Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil

Azərbaycanın  çayları.  Axın  xüsusiyyətlərinə 
görə  Azərbaycan  Respublikasında  çaylar  üç  qrupa 
bölünür: 
1)  daimi axan çaylar; 
2)  quruyan çaylar — axımı yazda qarlar əriyəndə 
və yağış yağdıqda yaranır; 
3)  müvəqqəti axan çaylar — axımı yalnız şiddətli 
yağıntılar zamanı olur. 
      
Bu  qruplar  arasında  fərq  yaradan  əsas  amil-
lərdən  biri  axına  qarışan  yeraltı  suların  miqdarıdır. 
Birinci  qrup  çaylara  yeraltı  sular  daim  axıb  gəldiyi 
halda,  ikincidə  bu  proses  cəmi  bir  neçə  ay  davam 
edir. Üçüncü qrupda yeraltı suların rolu yoxdur.  
      
Ümumiyytələ,  su  rejimi  xüsusiyyətlərinə  görə 
Azərbaycan Respublikasının çayları 2 qrupa bölünür:  
1) gursulu və daşqın rejimli; 2) daşqın rejimli. 

---

103 
 
        Daşqın  rejimli  çaylara  Lənkəran  təbii  zonası 
çayları,  Qobustan  və  müvəqqəti  axan  çaylar  aiddir. 
Qalan çaylarda su rejimi fazası gursululuqdur. 
     
Azərbaycan  Respublikasının  çoxsulu  çayları 
Böyük  Qafqazın  cənub  yamacındadır.  Burada  orta 
illik axım modulu 45 l/san. kv km-dən artıqdır. Ala-
zan-Əyriçay  çökəkliyinə  (Alazan-Həftəran  vadisinə) 
doğru  axım  modulu  5  l/san;    kv  km-ə  qədər  azalır. 
Böyük  Qafqazın  şimal-şərq  yamacında  orta  illik 
axım modulu 18-20 l/san. kv km-dən artıqdır. Axım 
modulunun hündürlüyə görə artması burada nisbətən 
bərabərdir.  Axım  modulunun  intensiv  artımı  Yan 
silsilə  ilə  Baş  Qafqaz  silsiləsi  arasındakı  sahədə 
müşahidə  edilir  (Qusar,  Qudyal,  Vəlvələ  və  s.  çay-
ların yuxarı axınları). Orta illik axım modulu həmin 
sahədə 10-20 l/san. kv km arasında dəyişir.