2. Təfsir üsulunun meydana çıxması
Təfsir üsulu elminin tam olaraq nə vaxt ortaya çıxdığını təsbit
etmək çox çətindir. Hicri II əsrdən etibarən yazılmağa başlanan
Quran elmləri ilk dövrlərdə əsbab-ı nüzul, nasix-mənsux, qəribul-
Quran və s. kimi başlıqlar altında qələmə alınırdı. Beləliklə erkən
dövrlərdən etibaren təfsir üsulu sahəsində əsərlər ortaya çıxdı. Za-
TƏFSİR ÜSULU HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT
21
man keçdikcə təkamül edən bu elm, daha sonra müstəqil bir elm
kimi formalaşdı.
3. Təfsir üslünün mənbələri
İslam elmlərinin dili ərəbcə olduğu üçün təfsir sahəsində ya-
zılan əsərlərin bir çoxu da məhz bu dildə yazılmışdır. Ancaq türk,
fars və müxtəlif Avropa dillərində də bu sahə ilə əlaqədar əsərlər
qələmə alınmışdır. Aşağıda bunlardan bəzilərinə yer verilmişdir:
a. Müstəqil əsərlər
1. Haris əl-Mühasibi (vəfatı-243/857), əl-Əql və fəhmul-Quran.
Bu əsər Quran elmləri sahəsində yazılan ilk əsərdir. Əsərdə
Quranın fəzilətləri, üslubu, möhkəm-mütəşabeh, nəsx və xəlqul-
Quran kimi bəhs mövzulardan olunur.
2. əl-Hufi (vəfatı 430/1038), əl-Burhan fi ulumil-Quran.
“Ulumul-Quran” ifadəsinin işləndiyi ilk əsər hesab olunur. Otuz
cilddən ibarət olsa da günümüzə bunlardan sadəcə on beş cildi
gəlib çatmışdır.
3. İbnul-Cəvzi (vəfatı-597/1200), Fünunul-əfnan.
4. ət-Tufi (vəfatı-716/1316), əl-İksir fi ilmit-təfsir.
5. İbn Teymiyyə (vəfatı-728/1327), Müqəddimə fi üsulit-təfsir.
6. əz-Zərkəşi (vəfatı-794/1392), əl-Burhan fi ulumit-Quran.
7. əs-Süyuti (vəfatı-911/1505), əl-İtqan fi ulumil-Quran.
8. əd-Dihləvi (vəfatı-1176/1764), əl-Fövzül-kəbir fi üsulit-təfsir.
9. əz-Zərqani (vəfatı-1367/1948), Mənəhilul-irfan fi ulumil-Quran.
10. əz-Zəhəbi (vəfatı-1399/1978), ət-Təfsir vəl-müfəssirun.
11. Sübhi Salih (vəfatı-1399/1978), Məbahis fi ulumil-Quran.
12. Mənnaul-Qəttan, Məbahis fi ulumil-Quran.
|
