Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

fiekil 2. 5.
 Dereceli hassas döküm tak› döküm a¤açlar› [16]

---

33
Dereceli Hassas Döküm Kal›p Malzemeleri
BÖLÜM 3
DERECEL‹ HASSAS DÖKÜM KALIP MALZEMELER‹
Dereceli hassas döküm kal›b› malzemeleri ba¤lay›c› cinsine göre birbirinden ayr›lmaktad›r ve bu
ba¤lay›c› cinsine göre döküm s›cakl›¤› ile dökülebilecek metal ve alafl›mlar farkl›l›k göstermektedir.
Döküm s›cakl›klar›na göre kal›p malzemelerini düflük ve yüksek s›cakl›k grubu malzemeler olarak ikiye
ay›rmak mümkündür. Düflük s›cakl›k (< 1200 °C) kal›p malzemeleri alç› ba¤l› malzemelerdir, ba¤lay›c›
olarak kalsiyum sülfat yar› hidrat (CaSO
4
 
1
/
2
H
2
O), agrega olarak da kuvars ve kristobalit içermektedirler.
Bu malzemeler nispeten düflük ergime s›cakl›¤›na sahip alt›n gümüfl, bronz, pirinç, alüminyum gibi
demir d›fl› metal ve alafl›mlar›n dökümünde kullan›lmaktad›r. Alç› 1200 °C'›n üzerinde parçalanmaya
bafllad›¤› için daha yüksek döküm s›cakl›klar› için farkl› ba¤lay›c›lar içeren kal›p malzemeleri tercih
edilmektedir. Nikel-krom alafl›mlar›, platin ve demir esasl› alafl›mlar için genellikle fosfat ba¤l› kal›p
malzemeleri kullan›lmaktad›r, bu malzemelerde ba¤lay›c›l›k görevini gören magnezya fosfat
çimentosudur, agrega yine kuvars ve kristobalittir. Fosfat ba¤l›lar d›fl›nda silika ba¤l› ve yüksek alümina
çimentosu ba¤l› kal›p malzemeleri de yüksek s›cakl›k dökümleri için kullan›labilmektedir.
Dereceli hassas döküm kal›plar›, daha önce ifllem prosedürlerinde de anlat›ld›¤› gibi kal›p malzemelerinin
su ile kar›flt›r›lmas› ve oluflan çamurun model a¤ac› çevresine yerlefltirilmifl metal silindirik derece içerine
doldurulmas› ve bu çamurun sertleflmesi ile yap›lmaktad›r. Model a¤ac› içerisinde bir kal›p kesiti fiekil
3. 1' de görülmektedir.
fiekil 3.1.
 Dereceli hassas döküm kal›b› kesiti [17]

---

34
Dereceli Hassas Döküm Kal›p Malzemeleri
3.1. Alç›
Alç›n›n elde edilmesinde kullan›lan temel hammadde alç› tafl›d›r. Do¤ada jips, anhidrit olarak rastlan›lan
Ca
+2
, SO
4
-2
 iyonlar›n›n bilefliminden oluflan ve oluflum ortam›na göre içeri¤inde su bulunan mineral
toplulu¤u ve mineral farkl›l›¤›na bak›lmaks›z›n alç› tafl› denilmektedir [18].
Alç› tafl› de¤iflik yerlerde de¤iflik safl›kta yataklanm›fl do¤al oluflumlu bir kayaçt›r. Bu kayaç bünyesinde
% 20 civar›nda kimyasal olarak ba¤lanm›fl su içerir. Bu ö¤ütülüp ›s›t›ld›¤›nda bünyesindeki suyun
yaklafl›k 
3
/
4
'ünü kaybeder ve genel ad›yla kalsine alç› ya da Plaster of Paris denilen bir yap›ya dönüflür.
Kalsine edilmifl olan bu alç› tekrar su ile kar›flt›r›ld›¤›nda plastik veya ak›flkan bir kütle halini al›r ve
iste¤e göre kal›planabilir ya da flekillendirilir. Kalsinasyon s›ras›nda kaybetti¤i kristal suyunu tekrar
kazanmas› sebebi ile de sertli¤ini tekrar kazan›r. Sonuçta elde edilen kal›b›n seramik endüstrisinde
önem kazanmas›n›n sebebi, di¤er do¤al minerallerden farkl› olarak kullan›c›n›n iste¤ine ve flartlar›na
göre gözenek miktar›, absorbsiyon karakteristi¤i ve mukavemetin de¤iflebilmesidir [19].
Alç› afla¤›daki özelliklerinden dolay› kal›p yap›m›na uygundur.
•  Karmafl›k flekilli ürünler üretilebilir.
•  Üretilen kal›plar kimyasal ve fiziksel olarak kararl›d›r.
•  Her kullan›m için su emme miktar› kolayca oluflturulabilir.
•  Pürüzsüz ve dayan›kl› yüzey kolayca oluflturulabilir.
•  Fiziksel ve kimyasal özellikler homojen olarak korunur.
•  Gözenekler kolloidler taraf›ndan kolayca kapat›lamaz.
•  Maliyeti düflüktür [18].