Dərs kitabları №: 1 Ünvan: az6200, Zaqatala Şəhəri, Heydər Əliyev prospekti №: 88

TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
68
5.  Bu  nüsxələr  hazırlandıqdan  sonra  bəzi  böyük  şəhərlərə 
göndəriləcək,  daha  öncə  hazırlanan,  lakin  bu  nüsxələrə  uyğun 
gəlməyən müshəflər yandırılacaqdır.
6. Surələr bugün əlimizdə mövcud olan Quran tərtibatına uy-
ğun olacaqdır. Çünki Hz. Əbu Bəkrin cəm etdirdiyi Müshəfdəki hər 
bir surənin ayələrinin tərtibi bugünkü Quran ayələri ilə eyni olsa 
da, surələrin tərtibi fərqli idi. 
7. Təfsir məqsədi ilə yazılan qeydlər yazılmayacaqdır.
Zeyd ibn Sabitin sədrlik etdiyi heyət bu işi beş ildə başa çatdır-
dı. Qaynaqların verdiyi xəbərlərə görə heyət Zeydlə digər üç qü-
reyşli heyət üzvüləri arasında sadəcə “təbut” kəlimənin yazılışın-
da  ixtilaf  düşmüşdür.  Zeyd  bu  kəlimənin  yumuru  “tə”  ilə,  onlar 
isə  açıq  “tə”  ilə  yazılacağını  iddia  edirdilər. Ancaq  Hz.  Osmanın 
mü daxiləsi ilə bu söz açıq “tə” ilə yazılır. Çoxaldılan bu nüsxələrin 
yeddi nüsxə dən ibarət olduğu söylənir. Bunlardan biri Mədinədə 
qalmış, digərləri isə Məkkə, Kufə, Bəsrə, Şam, Yəmən və Bəhreynə 
göndərilmişdir.  Bu  nüsxələrin  dördü  yanğınlar,  müharibələr 
nəticəsində məhv olmuş, onların sadəcə üçü bizə gəlib çatmışdır. 
Bu müshəflərdən biri İstanbuldakı Topqapı muzeyində, digər ikisi 
isə Daşkənd və London şəhərlərindədir.
Məhəmməd  Həmidullah  (vəfatı-2004)  günümüzə  qədər  gəlib 
çatan  bu  müshəflər  haqqında  belə  deyir:  “Deyilənlərə  görə,  Bi-
rinci  Dünya  Müharibəsinin  sonlarında  türk  əsgərləri  Mədinədən 
çıxarkən bəzi kitabları da özləri ilə götürürlər. Bu kitablar arasın-
da Hz. Osmanın istinsax etdirdiyi müshəflərdən bir də vardı. Sevr 
müqaviləsinə  türklərə  tərəfindən  aparılan  bu  müshəfin  şərif  Hü-
seynə geri verilməsi şərti qoşulmuşdu. Ancaq türklər bu məsələ ilə 
əlaqədar rəsmi bəyanat verdilər ki, “Bu kitablar filan yerdə saxlanır-
dı, ancaq sel nəticəsində hamısı məhv oldu”. Həmin müshəfin “Al-

---