Strateji tədqiqatlara giriş
Bundan
əlavə, Ermənistan-Azərbaycan təhlükəsizlik mü-
nasib
ətlərini, o cümlədən onların arasındakı hərbi balansı araş-
dırarkan, mütləq şəkildə Rusiya amilini nəzərə almaq lazımdır.
Erm
əni-Azərbaycan ziddiyyətlərinin inkişafının bütün mərhələ-
rind
ə bu amil xüsusi rol oynamışdır. Bu həm Rusiya imperiyası
dövründ
ə (1905-ci il hadisələri), həm də 1918-ci ildə onun da-
ğılmasından sonra, habelə SSRİ-nin süqutundan və onların mü-
st
əqilliyi bərpa olunandan sonra baş vermişdir. Faktiki olaraq,
Dağlıq Qarabağ problemi bu iki xalqı Rusiyaya bağlamaq məq-
s
ədinə qulluq edən alət rolunda olmuşdur. Bu amil 1990-cı il-
l
ərin əvvəllərində Azərbaycanın hərbi məğlubiyyətində, habelə
Erm
ənistanın hərbi-texniki və iqtisadi asılılığının bu ölkənin
var
lığı üçün çox təhlükəli həddə çatmasında müstəsna rol oyna-
mışdır. Hərçənd, bu amilin Ermənistan-Azərbaycan hərbi-si-
yasi qarşıdurmasındakı dinamikaya təsiri barədə aşkar danışıl-
mır, lakin reallıqda rəsmi Bakı öz hərbi strategiyasında onu nə-
z
ərə almağa məcburdur. Bu, müəyyən mənada, Azərbaycanın
h
ərbi gücünün artırmağa bu qədər resurs sərf etməsinə aydınlıq
g
ətirir.
Gürcüstan da, çoxlu iqtisadi probleml
ərin olmasına bax-
mayaraq, özünün müdafi
ə qabiliyyətinin artırılmasına xeyli və-
sait ayırmalı olur. Lakin PTM-nin Avropa hissəsində olduğu
kimi, bu onun Rusiya il
ə münasibətlərinin gərginliyinin nəticə-
sinin doğurduğu məcburiyyətdir. Daha dəqiq desək, burada
söhb
ət rəsmi Tbilisinin nəzarətindən çıxmış və Rusiya tərəfin-
d
ən hərtərəfli dəstəklənən Cənubi Osetiyadakı və Abxaziyadakı
se
paratçı rejimlərdən gedir.
4-cü c
ədvəldə qeyd olunan parametrlərə görə, PTM-nin
M
ərkəzi Asiya regionunda Qazaxıstan ən əlverişli imkanlara
malikdir. H
ətta burada region dövlətləri arasında mövcud olan
ən yüksək etnokonfessional heterogenlilik iqtisadi amillərlə və
xarici güc m
ərkəzləri ilə münasibətlərin əsasən kooperativliyi
il
ə “mülayimləşdirilir”. Qazaxıstanın əsas problemləri Xəzərin
hüquqi statusunun t
ənzimlənməməsi və beş sahilyani dövlətin
169
|