DERECEL‹ HASSAS DÖKÜM KALIPLARININ ÖZELL‹KLER‹ VE BU ÖZELL‹KLERE ETK‹ EDEN UNSURLAR 4.1. Is›l Kararl›l›k Bir kal›p malzemesinin öncelikle sahip olmas› gereken özellik, döküm s›cakl›¤›nda bütünlü¤ünü
koruyabilmesi ve s›v› metalin kal›ba girdi¤inde oluflturdu¤u gerilime dayanabilecek kadar mukavim
olmas›d›r.
Alç› ba¤l› kal›p malzemeleri 1200 °C'›n üzerinde silika ve kalsiyum sülfat›n reaksiyona girmesi ve sülfür
trioksit oluflumu ile parçalan›r.
CaSO
4
+ SiO
2
CaSiO
3
+ SO
3
(4.1)
Bu reaksiyon, kal›b› ciddi olarak zay›flatman›n yan›nda döküm parçalarda yo¤un gözeneklili¤e neden
olur. Bu nedenle alç› ba¤l› malzemeler genellikle 1200 °C'›n alt›nda dökülen alafl›mlar ile s›n›rland›r›lm›flt›r.
Bu, alt›n alafl›mlar›n›n pek ço¤u ile baz› demir d›fl› ana metallerin alafl›mlar›n› kapsamaktad›r. Pek çok
ana metal alafl›mlar›n›n döküm s›cakl›klar› daha yüksektir ve silika ba¤l› veya fosfat ba¤l› malzemelerin
kullan›m›n› gerektirmektedir.
Di¤er bir reaksiyon ise piflirilen alç› ba¤l› kal›plarda kalsiyum sülfat ile karbon aras›nda gerçekleflir.
CaSO
4
+ 4C
CaS + 4CO
(4.2)
Karbon, mum modelden art›k olarak kalabilir ve kal›p içerisinde grafit olarak bulunabilir. Sonraki
reaksiyon sülfür dioksit ç›k›fl›na neden olur.
3CaSO
4
+ CaS
4CaO + 4SO
2
(4.3)
Bu reaksiyonlar 700 °C'›n üzerinde meydana gelir. Kal›p, döküme bafllamadan önce reaksiyonlar›n
tamamlanmas›n› sa¤lamak ve bu reaksiyonlar›n etkilerini en aza indirmek amac›yla bir süre döküm
s›cakl›¤›nda bekletilir. Baz› kal›p malzemelerinde bulunan oksalat, alç›n›n bozulma etkisini yüksek
s›cakl›kta karbon dioksit ç›k›fl› sa¤layarak azalt›r.
Fosfat ve silika ba¤l› kal›p malzemeleri yüksek s›cakl›k gerektiren dökümler için yeterli dayan›ma
sahiptir. Fosfat ba¤l› malzemelerin dayan›m› piflirmede oluflan siliko fosfatlar ile desteklenir [35].
