Dərs kitabları №: 1 Ünvan: az6200, Zaqatala Şəhəri, Heydər Əliyev prospekti №: 88

TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
66
rə vayət olunur: “Azərbaycan və Ermənistan səfərində iştirak edən 
iraqlı və suriyalı əsgərlər arasında qiraət fərqlilikləri ortaya çıxır. 
Hüzeyfe ibn Yaman Hz.Osmanın yanına gələrək bu hadisənin təh-
lükəli  olduğunu  bildirərək  belə  deyir:  “Ey  möminlərin  əmiri!  Bu 
ümmət Quran haqqında yəhudilərin və xristianların düşdüyü ixti-
lafa düşmədən onun imdadına çat”. Başqa şikayət və ixtilafları da 
nəzərə alan Hz. Osman Həfsəyə xəbər göndərərək belə deyir: “Qu-
ran səhifələrini bizə göndər. Onları çoxaltdıqdan sonra təkrar sənə 
geri verəcəyik”. Hz. Həfsə səhifələri göndərir. Hz. Osman Zeyd ibn 
Sabit, Abdullah ibn Zübeyir, Said ibn As və Əbdürrəhman ibn Haris 
ibn Hişamdan ibarət komissiya qurur və onlara bu səhifələri çoxalt-
mağı  əmr  edir.  Hz.  Osman  onlara  bu  vəzifəni  verərkən  Qüreyş 
qəbiləsindən olan üç nəfərə belə əmr edir: “Əgər Quranın hər hansı 
bir yerində Zeyd İbn Sabitlə ixtilafa düşsəniz onu Qüreyş ləhcəsi 
ilə yazın. Çünki Quran onların dili ilə nazil olmuşdur”. Heyət əmri 
yerinə yetirərək Quranı istinsax etdi. Hz. Osman əsl nüsxəni Hz. 
Həfsəyə göndərdi və çoxaldılan müshəflərin hər birini bir bölgəyə 
göndərərək  bunların  xaricindəki  müshəflərin  yandırılmasını  əmr 
etdi.”
85
 
Bu rəvayətdən də görürük ki, İslam dövləti fəthlər sayəsində 
çox genişlənmiş, müxtəlif millətlər İslam dinini qəbul etmişlər. Qu-
ranın yazısı hərəkəsiz və nöqtəsiz olduğu üçün yeni müsəlmanlar 
Quranı  oxumaqda  çətinlik  çəkmişlər.  Yuxarıda  qeyd  etdiyimiz 
ixtilafların  səbəblərini  bir  az  da  açıqlasaq  bunu  deyə  bilərik  ki, 
əvvəllər Quranın yeddi hərf üzrə oxunmasına icazə verilmişdi və 
Hz. Əbu Bıkrin cəm etdirdiyi Quran da məhz yeddi hərə görə idi. 
Bundan başqa bəzi səhabələr xüsusi müshəflərinə ayələrin təfsiri 
ilə əlaqədar bəzi kəlmələr əlavə etmişdilər. Yeddi hərfdən qaynaq-
lanan ixtilaflar əsasən mənaca eyni olan kəlmələrin fərqli sözlərlə 
85   Buxari, Fədailul Quran, 3.

---