Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

Tədris çətinlikləri  

Hansı  ixtisas  səviyyəsinə  yiyələnməsindən  asılı  olmayaraq,  bir 

çox  tibbi  iĢçiləri  və  pedaqoqlar  uĢağın  beyin  zədələnməsinin  hansı 

nəticələr  doğurmasından  xəbərsizdir.  Beyin  zədələnməsi  olan  tələbələr 

öyrənmə  qüsurları,  emosional  problemləri,  yaxud  əqli  geriliyə  malik 

olan  yaĢıdlarına  nisbətən  tam  fərqli  Ģəkildə  düĢünürlər.  Buna  görə  də, 

tələb edilən bilməz. Məsələ orasındadır ki, məktəbdə beyin zədələnməsi 

probleminə  malik  olan  uĢaqlar  üçün  müvafiq  Ģəkildə  nevropsixoloji, 

nitq  və  dil  təlim  və  digər  sahələrdə  müvafiq  tədqiqatlar  aparılmalı  və 

onlar üçün tam fərqli və fərdi proqramlar tərtib olunmalıdır.  

Beyin  zədələnmələri  olan  uĢaqların  əksəriyyəti  məktəbə 

qayıdanda, onların emosional və tədris ehtiyacları bu zədələri almazdan 

əvvəl  malik  olduqları  ehtiyaclardan  tamamilə  fərqlənəcəkdir.  Beyin 

zədəsi  alan  uĢuqlar  bu  zədəni  almazdan  əvvəl  hansı  vəziyyətdə 

olmalarını xatırlayırlar. Bu ona görə vacib bir faktordur ki, onun köməyi 

ilə  uĢaqda  yaranan  emosional  və  psixoloji  problemlərin  tam  Ģəkildə 

müəyyənləĢdirilməsi iĢini aparmaq mümkündür. UĢağın beyin travması 

təkcə  əlaqədar  mütəxəssisləri  yox,  eyni  zamanda  onun  ailəsini, 

dostlarını  da  narahat  edir,  bütün  bu  Ģəxslər  uĢağın  zədəni  alığı  dövrə 

qədər özünü necə aparmasını yaxĢı xatırlayırlar və bu faktın özü qarĢıya 

qoyulan konkret məqsədlərin icrasına bilavasitə yardım göstərir.  

Buna  görə  də  beyin  zədəsi  alan  uĢağın  məktəbə  qayıtmasının 

diqqətlə  planlaĢdırılması,  o  cümlədən  xəstəxana  ilə  bərpa  mərkəzi, 

habelə  təlimi  həyata  keçirən  kollektiv  arasında  əlaqənin  yaradılması 

uĢağın  mövcud  probleminin  aradan  qaldırılmasında  vacibdir.  UĢağın 

əvvəllər  öyrəndiyi  materialları  yenidən  öyrənib  öyrənməməsini 

müəyyənləĢdirmək  də  mühüm  faktorlardan  biridir.  Beyin  zədəsi  alan 

---

 

190 

uĢağıe  nəzarətdə  saxlanması  mütləq  Ģəkildə  həyata  keçirilməlidir  – 

məsələn  uĢaq  sinif  otağından  istirahət  otağına  keçdikdə,  o,  istiqaməti 

itirə bilər, yaxud qarıĢıq sala bilər. Müəllimlər də öz növbəsində yadda 

saxlamalıdırlar  ki,  uĢağın  qısa  müddətli  yaddaĢında  qüsurlar  əmələ 

gəldiyi  üçün  onun  müəyyən  müddət  əvvəl  öyrəndiyi  biliklər  yadından 

çıxa bilər.  

Beyin  zədəsi  alan  tələbələrlə  konstruktiv  əsaslarda  iĢləmək  üçün 

pedaqoqlar aĢağıdakıları yerinə yetirməlidirlər: 

 Təkrara mütəmadi olaraq yer verilməsi. 

  Yeni  tapĢırıqların  nümayiĢ  etdirilməsi,  göstəriĢlərin  izah 

edilməsi və ideya və konsepsiyaların əks etdirilməsi üçün nümunələrin 

göstərilməsi.  

 Fiqurativ dildən istifadə olunmaması. 

 Müvafiq tapĢırıqlara diqqət yetirilməsi müddətinin uzadılması. 

  VərdiĢlərin  mənimsənilməsi  və  bunların  təkrar  olaraq 

təcrübədən keçirilməsi. 

  YaddaĢın  gücləndirilməsi  üçün  krmpensator  strategiyaların 

öyrədilməsi.  

 Tələbələrin tez yorulub əldən düĢməsinin qarĢısını almaq üçün 

lazım olduqda istirahət fasilələrinin təĢkil edilməsi.  

 Onların əhatə olunuğu mühitin gərginliklə azad olunması. 

Görmə və qüsurları və korluq  

Tərifi  

Görmə  qüsurları  görmənin  funksional  olaraq  itməsi  nəticəsində 

yaranan  hadisədir.  Görmə  qüsurları  ilə  nəticələnən  göz  problemlərinə 

albinizm,  katarakt,  qlokoma  və  görməyə  maneçilik  törədən  əzələ 

problemləri və s. xəstəliklər daxildir.  

Görmə qüsurları olan tələbələrin ümumi xarakteristikasını vermək 

üçün tədris kontekstində istifadə edilən qismən görmə, az görmə, təmiz, 

kolrluq 

kimi 

anlayıĢlar 

iĢlədilir. 

Onlar 

aĢağıdakı 

kimi 

müəyyənləĢdirilirlər: