Dərs vəsaiti Bakı 2023
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ürgüqolunun emalı.
Sürtgüqolu, pistonlu maşınlarda (daxili yanma mühərriklərində, nasoslarda, kompressorlarda, buxar maşınlarında və sairədə) fırlanma hərəkətini istiqaməti dəyişən düzxətli hərəkətə, yaxud əksinə, düzxətli hərəkəti fırlanma hərəkətinə çevirmək üçündür. Maşınqayırma sənayesində sürgüqoluna daxili yanma mühərriklərində, qaz və hava kompressorlarında, lehmə nasoslarında və mancanaq dəzgahlarında rast gəlirik. Bu maşınlarda sürgüqolu, hərəkəti dirsəkli valdan və ya çarxqolundan alaraq pistona ötürür. Sürgüqoluna iş prosesində növbə ilə sıxıcı və dartıcı qüvvələr təsir edir. Sürətli maşınlarda sürgüqoluna bunlardan başqa, əyici moment və inersiya - qüvvələri də təsir edir. Ona görə də sürgüqolu möhkəm, sərt və yüngül olmalıdır, onun deşikləri dəqiq və təmiz emal edilməlidir. Ölçülərinə görə üç növ: kiçik, orta və iri sürgüqolları olur. Kiçik və orta ölçülü sürgüqollarının böyük başındakı deşiyinin diametri 30 - 100 mm, deşiklərinin oxları arasındakı məsafə isə 100 - 450 mm olur. İriölçülülü sürgüqollarının böyük başındakı deşiyin diametri 100 - 300 mm, deşiklərinin oxları arasındakı məsafə isə 500 - 1250 mm qədər və daha çox ola bilər. Şək. 10.14. Ventil gövdəsi və onun e’mal eskizləri Böyük başı qapaqlı sürgüqolunun qapağı özü ilə bütöv döyülür və gövdə ilə birlikdə emal edilir. Başı ayrılan sürgüqollarının başları ayrı döyülür və emal edilir. Sürgüqollarının pəstahı 35 və ya 45 markalı karbonlu poladdan, yaxud 40 X və ya 38XA markalı poladdan hazırlanır. Kiçik və orta ölçülü sürgüqollarının pəstahları zavodların çoxunda (dəstə istehsalında və külli istehsalında) qızğın halda ştamplanır, iri sürgüqolları isə sərbəst döyülür və ya tökülür. Sürgüqollarının mexaniki emalı, onun deşiklərini və yan üzlərini dəqiq və təmiz hazırlamaqdan ibarətdir. Konstruksiyasına görə: bütöv, böyük başı qapaqlı və başları ayrı hazırlanan sürgüqolları ola bilər. Lehmə nasoslarının sürgüqolu bütöv hazırlanır. Neft sənayesində işləyən kompressorların sürgüqolunun böyük başı qapaqlı olur. Mancanaq dəzgahlarının çoxunda sürgüqolunun hər iki başı ayrı hazırlanır və boru vasitəsi ilə bir-birinə birləşdirilir (şəkil 10.15). Şək. 10.15. Sürgüqolu Ümumiyyətlə, maşın hissələrinin zavodlarda hazırlanması üçün tətbiq olunan emal üsuları, istehsalın növündən və zavodun avadanlığından asılıdır. Ona görə də müxtəlif zavodlara sürgüqolunun hazırlanması üçün tətbiq olunan mexaniki emal proesləri, əməliyyatların xarakterinə və gediinə görə bir-birinən seçilir. Ümumiyyətlə, eyni konstruksialı sürgüqollarının mexaniki emal proesləri bir-birinə oxşardır. Məsələn, orta ölçülü, ştamplanan və böyük başı qapaqlı sürgüqolunun mexaniki emal proesi aşağıdakı əməliyyatlardan ibarət ola bilər: 1) yan üzlərini frezləmə; 2) nişanlama; 3) deşmə; 4) pardaxlama; 5) kiçik başın içyonuşu; 6) böyük başın yanlarını frezləmə; 7) böük başın bolt taxılan üzlərini frezləmə; 8) bolt deşiklərini açma; 9) böyük başın içyonuşu; 10) qapağı kəsmə; 11) yağ deşiklərini açma; 12) sürgüqolunun gövdəsini deşmə; 13) qapağı deşmə; 14) silingər əməliyyatı; 15) başların içini təmiz yonma. |