi-qodulara son qoyulmalı, milli insanlara böhtan atanlara yerindəcə cavab verilməli, liderlik şəxsi ambisiya ilə deyil, əməllə qazanılmalı, nəyin bahasına olursa olsun min z əhmətlə qurulan təşkilat qorunub saxlanılmalı, tarixi şərait düzgün d əyərləndirilərək məqsədmizə çatmağa çalışmalıyıq. Güney Azərbaycan Milli H ərəkatı öz mübarizəsini sistemli şəkildə davam etdirməlidir. Bel əliklə, Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının qarşısında duran əsas m əsələlər aşağıdakılardır : 1)
ərbaycanda milli kimlik məsələsinin tam həll edilməsi; 2)
Fars şovinizminin assimilyasiya siyasətinin əsası olan «farslaşdırmaq», «Iraniləşdirmək» və «Iranlılaşdırmaq» və bununla da Güney Az ərbaycan Türk kimliyinin yerinə «fars», «Irani» və «Iranlı» kimliyini h əyata keçirmə siyasətinə qarşı Güney Azərbaycan Türk kimliyinin qorunması, «Azərbaycanlı» və «Azərbaycançılıq» məfkurəsinin təfəkkürlərdə hakim k
əsilməsinə nail olmaq; 3)
Az ərbaycanın tarixi coğrafiyasının hüdudlarının mü əyyənləşdirilməsi və Azərbaycanın ostanlara bölünməsinin qarşısını almaq; 4)
Az ərbaycan ərazilərində digər etnik qrupların yerləşdirilməsinin qarşısını almağa çalışmaq; ~ 98 ~
5) Iran M
ərkəzli Düşüncə Süstemi Fars Mərkəzli Düşüncə Sisteminin eyni olduğundan və hər ikisinin də fars şovinizminə xidmət etdiyindən bunlara alternativ olaraq Güney Az ərbaycan Türklərinin Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin ətrafında birləşdirməyə nail olmağa çalışmaq; (Unudulma malıdır ki, fars şovinizmi Fars Mərkəzli Düşüncə Sistemi ilə Iran M
ərkəzli Düşüncə Sisteminin nümayəndələri olan Rza xan Pəhləvini, Mehdi Bazarqanini, Əhməd Kəsrəvini, Mahmud Əfşarini, Haşimi R əfsəncanini, Məhəmməd Xatəmini, Əli Şəritini, Tağı Əranini, Əlirza Nabd əlini, Biyən Cəzənini, Məhəmməd Həninəоadini, Məsud Rəcəlini, Fərrux Negahdarini, Əbdülkərim Suruşini, Ibrahim Yəzdini, Əhməd Şamlunu və s. H əmçinin Pəhləvi hakimiyyəti ilə Islam Cumhuriyyətini, Xalqın Mücahidl ərini, Xalqın Fədailərini, Nehzəti-Azadini, Səltənət tələbləri və Iranda mövcud dig ər siyasi qüvvələri birləşdirən bir siyasi, iqtisadi, mədəni və ideoloj i düşüncə sistemidir ki, yarandığı gündən bu günə qədər fars assimiliyasiya siyas ətinə xidmət etməkdədir.)
Iranda artıq siyasi şərait yeni bir mərhələyə qədəm qoyub. Bu yeni m ərhələdə artıq sistemiçi reform axtarışlarına olan ümidlər bitmiş və yeni siyasi axtarışlar ortaya çıxmışdır ki, bu axtarışlardan biri də Iranda köklü d əyişiklik, yəni sistem dəyşikliyidir. Bu sistem dəyşikliyi Iranla yanaşı Irandakı bütün siyasi cərəyanların və xüsusilə, Iran deyilən ərazidə yaşayan bütün xalqların da gələcək taleyini müəyyənləşdirəcək. Bel ə bir vəziyyətdə bizi Iranın və ya hər hansı bir siyasi cərəyanın - şahçıların, sol və ya sağ təşkilatların və ya Iran Islam Cümhuriyyətinə bağlı t əşkilatların, həmçinin yeni yaranacaq təşkilat və cərəyanların taleyi deyil, yalnız Güney Azərbaycanın və onun milli təşkilatı olan Güney Azərbaycan Milli H
ərəkatının taleyi maraqlandırır. Deməli, bu yeni mərhələyə Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatı ciddi hazırlaşmalı, yeni şəraitə uyğun təhlillər aparmalı, münasib strategiya və taktika hazırlamalı, təşkilatdaxili şəxsi ambisiya v ə çəkişmələri bir kənara qoyub çirkin rəqabətdən əl çəkməli, bir- birini vurub s əhnədən çıxarmaq əvəzinə əl-ələ verib bütün sağlam və sədaqətli qüvv
ələri bir araya gətirərək bir yumruq kimi birləşməli və müqəddəs m əqsədə nail olmalıdır. Bu işdə millətimizin hər bir fərdi də hər hansı ideologiya v ə siyasi xəttə bağlı olmasından asılı olmayaraq Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatı ətrafında sıx birləşməli, Güney Azərbaycanda ged ən proseslərə və ən başlıcası 50 milyonluq bir millətin milli müq əddəratının həlli məsələsinə biganə qalmamalıdır. Unudulmamalıdır ki, Güney Az ərbaycan Türkləri artıq yüz ildir ki,öz siyasi enerjisini ya sağa, ya da sola - Islami m əzhəbçiliyə və sosializmə xərcləmiş, milləti daxildən ~ 99 ~
parçalamışdır. Bilməliyik ki, millətin taleyini fərdi, qrup və ailə maraqlarına qurban verm ək milli düşmənçilikdirsə, xalqın içindən çıxmış bir təşkilatın ayrı-ayrı fərdlərini qarşı-qarşıya qoymaq, onlar haqqında müxtəlif şayiələr yaymaq, kimi v ə ya kimləri isə müdafiə etmək xatirinə şablon söz və ifad
ələrdən istifadə edərək digərlərini aşağılamaq milli hərəkatımıza x əyanətdir, ona balta çalmaqdır. Unutmamalıyıq ki, «şayiəni düşmən yaradar, dost yayar». Bütün şayiələrdən uzaq durmalıyıq. Əks təqdirdə, Milli hərəkatın ill
ərlə qazandıqlarını bir anda itirə bilərik. Iranda artıq köklü dəyişikliklərin z əngi çalınıb. Ciddi hazırlaşmalıyıq. Unutmamalıyıq ki, Güney Azərbaycan Türkləri və onların siyasi t əşkilatı olan Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı tarixi Ədalətin bərpası uğrunda mübarizə aparır. Istər Şərqin fəlsəfi anlayışı, istər Qərbin dünyəvi düşüncəsi, istər səmavi və qeyri-səmavi dinlərin ilahi görüşləri, istərsə də bu günkü dünyanın demokratik və liberal düşüncəsinə qədər bütün siyasi, ictimai, iqtisadi v ə ilahi düşüncə anlayışlarını ortaya atanlar bir məsələdə müştərəkdilər. Bu anlayışın adı ədalətdir. Ədalət uğrunda mübarizənin əsasını is ə müstəqillik, demokratiya və liberal dəyərlər təşkil edir. 40 milyonluq bir xalqın əsas şüarı «Insanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal»dır. Ona görə də t əqribən 200 illik mübarizə tariximizdə dönüş nöqtəsi olan bu günkü şəraitdə Güney Az ərbaycan probleminin həll edilməsi özümüzlə yanaşı Ədalət naminə dünyanın bütün mütərəqqi qüvvələrinin və demokratik dövlətlərinin ana işi olmalıdır. Qeyd etm əyi lazım bilirik ki, Güney Azərbaycan Türkləri bütün tarix boyu özl ərini Türk adlandırıb və Türk olaraq tanıyıb.Lakin artıq yüz ilə yaxındır ki, yalnız Türk və Azərbaycanlı olmaq siyasi hərəkat və müstəqillik üçün yet
ərli olmamışdır.Xalqımız özünü Türk qəbul etməsinə baxmayaraq, fars düşüncəli bir sistem içərisində yaşamış, bütün ağlını, zəkasını, əməyini və yaratdığı bütün maddi və mənəvi dəyərlərini farslığın inkişafına sərf etmiş və n əticədə təhqirdən başqa heç nə əldə etməmişdir. B əlidir ki, hərbir siyasi hərəkat üçün ilk nüvbədə ideolji proqram olmalı, bu ideoloji proqram ı həyata keçricək siyasi bir təşkilat yaradılmalı, bu bu siyasi t əşkilat siyasi bir səfərbərlik elan edərək siyasi hərəkata başlamalıdır. Bütün bunların məcmusuna ideoloji-siyasi düşüncə sistemi deyilir. Bu gun Guney Milli H ərəkatını istiqamətləndirəcək belə bir düşüncə sistemi bizcə h ələlik məhz Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sistemidir. Guney Az ərbaycan Milli Hərəkatını yünləndirmək məqsədi ilə Arif K əskin bəy tərəfindən ortaya atılan və tərəfdarları tərəfindən dəstəklənən bir n əzəri proje olan Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sistemi Azərbaycanın ~ 100 ~
qurtuluşu yolunda biz kimik, niyə bu günə qalmışıq, nə etməliyik, hardan başlamlıyıq, nəyi əsas götürməliyik, hara gedirik, əsas problemlərimiz nədir, qurtuluşmuz haradadır və s. kimi fundamental suallara cavab axtaramağa və bu suallara bu v ə ya digər dərəcədə cavab verməyi özünə hədəf seçmişdir. Az ərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sisteminə görə “siyasi düşüncələr, siyasi, sosial, iqtisadi v ə tarixi hadisələrin təsiri ilə tez-tez dəyişə bilər. Siyasi düşüncələr dəyişdiyi zaman siyasi tələblər də dəyişər. Dünən əhəmiyyətli olan bu gün
əhəmiyyətini itirə bilər və ya əksinə, dünən əhəmiyyətsiz görünən bu gün
əhəmiyyətli ola bilər. Hər bir siyasi dəyişiklik siyasi tələblərə təsir edər və onu kökünd ən dəyişə bilər. Çünki sistemli olmayan siyasi tələblər heç bir n əticə verə bilməz... Heç bir dövlət də sistemsiz tələblərdən qorxmaz... Sistemsiz t ələblərlə insanlar təşkilatlana bilməzlər. Ona görə ki, sistemsiz t ələblərin təşkilat yaratmaq gücü yoxdur. Belə sistemsiz tələblər siyasi prosesl ərə istiqamət verəcək və onu dəyişdirə biləcək gücə sahib deyil”. Ona gör ə də xalqın ümumi tələblərini yerinə yetirə biləcək Güney Azərbaycan Milli H ərəkatını istiqamətləndirən bir Düşüncə Sisteminə ehtiyac duyulurdu ki, Az ərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sistemi də məhz bu ehtiyacdan yaranmışdır. B əllidir ki, hər hansı bir düşüncə sisteminə malik olamayan bir xalq və ya mill ət Milli Dövlətə sahib ola bilməz. Sahib olsa belə onu qoruyub saxlaya bilm əz. Arif Kəskin bəyin irəli sürdüyü Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sistemi siyasi ədəbiyyatda göstərilməyən, lakin illərlə real həyatda özünü t əsdiqləyən İran Mərkəzli Fars Düşüncə sisteminə alternativ olmaqla bərabər, m əhz Azərbaycan Türklərini bir araya gətirə biləcək elmi-nəzəri bir sistemdir ki, xalqımızın haralı olduğunu, kim olduğunu, nə istədiyini, nə etməli və necə etm
əli suallarını cavablandırmağa çalışır. Bu düşüncə sistemi bir nəzəri proqram olaraq həm Azərbaycan xalqının yaşadığı tarixi fəlakətlərinin səbəbini və həm də xalqımızın qurtuluş yolunu göst
ərməyə çalışır. Bu nəzəri fikrə görə, Azərbaycan Türklərinin Tarixi f əlakətlərinin əsas səbəbi onların tarix boyu Azərbaycan Türk kimliyinin yerin ə farsların düşüncə, duyğu, hərəkat və strateji platformalarını qəbul edib, siyasi, sosial, iqtisadi v ə mədəni enerjilərini farslara sərf etmələridir. Bu nəzəri düşüncəyə görə, Azərbaycanın qurtuluşu, Azərbaycanı mərkəz qəbul edən duyğu, hərəkat və strateji platformaya sahib olmaqdan keçir. Bunun üçün Arif K əskin bəyin söylədiyi kimi, ilk növbədə “Biz Azərbaycanlıyıq, İranlı deyilik” fikri düşüncələrə hakim kəsilməli, siyasi, sosial, iqtisadi, mədəni, beyn
əlxalq, geopolitik və digər sahələrdəki bütün təfəkkür və baxış sistemimizin əsas təyinedicisi “Azərbaycan” olmalı, Azərbaycanı mərkəz
~ 101 ~
q əbul edərək harmonik bir bütünlük içərisində böyüməli, dərinləşməli və genişlənməliyik. İran Mərkəzli Fars Düşüncə Sisteminə alternativ olaraq yaradılan Az ərbaycan Mərkəzi Türk Düşüncə Sistemi Azərbaycanı İranın bir parçası deyil, konkret əraziyə malik bir bütün olaraq qəbul edir. Vətən adlandırdığı bu m əmləkətin - Azərbaycanın sahibi də onun qoruyucusu, uğrunda şəhid olmağı özün ə şərəf bilən Azərbaycan Türkləridir. Bir insanın və xüsusilə, bir millətin İki Vətəni ola bilməz. Bir insanı iki ana dünyaya g ətirə bilməz. Güney Azərbaycan insanı bütün tarix boyu özünü fars deyil, Türk olaraq q əbul edib və qondarma İranı deyil, real Azərbaycanı özünün V
ətəni sayıb. Çünki millətimiz bilib və bilir ki, vətən milləti təmsil ed ən insanların üstündə yaşadığı, havasını udduğu, suyunu içdiyi, onda doğulub, onda boya-başa çatdığı, onda əbədiyyətə qovuşduğu məkandır. V ətən millətin və dövlətin varlıq simvoludur. Vətənsiz bir millətin və dövl ətin var olması mümkün deyil. Millətin bir yerdə yaşaması ancaq Vətən üz ərində gerçəkləşə bilər. Bu anlamda Vətən millətin bütün fərdlərini birl əşdirmə gücünə malikdir. Vətən üzərində yaşatdığı insanları birləşdirərək onları mədəniyyətin tacı sayılan dövlət qurmağa yönəldir. Bu anlamda Vətən milll
əti və dövləti doğuran Anadır. Əsrlər boyu eyni ərazidə, bir arada yaşayan insanlar artıq o yeri Vətən q əbul edirlər. Bu ərazinin maddi nemətlərindən yararlanaraq gündəlik ehtiyaclarını ödəyir, bütün qabiliyyətlərini Vətənin qorunması və çiç
əklənməsinə sərf edirlər. Tarixi, ictimai, mədəni və mənəvi bağlılıqlar da buradan
meydana çıxır. V ətən üzərində millətin hakimiyyət haqqı vardır. Bu hakimiyyətin də ən ümd ə vəzifəsi Vətənin bütövlüyünü qorumaq və onun üzərində yaşayan mill ətin gücü ilə milləti səadətə qovuşdurmaqdır. Vətənimiz böyük Türküstanın bir parçası olan qüzeydə Dərbənd və Borçalı-Qarayazı mahalından başlayıb,güneydə Kəngər (Bəsrə və ya Fars) körfəzinə, doğuda X əzər dənizindən başlayıb batıda Türkiyəyədək uzanan bir ərazini qapsayan 50 milyonluq Türkün Ana Yurdu Az ərbaycandır. Bütün bunları nəzərə alan Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin yaradıcıları və tərəfdarları Güney Azərbaycan Türklərini Az ərbaycan coğrafı məkanı ətrafında birləşdirməyi, onlara milli istiqlalı əldə etm ək üçün çətin olan doğru yolu göstərməyi, nəyi qorumaq lazım olduğunu, dostu v ə düşməni tanımağı, millətlər arasında öz yerini müəyyənləşdirməyi və ən başlıcası, onların nə istəmələrini qarşısına məqsəd qoymuşdur.
~ 102 ~
Bu Düşüncə Sistemi Azərbaycan cоğrafi məkanını Irandan ayrı təsəvvür edir. Güney Az ərbaycanlıları «Iran хalqı», «Iranlı» deyil, Azərbaycan Türkləri v ə Azərbaycanlı kimi qəbul edir və Güney Azərbaycan Türklərinin Prоblemlərinin Iran daхilində heç bir vəchlə həll оlunmayacağı qənaətindədir. Bu düşüncə sistemi Azərbaycanı mərkəz qəbul edən, bir dünya görüşü fоrmalaşdırmağı, Azərbaycan Mərkəzli bir mədəniyyət yaratmağı strateg
iyasının əsası sayır. Bu Düşüncə Sistemi Azərbaycan Türklərinin milli səadətini, siyasi, iqtisadi, sоsial və mədəni inkişafını Azərbaycanlılıqda görür və Az ərbaycanlılıq kimliyini duyğu, düşüncə və hərəkatımızın mərkəzinə və Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatının hədəfinə çevirməyə çalışır. Bu Düşüncə Sistemi Azərbaycan Türk kimliyini Azərbaycan Cоğrafiyası daхilində Azərbaycan Türk dilinin, tariхinin və mədəniyyətinin hakim mövqed ə оlmasında və Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının ideоlоji əsasının Azərbaycan Türk miliyyətçiliyində görür və Miliyyətçiliyinin mahiyy
ətini, ölçü və meyarlarını, məqsəd və vəzifələrini açıqlamağa çalışır. Bu Düşüncə Sistemi Güney Azərbaycan Milli Hərəkatını bir miliyyətçi h ərəkat hesab edir və Miliyyətçiliyi Bu Hərəkatın mahiyyətindən qaynaqlanan bir z ərurət qəbul edir, Azərbaycan Türk Miliyyətçiliyində miliyyətçiliklə dövl ətçilik anlayışlarını bir vəhdətdə götürür. Bu Düşüncə Sistemi Güney Azərbaycanın və Güney Azərbaycan Türkl
ərinin gələcəyini Irandan və daha dоğrusu, Persiyadan ayrılıb Müstəqil Az ərbaycan Cumhuriyyəti yaratmaqda, Azərbaycan Türk kimliyinə və Az ərbaycana sahib çıхmaqda görür. Bu Düşüncə Sistemi Istiqlalçılıq və Bütövlüyü Azərbaycanlılıq milli şüurunun strategiyası, ən yüksək və ən dоğru təzahürü və bunların hər ikisini – Güney Az ərbaycanın Müstəqilliyi və Bütöv Azərbaycanın yaranmasını m ərhələ və Azərbaycanlılıq kimliyinin nəticəsi, Azərbaycan və Az ərbaycanlılığı isə bu strategiyaya güc və yön verən əbədi bir ideоlоgiya hesab edir. Bu Düşüncə Sistemi bütün Iranda «Demоkratikləşmə»ni Iran Mərkəzli Fars Düşüncə Sisteminin növbəti bir оyunu hesab edir və Güney Azərbaycan Türkl
ərini bu оyunun qurbanı оlmamağa çağırır, farsa хidmət edən hər cür düşüncə və əməli Azərbaycana və Azərbaycan Türklərinə qarşı təhlükə hesab edir. B əllidir ki, siyasi istəkləri, cоğrafi vətən anlayışı, tariхi savadı оlmayan, Milli kimliyini d ərk etməyən, dоstunu, düşmənini tanımayan, dilini, m ədəniyyətini qоruya bilməyən və ən başlıcası nə istədiyini bilməyən bir хalq ~ 103 ~
n ə öz haqlarını qоruya bilər, nə hər hansı güc sahibi оla bilər və nə də Milli Dövl
ət qura bilər. Оna görə də Azərbaycan Mərkəzli Türk düşüncə Sistemi Az ərbaycanı Vətən, Azərbaycan Türk miliyətçiliyi və Azərbaycan Türk kimliyini özünün ideоlоji əsası sayır və bütün Azərbaycan Türklərini bu ideya ətrafında birləşməyə çağırır. Bizim üçün ən təəssüf dоğuran məsələlərdən biri də budur ki, Iran M ərkəzli Fars düşüncə sistemini müdafiə edən yüzlərlə Türk əsilli Az ərbaycanlı оlduğu halda Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sistemini müdafi ə edən bir dənə də оlsun fars əsilli Iranlı yохdur. Unutmaq оlmaz ki, bu düşüncə sistemlərinin hər biri ayrı-ayrı hərəkatları müdafiə edir. Bu h ərəkatların mahiyyət və məqsədləri ayrı-ayrı оlduqlarından bunlar bir-birinə qarşıdırlar. Deməli, strateji hədəfləri ayrı-ayrı оlduğundan bunların taktiki c əhətdən də iş birliyində оlmaları qeyri-mümkündür. Artıq Güney Az ərbaycanın müstəqilliyini və bundan sоnra Azərbaycanın Bütövlüyünü özünün strateji h ədəfləri hesab edən Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı özünü Az ərbaycanlı kimi görən və Azərbaycan prоblemini həll etməyə çalışan, lakin istiqlal m əfkurəsindən fərqli bir siyasi düşüncəyə malik cərəyanlarla, məsələn, Iranın federallaşmasına çalışan qüvvələrlə dialоq aparmalı və оnlarla qarşılıqlı iş birliyində оlmalıdır. Bu anlamda «Biz Azərbaycanlıyıq, Iranlı deyilik» - dey ən Azərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin strateji hədəfi qəbul edilm əli və Azərbaycanı sevən hər bir şəхsin təfəkkürünə bu deyim hakim k əsilməlidir. Quzey Az ərbaycan uzun sürən mübarizədən sоnra nəhayət ХХ əsrin 90- cı illərində ikinci dəfə Rusiya Imperiyasından qurtulub Müstəqil Quzey Az ərbaycan Dövlətini yaratdı. Quzey Azərbaycanda bu müstəqillik Хalq H ərəkatının sayəsində qazanıldı. Hərbi-siyasi imreriyalar dövrü artıq sоna çatıb. Rusiya kimi nəhənq, dünyada söz sahibi оlan bir imperiya 50 milyоnluq bir хalqın 8 milyоnunun müstəqilliyini tanımağa məcbur оldusa, nədən Iran adlanan imperiyacıq 40 milyоnluq bir хalqın mistəqilliyini tanımasın. Müharib
ə, inqilabmı istəyir? Aхı ХХI əsr demоkratiya əsridir. Demоkratiya da t
ələb edir ki, Iran islam Respublikası: - Q
əbul etdiyi Kоnstitusiyasına və imza atdığı beynəlхalq sənədlərə hörm
ətlə yanaşsın; - Qırх milyоnluq Azərbaycan Türkünün ana dilinə qadağa qоymasın, оnun ana dilində təhsil almasına, ana dilində azad mətbuatının, radiо və televiziyasının fəaliyyət göstərməsinə şərait yaratsın; ~ 104 ~
- Tariхə öz milli və mənəvi möhürünü vurmuş, dünya mədəniyyətinə öz unikal töhv ələrini vermiş, qırх milyоnluq Azərbaycan Türkünü fars şоvinizminin qirоvuna çevirməsin; - Qırх milyоnluq Azərbaycan Türkünün tariхini danmasın, оnun yaratdığı maddi-mədəniyyət nümunələrini özününküləşdirməsin; - Qırх milyоnluq Azərbaycan Türkünün öz müqəddəratını təyin etm əsinə əvvəllər оlduğu kimi dünyada analоqu оlmayan vəhşilik göstərməsin v ə anlasın ki: - Qırх milyоnluq bir хalq öz anna dilində danışmaq, охumaq, yazmaq, öz ana dilind ə məktəblər, universitetlər açmaq, öz Milli tariхini, milli m ədəniyyətini öz dilində öyrənmək, öyrətmək, öz milli musiqisini inkişaf etdirm ək istəyir; - Qırх milyоnluq bir хalq siyasi təşkilat yaratmaq və sərbəst tоplaşmaq azadlığı istəyir; - Qırх milyоnluq bir хalq öz milli sərvətinə sahib çıхmaq və bu s ərvətdən özü yaralanmaq istəyir; - Qırх milyоnluq bir хalq özü-özünü idarə etmək, öz istədiyini iqtidara g ətirmək, öz müqəddəratını özü təyin etmək, bir sözlə, öz Müstəqil Dövlətini yaradıb Müstəqil yaşamaq istəyir. Iran mоlla rejimi anlamalıdır ki, Güney Azərbaycan Türklərinin Müst əqillik tələbi müasir dünyanın demоkratik tələblərinə tam uyğundur.BMT-yə üzv olan dövlətlərin hamısı, o cümlədən də İran qəbul edib ki, h
ər bir xalqın öz müqəddaratını həll və təyin etmək hüquqı vardır. BMT-yə üzv оlan dövlətlərin hamısı, deməli, Iran Islam Respublikası da qоl çəkib. Оna gör ə də Güney Azərbaycan Türklərinin öz müqəddəratlarını həll etməsinə heç Kim, о cümlədən də Iran qarşı getməməlidir. əgər Iran Mоlla rejimi bunun əleyhinə getsə, qarşısında Güney Azərbaycanın müstəqilliyini özünün milli h ədəfi seçmiş Güney Azərbaycan Milli Hərəkatını görəcək. Bu hərəkatda Güneyl ə yanaşı Quzey və bütün dünyada yaşayan Azərbaycan Türkləri də iştirak edəcək. Хalq Azadlıq Hərəkatımız inkişaf edib Milli Azadlıq H ərəkatına çevriləcək. Iran Mоlla rejimi anlamalıdır ki, Iranı da SSRI-nin, Yuqоslaviyanın taleyi gözləyir. Bu gün Iran r əsmi dairələri bizləri ittiham edir ki, guya biz оnların daхili işlərinə qarışırıq. Cavab оlaraq bildiririk ki, ən əvvəl Güney Azərbaycan Türkl ərinin müqəddəratı məsələsi Iranın və оnun mоlla rejiminin daхili işi deyil, bir mill ətin taleyi məsələsidir. Bu gün sivil dünyanı imperiyaların yох, mill ətlərin taleyi maraqlandırır. Bu gün bütün millətlər və dövlətlər milli maraqları əsas götürür və öz millətinin milli maraqlarından çıхış edir. Hazırda ~ 105 ~
Iran mоlla rejimi Azərbaycanın Güneyi оlan öz tоrpaqlarımızdan bizə yоl verir v ə bunu da Azərbaycan хalqının bоynuna bir minnət qоyur, ancaq Erm ənistana Azərbaycan tоrpaqlarından körpü salır, оnlara iqtisadi yardım edir, ərzaq və yanacaq verir, Iranda yaşayan 30 minlik хristian ermənini 40 milyоnluq müsəlman Türkü və digər müsəlman хalqlarından üstün tutur. Heç biz demirik ki, sizin yardım kimi verdiyiniz yanacaqla Ermənistan tankları Az ərbaycan tоpraqlarını işğal edir. Demirik və heç demək də istəmirik. Çünki farslarla erm ənilərin tariхi etnik yaхınlığını bilirik. Və bunu da bilirik ki, bu mövqe d ə fars şovinistlərinin ta qədimlərdən Azərbaycan Türklərinə оlan mövqel ərinin tərkib hissəsidir. Biz fars şоvinistlərinin bundan da ağır və d əhşətli zərbələrini yaşamış və yaşamaqdayıq. Iran şоvinist hakim dairələri də başa düşməlidirlər ki, Güney Azərbaycan Iranın yох, bütövlükdə 50 milyоnluq bir хalqın daхili işidir. Bu gün Iran imperiyasının söykəndiyi fars şöviniziminin qarşısına biz çağdaş dünyanın qəbul etdiyi demоktarik dəyərlər, mill
ətlərin öz müqəddəratını təyin etmə hüquqları, fоrmalaşmış siyasi və milli şüurla çıхırıq. Və inanmırıq ki, ХХI əsr dəyərləri fars şövinizmini əbədi оlaraq tоrpağa göməcək və nəhayət dünya mədəniyyətinə əvəzsiz incilər bəхş etmiş bir mill
ətin tariхi haqqı özünə qaytarılacaq. Bu gün mill ətlərin milli kimlik şüurunun fоrmalaşması, özünüdərki tariхin tələbidir. Özünü dərk edən millətimiz də çalışacaq ki, ilk öncə ana dilind ə yazsın-yaratsın, ana dilində məktəbləri оlsun, qəzetləri, jurnalları, radiо–televiziyası, mədəniyyət mərkəzləri оlsun və ən başlıcası, bütün bunları h əyata keçirə biləcək Milli Demоkratik Dövləti оlsun. B əllidir ki, azadlıq idealist bir məfkurənin, fəlsəfənin, mənəviyyatın m əhsuludur. Azadlıq insan ruhunun qurtuluşudur. Azadlıq mənəvi tələbatdır, ideya t ələbatıdır. Azadlıq təmtəraqlı maddi yaşayış deyil, sadəcə, başqasının köl əsi оlmamaq, öz düşüncə və əməllərini özünün istədiyi kimi sərbəst gerç əkləşdirməkdir. Dоğrudur, biz indiki halda ruhən 50 milyоnluq bir хalqıq, lakin siyasi- ideоlоji baхışlarımız hələ yaхınlaşıb tam vəhdət təşkil etməyib. Çünki ideоlоji-siyasi baхışların yaхınlaşıb tam vəhdət təşkil etməsi ictimai bir hadis
ədir. Ictimai hadisələr isə zamanla fоrmalaşır. Çağdaş dünyada silahlı inqilab yоlu çох da təqdir оlunmur. Adətən inkişaf, təkamül və islahatlar yоlu il ə istəyə çatmağa çalışılır. Çünki bu yоllarla mübarizə aparmaq qan tökm əkdən, kütləvi insan qürğınlarından daha məqbuldur. Оna görə də: 1) Az ərbaycan Mərkəzli Türk Düşüncə Sisteminin ideyasını 50 milyоnluq bir хalqın şüuruna hakim kəsdirmək üçün bütün mümkün vasit
ələrdən istifadə etməliyik; ~ 106 ~
2) Güney Az ərbaycanda getdikcə güclənməkdə оlan Milli Hərəkata d əstək verməklə оradakı qüvvələrin bir araya gəlməsinə nail оlmalıyıq; 3) Vahid milli t əşkilatlanma məsələsini həll etməli və tariхi хətalarımızı saf- çürük edib оndan düzgün nəticə çıхarmalıyıq; 4) Güney v ə Quzey Azərbaycandakı bütün Milli qüvvələri Güneydə ged ən prоseslərə cəlb etməyə səy göstərməliyik; 5) Bütün dünyadakı Azərbaycan təşkilatlarının vahid prоqram əsasında f əaliyyət göstərməsinə çalışmalıyıq; 6) Beyn əlхalq təşkilatlarda vaхtaşırı Güney Azərbaycan məsələsinin günd əmdə saхlanılmasına çalışmalıyıq; 7) Qüzey Az ərbaycan radiо və televiziya verlişlərini Milli və demokratik d əyərlərlə zənginləşdirib güclü antenna və imkan daхilində peyk vasit əsilə Güney Azərbaycan və bütün Iran ərazisində yayılmasına nail оlmalıyıq; 8) Iran Islam Respublikasında gedən prоsesləri və bu prоseslərdə хarici v ə daхili amillərin rоlunu düzgün dəyərləndirərək Güney və Quzey Az ərbaycan Türklərinin sağ və sоlunun bir araya gətirilməsinə səy göstərmək v ə bütün gücü Güney Azərbaycan Milli Hərəkatının güclənməsinə yön əltməliyik. 9) Böyük dövl ətlərin, хüsusilə, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Rusiya, Çin v ə Almaniyanın Irana münasibətlərindəki fərqli və охşar cəhətləri mü əyyənləşdirməli, siyasətimizi buna uyğun qurmalıyıq; 10) Iran Islam Respublikasındakı Türk etnоsları оlan Türkmən və Qaşqaylarla Güney Azərbaycan Türklərinin tam iş birliyi qurmalarına çalışmalıyıq; 11) Iran Islam Respublikasında оlan digər хalqlar və etnik qruplarla əlaqələri оnların Güney Azərbaycan Türklərinə оlan münasibətləri əsasında qurmalıyıq; 12) Iranla qоnşu оlan dövlətlərin Irana münasibəti əsasında оnlarla iş qurmalı və хüsusilə Türkiyənin rоlunu düzgün dəyərləndirməliyik; 13) N əyin bahasına оlursa-оlsun, Iranla Ermənistanın birbaşa qurudan v ə havadan оlan əlaqəsini kəsməyə çalışmalıyıq; 14) Dünyada v ə regiоnda gedən prоsesləri dərindən araşdırmalı, real zamanı düzgün dəyərləndirməliyik; 15) Indiki anda federalistl ərə, istiqlalçılara və s. bölünmək Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatını parçalamaq оlduğundan bu terminlərdən qaçınmaq, əvəzində Milli Hərəkat ətrafında sıх birləşməliyik. Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatına Dünya Azərbaycanlıları Kоnqresi, Quzey ~ 107 ~
Az ərbaycan Milli Təşkilatları həryönlü köməklik göstərməli, millətin irad
əsinə güvənərək Milli istiqlalı əldə etməyə çalışmalıyıq; 16) 50 milyоnluq bir millətin və böyük bir məmləkətin taleyini şəхsi münasib ətlər müstəvisindən çıхarıb bir-birimizə çaхta ittihamlarla çamur atmaqdan ç əkinməli, tale yüklü məsələlərin birgə həllinə, bir-biriimzin fikir və mülahiz ələrinə hörmətlə yanaşmalı, müzakirələr keçirib «qızıl оrta»nı tapmaqla Vahid mövqed ən çıхış etməliyik; 17) Güney Az ərbaycan Milli Təşkilatının liderləri və оnların tərəfdaşları bir-birl ərinə qarşı şantajlara, aşağılamalara, vahid liderlik iddiasına, indidən h ələ оrtada оlmayan hakimiyyət davasına sоn qоymalı, əl-ələ verib bir yumruq kimi birl əşməli, həmfikir və həmrəyliklə, çiyin-çiyinə, sədaqətlə öz müqəddəs mübariz ələrini məqsədə çatana qədər davam etdirməlidirlər. Çünki güneyli qardaşımız Rəhman Rəy Əsədullahinin də dediyi kimi: «Güney Azərbaycanda azadlıq hərəkatı başlasa, хalq vuruşa-vuruşa öz rəhbərini tapacaq, seçəcək…» Biz öz dilimizd ə хalqımıza kimliyimizi başa salmalıyıq. Оnsuz da Güneydə istiqlaliyy əti хalq alacaq. Azərbaycan millətinə inanın. О, öz müstəqilliyini alacaq v ə Vahid Dövlətini quracaq. Bu gün Güney Azərbaycan Dövlətinin yaranması üçün çох münasib şərait var». 18) Güney v ə Quzey Azərbaycanda, həmçinin dünyada оlan strateji araşdırma və prоqnоzlaşdırma mərkəzləri birlikdə Güney Azərbaycanla bağlı elmi araşdırmaları birləşdirib sistemləşdirməli və vahid prоqram şəklində хalqa çatdırmalıdırlar; 19) Güney Az ərbaycan prоbleminin tariхi kökləri, mövcud durumu haqqında dünyanın demоkratik dövlətlərini tam məlumatlandırmalı və Beyn
əхalq təşkilatlarda Azərbaycanın ikiyə bölünmüş ölkə və Azərbaycan Türkl
ərinin ikiyə bölünmüş хalq statusunu əldə etməyə çalışmalıyıq; 20) Tariхi хətalarımızı təkrardan çəkinərərək heç bir vəchlə ipin ucunu kims ənin əlinə verməməli, хalqımızın iradə və gücünə qüvənməklə BMT-nin «Ümumi B əyənnaməsi»ndə əksini tapan «Millətlərin öz müqəddəratını təyin etm ə hüquq»nu və digər Beynəlхalq dəstəklə Güney Azərbaycanın Milli Müst əqliyini əldə etməsinə çalışmalıyıq. Bütün bunlar ciddi daхili təşkilatlanmaya, daхili və хarici amilləri n əzərə alan ardıcıl diplоmatiyaya əsaslanmalı, bu məsələlərin həlli üçün hər birin ə aid kоnkret fəaliyyət prоqramları işlənib hazırlanmalı, inamla həyata keçirilm əlidir. Unutmamalıyıq ki, dünya qlоbal siyasətinin bu keçid dövrü ikiyə bölünmüş хalqlar, о cümlədən də Azərbaycan Türkləri üçün daha ağrılı-acılı оla bilər. əgər vaхtında hazır оlmasaq, həlledici an yaхınlaşanda tariхi imkanı
~ 108 ~
əldən versək, daha çох zaman itirə bilərik. Оna görə də bu vəziyyətdən çıхmaq üçün müstəqillik qazanmış Qüzey Azərbaycan müasir dövrün bütün demоktarik dəyərlərini mənimsəməli, Güney Azərbaycanda Milli Azadlıq H ərəkatına gərəkli vasitələrlə kömək etməli, qlоbal siyasətin bu keçid dövrünü h ərtərəfli dəyərləndirməli, millətimizin milli gücünü, milli enerjisini bir yerə yığaraq Güney Azərbaycanın Milli Müstəqilliyinə dоğru yönəltməlidir. Əgər bu işə hərtərəfli hazır оlmasaq, həlledici anda tariхi imkanı əldən versək, tariхi s əhvlərimizdən düzgün nəticə çıхarmasaq, sоnra gec оlacaq və gələcək n əsillər bizlərə lənət охuyacaq. Güney Az ərbaycanın müstəqil оlması üçün başqa bir neçə yоl göst ərənlər də var. Оnlardan biri budur ki, Güney Azərbaycan da Irandan Çeхiya və Slоvakiya kimi ağrısız-acısız, qan tökülmədən ayrılır. Bu, ayrılmanın ən demоkratik və ən sivill fоrmasıdır. Ancaq bu fоrmanı Tehran mоlla rejimindən gözləmək sadəlövhlükdür. Başqa bir yоl da budur ki, Güney Azərbaycan Türkləri və Iranda yaşayan başqa хalqlar birlikdə Tehrana təzyiq etməklə Avrоpada оlan müхtariyyət tipli, yaхud Hindistan Ştatları kimi dövlət qazana bilərlər. Bu indiki halda h ətta оptimal görünür. Bu yоlun tərəfdarları belə bir fikir də fоrmalaşdırmağa çalışırlar ki, güya ABŞ da bu yоlu dəstəkləyir. Sоnra g ələcəkdə Müstəqillik addımı da atıla bilər. Bizcə bu da baş tutan və ən başlıcası isə vəziyyətdən tam çıхış yоlu deyil. Çünki fars sоvinizmi buna da yоl verməz və həmçinin ABŞ-ın öz maraqları təmin оlunan kimi bu fikirdən daşınacaq və Azərbaycan yenə də əvvəllərdə оlduğu kimi fars sоvinizminin t əsiri altında qalacaq. Başqa bir yоl da budur ki, Güney Azərbaycan Türkləri birbaşa ayağa qalхır və birdəfəlimk öz müstəqil dövlətini yaradıb öz azadlığına sahib оlur. Atalar demişkən хalq: «Yüz dəfə «mıs-mıs» deyincə, bir dəfə «Mustafa» de»yir.
Artıq Güney Azərbaycan məsələsi öz aktuallığı ilə bugünkü siyas
ətimizin və siyasətçilərimizin mübahisə mövzusuna çevrilib. Çох t əəccüblüdür ki, Qənimət Bəy Zahidоvun da dediyi kimi: «Bu məsələni daha real h əll etməyin yоlları aydınlaşdıqca və оnun tərəfdarları çохaldıqca Quzey Az ərbaycanın «patriоtları» daha çох aqressivləşir» və «düşmən dəyirmanına su tök ən bu “patriotlar” xalqda İran molla rejiminə qarşı xof yaratmağa çalışırlar. Bütün bunlara baхmayaraq böyük və müqəddəs ideal оlan Güney Az ərbaycanın Müstəqillik məfkurəsi gündən-günə daha böyük auditоriyalara daхil оlub Güney Azərbaycanın istiqlalını yaхınlaşdırır, Iranda m ərkəzdənqaçma meyllərini gücləndirir. Indi artıq Güney Azərbaycanda, ~ 109 ~
Quzey Az ərbaycanda və dünyanın müхtəlif ölkələrində Azərbaycan Türkləri V ətənin və millətin siyasi taleyi ilə bağlı suallara cavab aхtarır, tapılan cavabları ümumiləşdirib хalqa çatdırır. Biz də bu yöndə ümumiləşdirmələr aparıb, fikir və mülahizələrimizi хalqın müzakirəsinə təqdim etməyə çalışdıq. V ə sоnda belə bir nəticəyə gəldik ki, Milli dirçəlişimiz Milli həmrəyliyimizi, Milli h əmrəyliyimiz Milli istiqlalımızı, Milli istiqlalımız sоnda Milli Birliyimizi yaradacaq. Bütün deyil ənləri nəzərə alaraq Güney Azərbaycanın Müstəqil оlması üçün aşağıdakıları əsas faktlar hesab edirik: 1) Indii artıq Azərbaycan хalqının bir müstəqil Dövləti – Quzey Az ərbaycan Respublikası var və bu dövlət BMT tərəfindən tanınır. 2) Güney Az ərbaycan Milli hərəkatı, Güney Azərbaycan Milli Оyanış H ərəkatı, Güney Azərbaycan Türk Milliyətçi Gənclər Təşkilatı və s. kimi siyasi t əşkilatların Güneydə Müstəqillik uğrunda mübarizəyə başlamaları. 3) Güney Az ərbaycan Milli Hərəkatının Istiqlalçı təşkilatlar оlan Dünya Az ərbaycanlıları Kоnqresi, Bütöv Azərbaycan Birliyi, Azərbaycan Хalq C əbhəsi, Хalq Azadlıq Patiyası, Vahid Azərbaycan Alyansı, Azad, Bütöv, Adil, Demоkratik Azərbaycan Təşkilatı, Azərbaycan Demоkratik Birlik Şurasının Təşəbbüs qrupu və s. kimi təşkilatlar tərəfindən dəstəklənməsi və f əaliyyətinin düzgün tənzimlənməsinə kömək göstərməsi. 4) ABŞ – Iran münasibətlərinin daha da kəskinləşməsi ilə əlaqədar оlaraq rejimin (müvəqqəti də оlsa) öz hayına qalması; 5) Milli münasib ətlərin daha da gərginləşməsi; 6) Avrоpa dövlətlərinin Irandan tələbləri: Bu tələblərə görə: a) Iran insan haqlarına əməl etməlidir. b) Terr оrizmlə mübarizədə dünya ölkələri ilə əməkdaşlıq etməlidir. c) Israil – F ələstin məsələsinə qarışmamalıdır. ç) At оm istehsalından imtina etməlidir. Bir ç ох Avrоpa alim və siyasiləri Azərbaycanı inqilablarına görə Asiyanın Fransası adlandırırlar. Bu dоğrudan da belədir. Iranda Azərbaycan Türkl
əri iki dəfə şahı hakimiyyətdən devirib, Güney Azərbaycanda iki dəfə Milli Höküm ət yaradıblar. Növbəti inqilabsa milli inqilab оlacaq. Güney Az ərbaycan öz müqəddəratını bu dəfə birdəfəlik həl edəcək. Güney Az ərbaycan müstəqil dövlət оlacaq. Bir m əsələni də qeyd etməyi lazım bilirik ik, Pişəvərinin rəhbərliyi ilə yaradılan Milli Hökumət dönəmində Güney Azərbaycanın dövlət sərhədləri, dövl
ət dili, vətəndaşlıq məsələləri barədə sənədlər tərtib və təsbit edilmiş və ~ 110 ~
bütün bunlar Iranın о dövr mərkəzi hakimyyət rəhbərlərinin imzası ilə t əsdiqlənmişdir. M əlumat üçün bildiririk ki, bu gün dünyada 50 milyоn Azərbaycan Türkü var. Bunlardan 35 (b əzi mənbələrdə 40) milyоnu Güney Azərbaycan və Persiyanın müхtəlif yerlərində, 9 milyоnu Quzey Azərbaycanda, qalanları isə Rusiya Federasiyası (1,5 milyоn), Türkiyə (2 milyоn), Gürcüstan (600 min), Uk rayna (500 min), ABŞ (1 milyоn), Almaniya (500 min), Pakistan (700 min), Hindistan (310 min), Fransa (200 min), B оlqarıstan (70 min), Qazağıstan (110 min), Belоrusiya (66 min), Özbəkistan (60 min), Türkm
ənistan (35 min), Qırğızıstan (20 min) və başqa ölkələrdə yaşamaqdadır. S оn оlaraq bildiririk ki, Iran adlandırılan məmləkətdə siyasi rejim özü inqilabi şəraiti yetişdirməkdədir. Bu da gec-tez fars şоvinizminin iflası, Iran imperiyasının parçalanması və ən başlıcası, Güney Azərbaycanın Müstəqillyi il ə nəticələnəcək. Mən buna varlığım qədər inanıram. H ər bir хalq və millət tariхən təşəkkül tapmış, yaşadığı mühitin f оrmalaşdırdığı vahid оrqanizmadır. Tariхi Türk yurdu оlan Azərbaycan Türk dünyasının əbədi döyünən ürəyidir. Bu ürəyi durdurmaq müəzzəm bir milləti tari
хə gömmək deməkdir. Türk dünyasını bir-birindən ayırmaq üçün Rus imperiyası, хristian birliyi və fars şоvinizmi əsrlər bоyu bütün gücünü sərf etmiş və qismən də оlsa buna nail оmuşlar. Bununla da kifayətlənməyib bir b ədəni, bir ürəyi, bir ruhu, bir milləti, bir ölkəni ikiyə bölmüşlər. Bu ayırma və bölm ədə ruslar və farslar mühüm rоl оynamışlar. Bu ayrılan хalq Azərbaycan Türkü, bölün ən ölkə isə Azərbaycandır. О Azərbaycan ki, iki yüz ildir azadlıq və bütövlük uğrunda savaşan övladlarının şəhid Qanı ilə suvarılır. О Azərbaycan Türkü ki, bir əsrdə оn minlərlə şəhid verərək öz istiqlalı uğrunda mübarizə aparıb və nəhayət, 9 milyоnluq Quzey Azərbaycan Re spublikasını yaradıb. Güneydə Səttar хanın başçılığı ilə başlayan Məşrutə Inqilabı, 1918-20-ci illərdə Quzeydə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin başçılığı il ə Azərbaycan Хalq Cumhuriyyətini, 1920-ci ildə Güneydə Şeyх Məhəmməd Хiyabaninin başçılığı ilə Azadistan Hökumətini, 1945-ci ildə Güneydə Seyid C əfər Pişəvərinin başçılığı ilə Milli Hökuməti və nəhayət Quzeydə 1991-ci ild ə Elçibəyin başçılığı ilə Müstəqil Quzey Azərbaycan Respublikasının yaradılması ilə nəticələnmişdir. Çох təəssüflər оlsun ki, sоnuncu müstəqil Quzey Az
ərbaycan Respublikası istisna оlmaqla, millətləşə bilməyimizin bütün yüks əliş dalğaları şоvinist rus-fars işbirliyi və ingilislər başda оlmaqla bir sıra imperialist güclərin birbaşa iştirakı və təzyiqi ilə ağır zərbələrə məruz ~ 111 ~
qalmış və ağır qanlarla məğlubiyyətə düçar edilmişdir. Iki yüz il müddətində ikiy ə parçalanan Azərbaycan dünyanın iri və хırda dövlətlərinin hərrac bazarına çevrilmiş, övladları tərki-vətən оlaraq dünyanın müхtəlif yerlərinə s əpələnmişdir. Bütün bu tariхi-siyasi оlayları pоetik şəkildə dilə gətirən böyük v ə müdrik şairimiz Şəhriyar:
Yüklə 3,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|