Dərs vəsaiti II hissə Ai3rhaycan Respublikası Təhsil

köhnəlmə  əmsalı  müəyyən  edilir.  Əsas  vəsaitlərin  qalıq  dəyərinin 
onların ilkin dəyərinə olan nisbəti ilə yararlılıq əmsalı hesablanır. 
Əmək üzrə planın yerinə yetirilməsi haqqında hesabatın əsas 
göstəricilərinin  ümumi  xarakteristikası.  Əmək  üzrə  planın  yerinə 
yetirilməsi  və  onların  dinamikası  göstəriciləri  respublika  dövlət 
statistika  hesabatlarının  aşağıdakı  formalarında  öz  əksini  tapır:  I-ƏÇ 
(əmək  və  işçilərin  çıxması,  azad  olması)  «Əmək  üzrə  hesabat  və 
işçilərin azad olunması haqqında proqnoz»; 1-Ə (istehsal sahələri, illik) 
«200 _____________   ildə əmək üzrə hesabat». 
Hesabatların  bütün  formaları  əsasən  müəssisənin  əmək  haqqı 
şöbəsində  iş  vaxtının  uçotu  və  məhsulların  istehsalının  uçotunun 
(tabellər, raportlar, naı^adlar və i.a.) məlumatları əsasında tərtib olunur. 
Onları  tərtib  edən  zaman  əmək  və  əmək  haqqı  şöbəsinin  işçisi  əmək 
üzrə  planın  yerinə  yetirilməsi  haqqında  hesabatların  tərtib  olunması 
üzrə  təlimatı  və  Azərbaycan  Respublikasının  DSK-nin  növbəti 
məktublarını rəhbər tutur. 
1-ƏÇ  saylı  formada  aylıq  hesabatda  aşağıdakılar  əks  olunur: 
işçilərin orta siyahı sayı, o cümlədən əsas fəaliyyətin işçiləri (rüblər üzrə 
doldurulur),  ondan  fəhlələr;  istehlaka  yönəldilən  vəsaitlər;  əməyin 
ödənilməsi  fondu  (ilin  yekununa  görə  təltifatı  və  bir  dəfəlik  yardımı 
daxil etməklə); orta aylıq əmək haqqı; işlənmiş adam- 
221 

---

saatların sayı. Burada həmçinin işçi qüvvəsinin hərəkəti (qəbul edilib, 
işdən  çıxıb,  o  cümlədən  ştatların  ixtisarı  haqqında),  onların  işdən 
çıxması və boş işçi yerlərinin yaranması, daha doğrusu, ay (rüb) ərzində 
tələb  olunan  işçilər  haqqında  məlumatlar  verilir.  Bu zaman  müəssisə 
üzrə  bütövlükdə  işçilərin  orta  aylıq  əmək  haqqı,  əvəz  edənlərin 
əməyinin  ödənilməsini,  il  ərzində  işlərin  yekununa  görə  təltifaiı  və 
incilərin  orta  siyahı  sayına  birdəfəlik  yardımı  daxil  etməklə,  əmək 
haqqı fondunu işçilərin siyahı tərkibinə bölmək yolu ilə müəyyən edilir. 
1-1) .saylı illik hesabat foiTnasında həmin göstəricilər əks olunur. 
Lakin  onlar  dah.ı  cə\  ılelallaşdırılır.  Məsələn,  işçilərin  sayı  haqqında 
məlumallaı  əııi.nm  K.ıieqoriyaları  üzrə  -  onları  əsas  və  qeyri-əsas 
fəaliyyəiə  bölməklə  fəhlələr,  qulluqçular  (onlardan:  rəhbərlər, 
mütəxəssislər) üzrə əks olunur; istehlaka yönəldilən vəsaitlər, əməyin 
ödənilməsi fonduna və maddi yardımı daxil etməklə verilmiş əmək və 
sosial  güzəştlərin  məbləğlərinə  bölməklə  işləyənlərin  kateqoriyaları 
üzrə açıqlanır. 
İşləyənlərin ödəmə fondunun tərkibi çox dəqiq açıqlanır (məsələn, 
əməyin  ödənilməsi  xərcləri  onların  tərkibi  üzrə  verilir:  işəmuzd 
rassenkalar,  maaşlar,  əlavə  ödəmələr,  mükafatın  növləri  və  i.a.  üzrə 
ödəmə). 
Tabel  uçotunun  məlumatları  üzrə  həmçinin  işlənmiş  adam- 
günlərin,  adam-saatların  ümumi  sayı,  növbədaxili  və  bütövgünlük 
boşdayanmalar, səbəbləri üzrə işə çıxmamaq üzrə hesablanır. 
İllik  hesabatda  ayrıca  bölmələrlə  hesabat  ilinin  dekabr  ayında 
işçilər faktiki hesablanmış əmək haqqının dərəcələri üzrə onların sayını 
bölməklə  işçilərin  sayı  əməyin  ödənilməsi  haqqında  məlumatlara 
ayrılmışdır. 
Əmək üzrə hesabat istehlak fondunun, o cümlədən əmək və sosial 
ödəmələr  üzrə;  əsas  və  qeyri-əsas  fəaliyyətdə  işləyənlərin  sayı  və 
onların  dinamikası;  müxtəlif  növ  ödəmələrin  əməyin  ödənilməsinə 
xərclərdə  xüsusi  çəkisini  müəyyən  etmək  üçün;  əsas  fəaliyyətin  işçi 
heyətinin  vaxtının  təqvim  fondunun  istifadə  edilməsini;  işləyənlərin 
ayrı-ayrı  kateqoriyalarının  əməyin  ödənilməsinin  artım  tempinin 
müəyyən edilməsi və əməyin və onun 
222 

---

ödənilməsinin  statistikası  üzrə  digər  göstəricilərin  hesablanmasının 
təhlili üçün tətbiq edilir.