Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 2 0 1 6
İmam Cəfər Sadiq (as) Həzrətlərinin
Yüklə 84,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İmam Cəfər Sadiq (as) Həzrətlərinin dərslərində iştirak etməklə öyrənmişdir. Modem kimyanın qurucusu Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan dünyavi elmləri kamil öyrənmiş dahi müsəlman alimidir, atomun kəşfindən min il qabaq onun parçalana biləcəyi barədə ilk fikir söyləyən elm adamıdır. Alim ilk dəfə kimyada (əlkimyada) eksperimental üsullar tətbiq etmiş və müasir kimya elmində indi də geniş istifadə edilən bir sıra kimyəvi prosesləri kəşf etmişdir. Bunlardan xlorid və nitrat turşularının sintezini, kimyəvi məhsulların distilə edilməsi və kristallaşma kimi kimyəvi prosesləri misaı göstərmək mümkündür. O, təbiətdəki maddələrin saf olmadığını ifadə etmiş və bunları saflaşdıraraq saf elementlər əldə etməyə çalışmışdır. Onun ilk dəfə əldə . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------83------------------------------------ etdiyi bir çox kimyəvi maddə vardır. Bunlara misal olaraq saf kükürd düzlarını, naşatırı, üstübeçi, cəhənnəm daşını, nitrat turşusunu, saç yağını, sulfat turşusunu, sirkə turşusunu və s. göstərmək olar. Alimin inkişaf etdirdiyi element anlayışına, tarazlıq nəzəriyyəsinə, icad etdiyi alət və qurğulara görə onu “Kimyanın atası” adlandırmışlar. Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan tətbiqi fizika və kimya, mədənlər, riyaziyyat, astronomiya, fəlsəfə və dinlər tarixi kimi çox müxtəlif sahələrə aid yürlərlə kitablar yazmışdır. Onun kitabları Qərb ölkələri alimləri tərəfindən öz dillərinə tərcümə edilmiş və uzun illər boyu istifadə edilməklə mənimsənilmişdir. Alimin yazdığı “Yetmiş kitab” əsəri ingilis dilinə tərcümə edilərək “Book of Seventy” adi ilə İngiltərənin bütün tədris müəssisələrində uzun illər boyu dərlik kimi istifadə olunmuşdur. Alimin əsərlərinin böyük bir qismi itmişdir. 27 əsəri latın və alman dillərində Nümberq, Frankfurt və Strazburq şəhərlərində (1473-1710-cu illərdə) çap edilmişdir. Onun əsərlərinin orijinalı olduqca mürəkkəb və anlaşılmaz qaydada yazılmışdır. Bu sahə ilə məşğul olan mütəxəssislər belə güman edirlər ki, alim özü əsərlərini müəyyən şifrələrdən istifadə etməklə yazmışdır. Bəzi mənbələrdə qeyd edilir ki, müasir günümüzə qədər bu şifrələri açmaq mümkün olmamışdır. XVII əsrə kimi kimya elmləri sahəsində onun səviyyəsinə heç bir alim yüksələ bilməmişdir. Tarixçilər yazırlar ki, Şərq və Qərb elm dünyasında ona elmdə bərabər və onun elmi səviyyəsini aşan bir kimyaçı yetişməmişdir. Bununla yanaşı Qərb elmi onun əsərlərindən yüksək səviyyədə . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------84------------------------------------ bəhrələnmişdir. Bu gün istər Şərqdə, istərsə də Qərbdə onun etdiyi kəşflərdən, metodlardan və elmi fikirlərdən daima qaynaqlanmışlar. Alim çoxlu sayda tələbələr yetişdirmiş, özündən sonra kimya elmində böyük bir irs qoymuşdur. Onun rəhbərliyi altında zəhər və zəhərlə bağlı maddələrin kimyəvi strukturu araşdırılmış, onlardan təbabətdə istifadə sahələri və qaydaları verilmişdir. Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan eyni zamanda dərin düşüncə və fikir alimi idi, siyasi düşüncələri aydın, elmi fəaliyyəti isə həmişə düzgün istiqamətə yönəlmişdi. Alimin digər elmi araşdırmaları bitkilər ilə bağlıdır. Bitkilərdən əldə etdiyi boya ilə dərilərin rənglənməsi və dabaqlanması üsullarını elmi yollarla sübut edir və həyata keçirilməsi yollarını aydınlaşdırır. Müxtəlif polad və metal istehsalı üsullarının inkişaf etdirilməsi, dəri və bez boyalarının hazırlanması, bitkilərdən yağın alınması, metalların saflaşdırılması, parçaların rənglənməsi, su keçirməyən paltarların hazırlanması, manqan dioksidin şüşə istehsalında istifadə edilməsi və şüşənin müxtəlif rənglərlə rənglənməsi kimi məsələləri dərindən və ətraflı araşdırmış, araşdırmalar nəticəsində kəşflər etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, alim atom, onun parçalanması barədə də fikirlər söyləmişdir. Onun fikirinə görə “Maddənin ən kiçik parçası olan atomda sıx bir enerji mənbəyi vardır”. Yunan alimlərinin söylədiyi kimi atom parçalana bilməz fikiri düzgün deyil. Atom parçalana bilər, “O, parçalananda elə bir güc meydana gəlir ki, bu anda Bağdad kimi dünyanın ən böyük şəhərinin altını üstünə çevirmək mümkündür. Bu Allah təalanın qüdrətinə nişanədir”. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------85------------------------------------ Parpasels (əsl adı Filipp Ayroyel Teofrast Bombast fon Qohenheym) 21 sentyabr 1493-cü ildə Eq şəhərində anadan olmuşdur. 24 sentyabr 1541-ci ildə İsveşrənin kanton Şvis şəhərin- də (kanton - bəzi ölkələrdə inzibati ərazi bölgüsü) vəfat etmişdir. Parpasels dövrünün görkəmli əlkimyaçısı və həkimi olmuşdur. Parpasels isveç-alman əsllidir, yatrokimyanın banilərindən biri sayılır (yatrokimya XVI-XVII əsrlərdə kimyanın təbabətə qulluq etməsi tərəfdarlarının və təbabət üçün dərmanlar hazırlayan əlkimyaçılarin tutduğu istiqamətdir). Əlkimyaçının özünə götürdüyü Parpasels təxəllüsü “Selsanı ötüb keçən” anlamını verir (Selsa qədim Rim ensiklopediyaçısıdır və bizim eradan əvvəl I əsrdə təbabət bilicisi sayılırmış). Parpasels uşaq yaşlarında olarkən ailəsində fəlsəfə və təbabət elmini gözəl öyrənir. 16 yaşında cərrahlığın, terapeyanın və əlkimyanın əsaslarını tutarlı səviyyədə mənimsəyir. Sonralar Bazel universitetində təhsil alarkən Vyusberq şəhərində abbat İohan Tritemiyanın yanında . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------86------------------------------------ adeptomaqiya, əlkimya və astrologiya elmini dərindən öyrənir. Bununla yanaşı o, qədim danışıq dilinin sirrlərilə məşğul olur. Təhsilini İtaliyanın Ferrara şəhərində davam etdirir və Ferrara universitetində tibb sahəsində elmlər doktoru adına layiq görülür. Con Makkarti 4 sentyabr 1927- ci ildə Boston şəhərində ana- dan olmuşdur. 24 oktyabr 2011-ci ildə Stenford şəhərində vəfat etmişdir. İnfor- matika sahəsində görkəmli amerika alimidir, “Süni intellekt” termini- nin müəllifidir, Lops dilinin yara- dıcısıdır (1958-ci il), funksional proqramlaşdır- manın əsasını qoymuşdur. Süni intellektin tədqiq edilməsi sahəsinə verdiyi dəyərli tövhələrə görə A.Tyurinq adına mükafata layiq görülmüşdür (1971-ci il). Özünü ateist hesab edir. C.Makkarti immiqrant (mühacir - yaşamaq üçün başqa ölkəyə köçüb gələn adam) ailəsində . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------87------------------------------------ doğulmuşdur. Riyaziyyata olan marağı nəticəsində Kaliforniya Texnologiya institutuna daxil olur və riyaziyyatı gözəl bildiyi üçün bir ildə iki kursu birdən bitirir. İnstitutu bitirdikdən sonra Prinston və Stenford universitetlərində diplom işləri müdafiə edir, 1962-ci ildən Massaçuset universitetinin professoru olmuşdur. C.Makkartı riyazi məntiqin süni intellektdə istifadə edilməsi məsələsini “ayaq üstə” qaldırmış, “məsləhətin qəbulu” sistemini təklif etmişdir. Elmə verilən təkliflər sonralar məntiqi proqramlaşdırmanın inkişafına təkan vermişdir. C.Makkartinin fikirinə görə kompüter texnologiyası elə bir şəkildə inkişaf edəcək ki, müəyyən təkliflərin satılması üçün biznes-modeldən istifadə ediləcək. Bu da kommunal qulluq sahələrində göstərilən xidmətə görə paraların toplanmasında yardımçı olacaq. Kompüter və ya informasiya qulluğu 1960-cı illərin sonunda dəbdə olsada, 1970-ci illərin ortasında dəbdən düşdü, çünki aparat, proqram və kommunikasiya texnologiyaları hələlik bu sahədə istifadəyə hazır deyildi. Sonrakı illərdə bu sahə çox inkişaf etməyə başlayır. Buna səbəb C.Makkartinin vaxtı ilə verdiyi ideyaların həyata keçməsi idi. Qeyd etmək lazımdır ki, C.Makkarti süni intellekt sahəsinə çoxlu sayda elmi fikirlər gətirməklə yanaşı, bu sahəyə aid çoxlu sayda dəyərli məqalələr və kitablar da çap etdirmişdir. 2000-ci ildə təqaütə çıxmışdır. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------88------------------------------------ Əli bin Sabit əl-Cəzəri (Bədiüzzaman Cəzəri (1136-ci ildə doğulmuşdur, 1206-ci ildə dünyasını dəyişmişdir). Qərb mənbələrinin dövrünün zirvəsinə qalxmış müsəlman mühəndisi kimi tərif etdiyi Cəzəri Şərqi Anadoluda Diyarbəkir Artuklu sarayında 32 il baş mühəndis olmuşdur. Burada elmi fəaliyyətlər göstərən Cəzəri, eyni zamanda, xəbərləşmə, nəzarət, müvazinət qurma və nizamlama elmi olan kibernetika elminin ilk banisidir. Zaman ərzində təkmilləşərək kompüterlərin ortaya çıxmasına imkan yaradan bu elm sahəsi insanlarda və cihazlarda məlumat mübadiləsi, nəzarəti və müvazinətin vəziyyətini tədqiq edir. Cəzərinin çox saylı icad etdikləri bu gün də heyrətamiz keyfiyyətlərə . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------89------------------------------------ malikdir. Cəzərini qərb mənbələrində dövrünün zirvəsini fəth edən “müsəlman mühəndis” adlandırılır. Cəzəri su saatları, avtomatik nəzarət qurğuları, fəvvarələr, qan toplama qabları, şifrəli qıfıllar və robotlar kimi praktik və estetik bir çox qurğuların dizaynını verən və bunların necə həyata keçiriləcəyini izah edən “Əl-Cami bəynə’ l-İlm və ’l-aməlin-nafi fi sinaati’ l hiyəl” (Cihaz hazırlanmasında faydalı məlumatlar və tətbiqlər) adlı kitabın müəllifidir. Əsərdə yer alan bütün şəkilləri özü çəkmiş və rəngləmişdir. XX əsrin başlanğıcından etibarən qərb dünyasında böyük maraqla qarşılanan bu əsər 1974-cü ildə “Al Jazari’s Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices” (Əl-Cəzərinin mahir mexaniki cihazlar haqqında məlumat kitabı) adı altında Donald R. Rill tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilmişdir. Kitabın tərcüməsinə ön söz yazan məşhur elm tarixçisi professor Uayt Cr. bir çox kəşfin Leonardo da Vinçi və digərlərindən çox əvvəl Cəzəri tərəfindən edildiyini bildirir. Kibernetika elmindən istifadə etməklə düzəltdiyi mükəmməl cihazlara bənzər icadlara Cəzərinin vəfatından ancaq 200-500 il sonra başqa əsərlərdə rast gəlinir. Cəzərinin dünya şöhrətli əsərində avtomatik cihazlar, robot fillər, öz-özünə oxuyan tovuz quşları, avtomatik saatlar, ələ su tökən robot insan və mühəndisliklə bağlı bir çox cihazların düzəldilməsi və işləməsi haqqında məlumatlar verilmişdir. Kitabda 50 cihazın ətraflı dizaynı çertyojları ilə birgə verilmişdir. Bu alətlərin altısı su saatı, dördü parafinli saat, altısı uzun lüləkli dolça, yeddisi əyləncə məqsədilə istifadə edilən . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------90------------------------------------ müxtəlif səslər çıxaran avtomat cihazlar, üçü dəstəmaz almaq üçün istifadə edilən avtomat cihaz, dördü qan alma qabı, aıtısı fəvvarə, dördü özü səs çıxaran cihaz, beşi suyu yuxarı çıxaran cihaz, ikisi qıfıl, biri bucaq ölçən, biri qayıq su saatı və Amid şəhərinin qapısıdır. Cəzəri bu cihazlarda istifadə edilən xüsusi hissələri də çox dəqiqliklə hazırlamışdır. 1. Hava axını ilə işləyən avtomatlaşdırılmış musiqili oyuncaq 2. Hidroenerjili su qaldıran maşın sxemi 3. Su gücü ilə çalışan sakya zəncirli nasos vasitəsi 4. Şamın əriməsi ilə işləyən saat 5. Avtomatlaşdırılmış masa maşını . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------91------------------------------------ 6. Fil görüntülü saat 7. Təzyiq ilə işləyən əl yuma maşını Əl-Cəzəri kəşfçi və mühəndis kimi, eyni zamanda, istedadlı bir sənətkar idi. Kitabında kəşfləri üçün təlimatlar vermiş və onları miniatür şəkillər istifadə edərək canlandırmışdır. Uorren Makkalok Uolter Pitss Uorren Makkalok (ingiliscə Warren Sturgis McCulloch) 16 noyabr 1898-ci ildə ABŞ-ın Nyu-Cersi şatatındakı Oranj şəfərində anadan olmuşdur. 24 sentyabr 1969-cu ildə ABŞ-ın Massaçusets ştatındakı Kembric şəhərində dünyasını dəyişmişdir. Amerika neyropsixoloqu, neyrofizioloqu, neyron şəbəkələrində süni intellektin yaradıcılarından biri və kibernetikanın . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------92------------------------------------ “ata”larından biridir. Oxuduğu zaman fəlsəfə və pzixologiya elminə yiyələnmişdir. 1927-ci ildə isə tibb elmləri üzrə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Müxtəlif yerlərdə neyrofizioligiya sahəsində çalışmışdır. Gənc tədqiqatçı Uolter Pitss (ingiliscə Walter Pitts) ilə neyrotexnologiyanın əsasını qoymuşdur. Onun verdiyi nəzəri əsaslara görə psixologiya dili maşın intellektinə yönəldilmişdir. Araşdırdığı məsələləri həll etmək üçün insan beyninin riyazi modelini tədqiq etmişdir. Makkalokun və Pittsin əsas xidməti ondan ibarətdir ki, onların elektron “neyron”dan istifadə etməklə qurduqları şəbəkə nəzəri olaraq istənilən mürəkkəbliyə malik rəqəmli və məntiqi əməliyyatları yerinə yetirə bilirdi. Makkalok uzun illər boyu süni intellekt ilə maraqlanırdı və bu sahədə dünyanın görkəmli alimləri ilə ümumi “dil” tapa bilmişdi. Makkalok “A logical calculus of the ideas immanent in nervous activy” (Sinir fəaliyyətinin immanentliyinin məntiqi hesablanması ideyası) məqaləsini 1943-cü ildə çap etdirir. Bir müddət sonra Nobert Viner ilə arasında yaranmış “soyuqluq” nəticəsində bu sahədən müəyyən qədər uzaqlaşır. Ümumiyyətlə bu gün dünya elmində Norbert Viner, Arturo Rozenblat və C.Biqelou ilə yanaşı Makkalokun adını da hallandırmaq düzgün hesab oluna bilər. Neyron birləşməsindən istifadə etməklə Makkalok və Pitts göstərdilər ki, istənilən hesablamanı məntiqi birləşmələrin (“VƏ”, VƏ YA”, “İNKAR” və s.) köməyilə yerinə yetirmək olar. Çox maraqlıdır ki, Uolter Pitts elm sahəsində evi olmayan, içki düngünü olan yeganə alimdir. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------93------------------------------------ Klod Evlud Şennon 1916-cı ildə anadan olmuşdur. 2001-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. Klod uşaq yaşlarından riyaziyyata böyük maraq göstərmişdir. 1932-ci ildə Miciqan universitetinin “Elektronika və riyaziyyat” fakultəsinə daxil olur. Universitetdə oxuduğu zaman laboratoriyaların birinə laborant kimi işə götürülür və həmin gündən V.Buşun analoq hesablama maşınına texniki qulluq göstərməklə yanaşı hesablama maşınında altıncı dərəcəyədək differensial tənliklərin həll edilməsi ilə məşğul olur. V.Buş ona genetika ilə məşğul olmağı məsləhət bilir (Geneteka problemi Karneqi institutunun elmi-tədqiqat mövzularına daxil idi). Bununla yanaşı o, “Sistemlərin maniyilərlə əlaqəsi və təhriflər yaranan zaman onların buraxma qabiliyyətinin araşdırılması” məsələsi ilə də paralel məşğul olur. 1940-cı ildə “Nəzəri genetikada cəbr” mözusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edir. 1940-cı ildə elmi təcrübə keçmək üçün Prinston şəhərinə gəlir və təcrübə zamanı (ezamiyyət-stajirovka) Qerman Veylya (Hermamn Weyl: 1885-1955) ilə tanış olur və onun rəhbərliyi altında “İnformasiya nəzəriyyəsi” problemlərini araşdırır. ABŞ İkinci Dünya Müharibəsinə qoşulan zaman o, Bellin laboratoriyasında düşmən təyyarələrinin uçuz zamanı yerinin müəyyənləşdirilməsi üçün radio texniki qurğu hazırlayır. 1948-ci ildə onun məşhur “Əlaqənin riyazi nəzəriyyəsi” adlı məqaləsi çap edilir. Məqalə sonralar informatikanın inkişafında böyük rol oynayır. Sonrakı illərdə A.Tyurinq ilə tanış olan alim . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------94------------------------------------ kriptologiyadan istifadə etməklıə informasiyanın ötürülməsi problemi üzərində elmi araşdırmalar aparır. 1937-ci ildə K.Şennon rele-kontakt sxemlərindən istifadə etməklə Bul funksiyalarının araşdırılması məsələsini də öyrənir. Alim elmi işlər ilə yanaşı kompüter şahmat oyunlarına da böyük diqqət yetirir. O bu sahədə bir neçə tutarlı məqalələri sayılan jurnallarda çap etdirir. Con Cozef Hopfild (ingiliscə John Joseph Hopfield) 1933-cü ildə anadan olmuşdur. 1982-ci ildə yaratdığı assosiasiya olunan neyron şəbəkəsi sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlərə görə məşhurlaşmışdır, şəbəkə elm aləmində “Hopfild şəbəkəsi” adını almışdır. Amerika . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------95------------------------------------ alimidir. Fizika elmləri üzrə elmlər doktorudur, bir müddət Bell Laboratories-də yaradılmış nəzərə qrupda çalışmış, Kaliforniya, Priston universitetlərində dərs demişdir. 2001-ci ildə biologiyanın fiziki proses kimi anlanılmasının inkişafına verdiyi elmi tövhələrə görə Diraka medalı ilə təltif edilmişdir. 2006-cı ildə Amerika Fizika Birliyinin prezidenti seçilmişdir. Alim tələbələri Terri Seynovski və Devid Makkey ilə fəxr edir. Teyvo Kalevi Kohonen 11 iyul 1934-cü ildə anadan olmuşdur. Süni neyron şəbəkələri və maşınla tədris sahəsində görkəmli fin alimidir. Akademik seçilmiş, Finlandiya Elmlər Akademiyasının fəxri professorudur. Alim assossiativ yaddaş nəzəriyyəsini əsaslı araşdırmış, vektor kvantlama şəbəkəsi alqoritmini əldə etmişdir. Bununla yanaşı simvol informasiyasının təhlil olunması alqoritmini, həmçinin artıq qalan xeş-ünvan problemini də təhlil etmişdir. Alimin xüsusi yaradıcılığı neyron şəbəkəsinin xüsusi növü – özüidarə edilən Kohonon xəritəsidir. Xəritə verilənlərin klasterləşməsi məsələlərini həll etmək üçün istifadə edilir. Bununla yanaşı xəritədə böyük sayda neyron şəbəkələrin varlığı mövcuddur ki, onların da əsas elementləri “Kohonen qatı”dır. Kohonen ən məhsuldar fin alimi sayılır. Onun nəşr etdirdiyi elmi əsərlərin sayı 800-i keçmişdir. 1960-cı ildə ilk dəfə Finlandiyanın Texnologiya Universitetində Reflac (Reflex Aritmetics Computer) EHM-in yaradılmasında yaxından iştirak etmişdir. EHM-də 1200 tranzistordan istifadə edilmişdi. Verilənlərin təhlili üçün . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------96------------------------------------ Egon Cronhjortin proqramlaşdırma dilindən istifadə edilirdi. Con Cozef Hopfild Teyvo Kalevi Kohonen T.Kohonen “Ümumdünya simaların duyulması assossiasiyası”nın vitse-prezidenti seçilmişdir. Avropa neyron şəbəkəsi birliyinin ilk prezidentidir (1991). . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------97------------------------------------ Devid Rumelhart D.K. Makklelland Devid Rumelhart (ingiliscə David Everett Rumelhart) amerika alimidir, insan düşüncəsinin öyrənilməsi sahəsinə hiss ediləcək tövhələr vermiş, koqnitiv elmin inkişaf istiqamətinin müəyyən edilməsində yaxından iştirak etmişdir (XX əsrin 1970-ci illəri). D.Rumelhartın elmi araşdırmaları süni intellekt, riyazı psixologiya, paralel hesablama proseslərinin tədqiqi ilə bağlıdır. Alimin araşdırdığı semantik neyron şəbəkələri elm sahəsi elm aləmində böyük rezonansa səbəb oldu. Müxtəlif universitetlərdə (Kaliforniya Universitetinin psixologiya fakultəsi, Stenford universiteti və s.) tədris ilə məşğul olmuşdur. ABŞ-ın . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------98------------------------------------ Milli Elmlər Akedemiyasına üzv seçilmişdir (1991-ci il). Pik xəstəliyi simptomunu hiss edən alim 1988-ci ildə elmi işlərini dayandırır. 68 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Devid Klarens Makklelland (ingiliscə David Clarence McClelland) amerika psioxoloqu, Təlabat nəzəriyyəsinin müəllifi, apperseptiv (appersepsiya - ilkin təsəvvürlərə və ya təcrübəyə əsaslanan qavrayış) mövzulara aid testlərin yeni üsulla qiymətləndirilməsinin yaradıcısı, psixologiya elmi üzrə professordur. Makklelland Harvard, Boston universitetlərində tədris ilə məşğul olmuşdur. Alimin bir neçə kitabı çap edilib. Onlardan “Nailiyyətin sübutları” (ingiliscə The Achievement Motive) və “Nailiyyətin mühiti” (The Achieving Society) kitablarını nümunə kimi göstərmək olar. Makklelland 1958-ci ildə Quqqenhaym adlı mükafata layiq görülür. 1963-cü ildə D.Makklelland McBer şirkətini təsis edir. Şirkətin əsas məqsədi personalın seçilməsini və öyrədilməsini həyata keçirmək, məsləhətlər vermək idi. 1963-cu ildə Milli Təhsil Assosiasiyası (ingiliscə National Education Association) alimin verdiyi təklifləri qəbul edir və təhsilin keyfiyyətinin artıqılması üçün universitetlərdə istifadə edir. Yüklə 84,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|