Dərs vəsaiti təşkilati davranış kursunun qısa icmalını əhatə

Şək. 15.1 Şək. 15.2 
Şöbə rəhbəri Firma rəhbəri 
Özünü həm analitik, həm praktik, həm də kommunikator 
kimi göstərən şöbə rəhbərinin idarə qərarları, demək olar ki, 
optimaldır. 
Qərar qəbuletmənin müxtəlif üsulları mövcuddur: təkba-
şına (bu, ticarət bölmələrinin işinə başçılıq edən, sahibkarlıq 
istiqamətinə üstünlük verən və çox vaxt situasiyalardan asılı 
olaraq, qərar qəbul etməyə məcbur olan rəhbərlər üçün xüsusilə 
xarakterikdir) və kollegial (direktorlar şurası ilə birlikdə). 
Kollegial qərarlar qəbul edilərkən işçilərin fikri nəzərə alınır, 
onlar partnyor və tabeçilikdə olan firmalarla razılaşdırılır. Bu 
səbəbdən hər hansı bir “kommunikativ məkan” idarə qərarının 
xarakterindən asılı olaraq təşkil edilir. 
İdarə qərarlarının qəbul edilməsi prosesinə aşağıdakı 
şəxsləri cəlb etmək vacibdir: birincisi, informasiyanı hazırlayan-
ları (qərargah analitiklərini, ekspertləri, məsləhətçiləri); ikincisi, 
kiminsə birbaşa, yaxud dolayısı yolla marağına toxunanları; 
üçüncüsü, aşağı səviyyələrdə, yaxud əlaqə məntəqələrində 
çalışanları (malın, əmtəənin satışı ilə məşğul olanlar). 
Rəhbər yanında keçirilən müşavilərlərdə kommunikativ 
məkanın təşkili xətti (uzun masa), oval (masalar yarımdairə for-
masında düzülür), dairəvi (masalar dairəvi şəkildə yerləşdirilir) 

---

128 
və qarışıq (dörd və altı nəfər üçün nəzərdə tutulan masalar 
yarımdairə yaradır) olur. “Tonnel koriduru”nda təfəkkürün avto-
ritarlığına səbəb olan və iyerarxik təşkilat obrazını canlandıran 
kommunikasiyaların xətti-tipi qeyri-effektivdir. Ən effektivi - 
qarışıq tipdir. Burada çoxölçülü kontakt stimullaşdırılır və 
muxtar, desentralizasiya edilmiş təşkilatın obrazı canlandırılır. 
Birinci tip, ideyaların generasiyasını sıxışdırır və idarə 
qərarlarının qəbul edilməsində proqnostik amilin (faktorun) 
əhəmiyyətini aşağı salır. İkinci tip isə bu rolların gücləndirilməsi 
üçün əlavə impulslar verir. İdarə qərarının əsasında onun icra 
edilməsinin təşkilatı mexanizminin olması, bu işin təxirə salın-
maması xüsusilə vacibdir. Ona görə yaxşı olardı ki, idarə qərarı 
bilavasitə icraçı tərəfindən yoxlanılıb qiymətləndirilsin. 
Rəhbər “kommunikativ məkan”ın “zonalar”ında qərarın 
qəbul edilməsini təşkil edərək, baş verə biləcək neqativ nəti-
cələrin riskini minimum həddə endirir. İdarə qərarı infor-
masiyanın yenidən işlənməsinin son nöqtəsində psixoloji cə-
hətdən qeyd olunur. Burada hadisələrin açılmasının üstün varian-
tı seçilir. Həmin andan etibarən rəhbər, idarə silsiləsini əhatə 
edən ssenariyə görə bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürür. 
İdarə qərarının seçilməsindəki “ideya generatoru” rolu hə-
min qərarın (şək. 15.3) ssenarisinə “daxil edilən” nəticələri qa-
baqcadan xəbər verənin roluna uyğun gəlir. 
Rəhbər, faktorların hər iki qrupu üzrə riskin konkret 
növlərini qiymətləndirir. O, özü üçün riskin yol verilə biləcək 
səviyyəsini təyin edir və onun aşağı salınmasından ötrü (şək. 
15.3) mümkün tədbirlərin xəyali planını cızır.