Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

5.2. Kal›p Yap›m›
Deneysel çal›flmalar›n kal›p yap›m› ve döküm ifllemleri iki ayr› koldan sürdürülmüfltür. Bronz, alüminyum
ve paslanmaz çelik için kal›p yap›m› ve döküm ifllemleri üniversite döküm laboratuvar›nda, gümüfl için
kal›p yap›m› ve döküm ifllemleri ise Goldafl A.fi. dökümhanesinde gerçeklefltirilmifltir.
Kal›plama iflleminde kauçuk bir altl›¤a yerlefltirilen mum model a¤ac›n›n çevresine derece ad› verilen
paslanmaz çelikten üretilmifl silindirik bir çerçeve yerlefltirilir. Vakum döküm iflleminde delikli dereceler
kullan›l›rken, merkezkaç  dökümlerde deliksiz kapal› dereceler tercih edilir. Kal›plama öncesi delikli
dereceler yap›flkan bant ile sar›larak delikler kapat›l›r. Sertleflmenin ard›ndan kal›plar f›r›na konulmadan
önce bu bant ç›kart›l›r. Deneysel çal›flmalarda kullan›lan çeflitli dereceler fiekil 5. 7'de görülmektedir.
fiekil 5.7.
 Deneysel çal›flmalarda kullan›lan çeflitli dereceler
Üniversite laboratuvar›nda kal›plama ifllemlerinde 70 mm çap›nda, 150 mm yüksekli¤inde dereceler
kullan›lm›flt›r. Goldafl A.fi. dökümhanesinde 100 mm çap›nda, 210 mm yüksekli¤inde dereceler
kullan›larak kal›plama yap›lm›flt›r ve test modelleri tak› modeli a¤açlar›na kaynat›lm›fl ve gümüfl (925
milyem) dökümler gerçeklefltirilmifltir. Goldafl A.fi.'de kal›planan örnek bir model a¤ac› fiekil 5. 8'de
görülmektedir.  Paslanmaz çelik dökümlerinde kal›plar 45 mm çap›nda, 55 mm yüksekli¤inde deliksiz,
küçük dereceler kullan›larak yap›lm›flt›r.

---

60
Deneysel Çal›flmalar
Dereceli hassas döküm kal›b› yap›m›nda toz kal›p malzemesi belirlenen oranda su ile belli bir süre
kar›flt›r›l›r, bu kar›fl›m vakumlan›r, dereceye doldurulur ve tekrar vakumlan›r. Daha sonra titreflimsiz
bir ortamda kal›p sertleflmeye b›rak›l›r. Kullan›lan kal›p malzemesine göre de¤iflmekle beraber, ortalama
çal›flma süresi 6-7 dakikad›r. Kal›p çamurunun vakumlanmas› kusursuz döküm imali için kesinlikle
gerekmektedir. Vakum ile bas›nç -1 bar'a düflürülerek çamur içerisindeki havan›n d›flar› ç›kmas› sa¤lan›r.
Vakum süresi tüm havan›n uzaklaflmas› için yeteri kadar uzun, düflük bas›nç alt›nda çamur içersindeki
suyun buharlafl›p kabarc›k oluflturmamas› ve çamurun vakum alt›nda sertleflmemesi için yeteri kadar
k›sa olmal›d›r.
Deneysel çal›flmalarda üniversite döküm laboratuvar›nda uygulanan kal›plama ifllemi ile Goldafl A.fi.
dökümhanesinde uygulanan kal›plama iflleminin teknik olarak baz› farkl›l›klar› vard›r. Döküm
laboratuvar›nda görece daha basit ve münferit kal›plar yapmaya yönelik teçhizat ile çal›fl›lm›flt›r. Kal›p
tozlar› su ile bir mikser kullan›larak ortalama 3 dakika süreyle kar›flt›r›lm›fl, haz›rlanan çamur vakum
kabinine yerlefltirilerek (Teknik Döküm VH-1 Vibro vakum ünitesi, fiekil 5. 9) 90 saniye süreyle -1 bar'da
vakumlanm›fl, kal›p çamuru derece içerisinde doldurulmufl ve titreflim alt›nda tekrar 90 saniye
vakumlanm›flt›r.