Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil

Kurort  və  müalicə-sağlamlıq  zonaları    təbii 
müalicə  xüsusiyyətlərinə,  mineral  su  mənbələrinə, 
iqlim və digər müalicə və profilaktik əhəmiyyətli xü-
susiyyətlərə  malik,  xüsusi  mühafizə  olunan  ərazilər 
və  su  hövzələridir.  Onların  mühafizəsi  üçün  sanitar 
mühafizə zolaqları yaradılır. 
 
                                                                      Cədvəl 9                                                                
Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin siyahısı.
 
Milli parklar. 
№ 
Mi
ll
i 
Parklar
ın
ın 
adı
 
Y
er
lə
şdi
yi
 
inzi
bat
i ər
azi
 
Sah
əs
i 
(ha)
 
Y
aranm
a 
tari
xi
 
Ştat
 v
ahid
lə
-
ri
nin 
say
ı 
İl
li
k b
üd
cəs
i 
1 
Ak. 
H.Əliyev 
adına 
Zəngəzur
 
Ordubad 
42797,4  2003 
- 
- 
2  Şirvan
 
Bakı şəhərinin 
Qaradağ, Salyan 
və Neftçala 
54373,5  2003 
55  131872 
3  Ağ göl
 
Ağcabədi, 
Beyləqan 
17924 
2003 
42  112716 
4  Hirkan
 
Lənkəran, Astara  40358 
2004 
87  218192 
5  Altıağac
 
Xızı, Siyəzən 
11035 
2004 
40  123239 
6  Abşeron
 
Bakı ş., 
Əzizbəyov 
783 
2005 
16 
52873 
7  Şahdağ
 
Quba, Qusar, 
İsmayıllı, 
Qəbələ, Oğuz  
130508.1  2006 
170  417005 

---

150 
 
və Şamaxı 
8  Göy göl
 
Göygöl, 
Daşkəsən, 
Goranboy 
12755 
2008 
54  154768 
 
 
Cədvəl 10.  
Dövlət təbiət qoruqları. 
№ 
D
övl
ət
 T
əbi
ət
 
Q
oruq
lar
ının 
adı
 
Y
er
lə
şdi
yi
 
inzi
bat
i ər
azi
 
Sah
əs
i 
(ha)
 
Y
aranm
a 
tari
xi
 
Ştat
 v
ahid
-
lər
inin 
say
ı 
İl
li
k b
üd
cəs
i 
1  Qızılağac
 
Lənkəran 
88 360 
1929 
77  179305 
2  Zaqatala
 
Zaqatala, 
Balakən 
47 349 
1929 
73  190057 
3  Türyançay
 
Ağdaş, 
Oğuz,Yevlax, 
Qəbələ 
22 488 
1958 
43  113781 
4  Şirvan
 
Salyan, 
Neftçala 
4657 
1969 
- 
- 
5  Bəsitçay
 
Zəngilan 
107 
1974 
24 
58118 
6  Qarayazı
 
Qazax 
9658 
1978 
40  104781 
7  İlisu
 
Qax 
17381,6  1987 
37 
98618 
8  Qaragöl
 
  
240 
1987 
7 
23748 
9  Eldar şamı
 
Samux 
1686 
2004 
15 
47758 
10 
Palçıq 
vulkanları
 
Bakı və 
Abşeron 
yarımadası 
12322,84  2007 
39  105427 
11  Korçay
 
Goranboy 
4833,6 
2008 
33 
88722 

---

151 
 
 
                                                                       
              Cədvəl 11    Dövlət təbiət yasaqlıqları. 

---

152 
 
 
Azərbaycanda 13 qoruq, 8 milli park və 13 ya-
saqlıq vardır. Onlar Azərbaycanın 5,3%-ni tutur.  
 Qoruqlarda antropogen fəaliyyətə icazə veril-
mir,  ərazidə  olan  bütün  təbii  landşaftlar  qorunur  və 
elmi təcrübə mərkəzi kimi istifadə edilir. 
 Milli  parklarda insanların  istirahət  etməsinə 
icazə verilir. 
 Yasaqlıqda isə təbiətin bir və ya bir neçə kom-
ponenti  mühafizə  edilir  və  çoxaldılır.  Yasaqlıqlarda 
bir sıra təsərrüfat işləri aparmaq olar. 
Sahəsinə görə Qızılağac (88 min ha), Zaqatala 
(25 min ha), Şirvan (17 min ha), Türyançay (12 min 
ha). 
Yaranma  tarixinə  görə  Göygöl  (1925),  Zaqa-
tala və Qızılağac (1929), Hirkan (1936). 
 
 

---

153 
 
Şəkil 8. Azərbaycanda milli parklar,  
qoruq və yasaqlıqlar. 
Milli  Parklar –  Xüsusi  ekoloji,  tarixi,  estetik 
və  digər  əhəmiyyət  daşıyan  təbiət  komplekslərinin 
yerləşdiyi və təbiəti mühafizə, maarifçilik, elmi, mə-
dəni və digər məqsədlər üçün istifadə olunan təbiəti 
mühafizə  və  elmi  tədqiqat  idarələri  statusuna  malik 
olan ərazilərdir. 
Qeyd  edək  ki,  Ekologiya  və  Təbii  Sərvətlər 
Nazirliyi  yaradıldıqdan  əvvəl  Azərbaycan  Respub-
likasında  Milli  parklar  mövcud  deyildi.  2003-cü  il-
dən  başlayaraq  Ekologiya  və  Təbii  Sərvətlər  Nazir-
liyi tərəfindən Akademik Həsən Əliyev adına Ordu-
bad,  Şirvan,  Ağ  göl,  2004-cü  ildə  Hirkan,  Altıağac, 
2005-ci  ildə   Abşeron,  2006-cı  ildə  Şahdağ,  2008-ci 
ildə isə Göygöl Milli Parkları yaradılmışdır. 2008-ci 
ildə  Hirkan  Milli  Parkının  ərazisi  genişləndirilərək 
40358  hektara  çatdırılmışdır.  2009-cü  il  25  noyabr 
tarixində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sə-
rəncami  ilə  Ordubad  Milli  Park  ərazisi  Şahbuz 
Dövlət  Təbiət  Qoruğu,  Şahbuz,  Culfa,  Ordubad  ra-
yonlarının  torpagları  hesabına  genişləndirilərək  sa-
həsi 42797,4 ha çatdırılmışdır. Eyni sərəncamla Milli 
Parkın  adı  dəyişdirilərək  Akademik  Həsən  Əliyev 
adına  Zəngəzur  Milli  Parkı  adlandırılmışdır.  Azər-
baycan  Respublikasının  Nazirlər  Kabinetinin  2010-
cu il 8 iyul tarixli Sərəncamı ilə Şahdağ Milli Parkı-
nın  ərazisi  14613,1  hektar  genişləndirilərək, 

---

154 
 
130508,1  hektara  çatdırılmışdır.  Hazırda   milli 
parklar ölkə ərazisinin 3,6 %-ni təşkil edir. 
Bununla  yanaşı,  yeni  milli  parkların,  dövlət 
təbiət  qoruqlarının  yaradılması  istiqamətində  müva-
fiq  işlər  davam  etdirilərək,  Qızılağac  dövlət  təbiət 
qoruğunun  ərazisinin  genişləndirilərək  dənizkənarı 
milli parkının yaradılması nəzərdə tutulmuşdur. Eyni 
zamanda  Almaniya  Federal  Hökümətinin  dəstəyi  ilə 
―Qafqaz  təşəbbüsü‖  proqramı  çərçivəsində  ―Samur-
Yalama‖  Milli  Parkının  layihəsi  işlənilmiş  və 
icrasına başlanılmışdır. 
Qoruqlar  –  Azərbaycanda  ilk  qoruq  olan 
Göygöl  Dövlət  Təbiət  Qoruğu  1925-ci  ildə 
yaradılmışdır.  1929-cu  ildə  Qızılağac  və  Zaqatala 
qoruqları  və  1936-cı  ildə  Hirkan  qoruğu  təsis 
edilmişdir.  Beləliklə,  1958-ci  ilə  qədər  4  qoruq 
fəaliyyət  göstərmişdir.  1958-ci  ildən  başlayaraq, 
1990-cı  ilə  kimi  qoruqların  yaradılması  prosesi 
davam etdirilmişdir və bir neçə ildən bir yeni qoruq 
təşkil edilmişdir. 1990-cı ildə Altıağac Dövlət Təbiət 
Qoruğu yaradılmışdır. 2003-cü ildə Naxçıvan Muxtar 
Respublikasında  Şahbuz,  2004-cü  ildə  isə  Eldar 
şamı,  2007-ci   ildə  Bakı  və  Abşeron  yarımadasının 
Palçıq  Vulkanları  Qrupu,  2008-ci  ildə  icə  Korçay 
Dövlət  Təbiət  Qoruğunun  əsası  qoyulmuşdur.  Eyni 
zamanda  2003-cü  ildə  Türyançay,  Pirqulu,İlisu, 
Qarayazı,İsmayıllı,  2008-ci  ildə  isə  Zaqatala  Dövlət 
Təbiət  Qoruqlarının  əraziləri  2-3  dəfədən  çox 
genişləndirilmişdir. 

---

155