Dərs vəsaiti Bakı 2023

Pirometallurji metodlar haqqında ümumi məlumat. 
Yüksək temperaturlarda metalların maye, qazvari və ya bərk 
halında alınma və saflaşdırma metodları mahiyətinə görə 
aşağıda göstərilən qanunauyğunluqlarla apa- rılır: 
- 
Əritmə. Oksidləşdirici proseslə əritmə, məsələn: 
Me
I
+ Me
II
O = Me
I
O + Me
II
və ya
Me
I
+ Me
II
O = Me
I
O + Me
II
. 
- 
Bərpa edici əritmə, məsələn: 
MeO + C = Me + CO. 
-Çökdürməli əritmə, məsələn:
Me
I
S + Me
II
= Me
I 
+ Me
II
S. 
Metal qatışıqlarından asan əriyən metalın ayrılması. 

---

Tabalma (Yandırma). 
- 
Oksidləşdirici tabalma, məsələn: 
2 MeS + 30
2
= 2MeO +2S0
2
. 
- 
Bərpa edici tabalma, məsələn: 
Me
2
0
3
+ CO = 2MeO + 2C0
2
. 
- Sulfatlaşdıncı tabalma, meselerı: 
MeO + S0
3
= MeS0
4
. 
- Xlorlaşdıncı tabalma, məsələn: 
MeS + 20
2
+ 2NaCI = MeCI
2
+ Na
2
S0
4
. 
- Kalsinirleme (yandırma ilə alma), mə- səlen. 
MeC0
3
= MeO + C0
2
- Buxarlanma. Distillyasiya. 
- Bərk halında bərpa etmə, məsələn: 
MeO + C = Me + CO; 
MeO + CO = Me + C0
2
. 
- Ərintinin elektrolizi. Məsələn, Al və ya Mg-un 
alınmasında. 
Hidrometailurji metodlar haqqında ümumi məlumat. 
Filiz, komlpeks konsentrat və yarımfabrikatların tərkibindəki 
boş süxurları və ya artıq digər birləşmələri sulu həlledicilərdə 
məhlul halında keçirməklə metalın alınması və saflaşdırması 
hidrometallurji metodlarla aparılır. Müəyyən hallarda piro- və 
hidrometallurgiya iş prosesləri bir-birini tamamlayır, mesələn 
hidrometallurji 
prosesdən 
öncə 
yandırma və yaxud 
pirometallurji 
prosesdən 
sonra 
elektrolitik 
təmizləmə 
Hidrometallurji emal metodları aşağıdakılırdır: 
1)
Qələviləşdirmə. Metal komponentlerin sulu məhlullarda 
hopdurulma, qarışdırılma və ya təzyiq artırma yolu ilə həll edilmə 
prosesidir. 
2)
Qatılaşdırılma. Həll edicinin miqdarının sublimə etmə, 
buxarlandırma yolu ilə azaldılması. 
3)
Ayırma. Həll olmayan komponentlərin miqdarının durultma 
(çökdürmə), süzgəcdən keçirmə, mərkəzdənqaçma, ekstraksiya 
və s. yollarla təmizlənməsi. 

---

4)
Çökdürmə. Elektroliz, karbonlama, çökdürmə, kristallaşma, həll 
edicini buxarlandırma yolu ilə metalların alınması.