Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27

qiqəlik  həcm  adlanır.  Sistolik  həcmi  bir  dəqiqədəki  ürək  vurğu-
larının sayına vursaq dəqiqəlik həcmi tapmaq olar. 
Insanlarda  sistolik  həcm  60-70  ml  olur.  Əgər  ürək  vurğu-
larının  bir  dəqiqədəki  miqdari  70  olarsa  dəqiqəlik  həcm 
70x70=4900 ml və  ya 4,9 litr olar.  Insanda  dəqiqəlik həcm  4,5-5 
litr olur. Iş zamanı sistolik və dəqiqəlik həcm artır. 
 
 
 
MÖVZU: ÜRƏK FƏLĠYYƏTĠNĠN TƏNZĠMĠ 
 
Ürək faəliyyəti iki sistem ilə tənzim olunur. 
1.
 
Sinir sistemi, 
2.
 
Humoral sistem. 
Itdə  ürəyə  gələn  simpatik  və  azan  sinirlər  kəsilərsə  heyvan 
ölmür. Ancaq heç bir iş görə bilmir. Buradan belə bir nəticə çıxır 
ki,  orqanizmin  hər  an  dəyişən  tələbatını  ödəmək  üçün  ürəyin 
fəaliyyəti mərkəzi sinir sistemi ilə nizamlanır. 
Skelet  əzələsinin  yığılma  qüvvəsi  qıcığın  qüvvəsindən  asılı 
olaraq  artır.  Bu  onunla  əlaqədardır  ki,  çoxlu  liflərə  malik  skelet 
əzələsinin  lifləri  müxtəlif  oyanma  qüvvəsinə  malikdir.  Ürək 
əzələsi isə minimum qıcığa maksimum cavаb verir.  
Mərkəzi  sinir  sistemi  simpatik  və  parasimpatik  sinir  lifləri 
vasitəsilə  ürəyin  işini  tənzim  edir.  Simpatik  və  parasimpatik 
sinirlər ürəyə 5 təsir göstərir. 
1. Ürək vurğularının sayına 

---

62 
2. Ürək əzələsinin yığılma qüvvəsinə 
3. Ürəkdə oyanmanın nəql olunma sürətinə 
4. Ürəkdə oyanma astanasına 
5. Ürək əzələsinin tonusuna  
Simpatik  sinir  qeyd  olunmuş  göstəriciləri,  yəni  ürəyin  işini 
qüvvətləndirir.  Parasimpatik  sinir  isə  zəiflədir.  Hər  iki  sinir  ürək 
avtomatizminə qüvvətli təsir göstərir. 
Məşğələyə hazırlaşmaq üçün suallar: 
1. Ürəyin fəaliyyətinin mərkəzi 
2. Azan və simpatik sinirin ürəyin işinə təsiri 
3. Ürək fəaliyyətinin reflektor və humoral tənzimi 
4. Ürəyin işinin fаzаlаrı 
5.  Dаmаr  rеflеksоgеn  zоnаlаr  və  qаn  dövrаnının  tənzimində 
оnlаrın rоlu.