Dərs vəsaiti təşkilati davranış kursunun qısa icmalını əhatə

Şəxsiyyət stresi - orqanizmin ümumi gərginlik halıdır. O, 
müxtəlif səbəblərdən meydana gələ bilər. 
Stress vəziyyətində olan insan ağlasığmaz (sakit vəziyyətlə 
müqayisədə) hərəkətlər edə bilər. Belə ki, bu zaman insan 
orqanizminin bütün ehtiyatları səfərbər edilir və müəyyən 
müddətə olsa da, onun imkanları kəskin dərəcədə artır. 
Stress – tez-tez rast gəlinən və kifayət qədər adi bir 
məfhumdur. Cüzi streslər qaçılmaz və zərərsizdir, lakin həddən 
artıq stress vəziyyəti həm şəxsiyyət, həm də təşkilat üçün prob-
lemlər yaradır. 
Stresli vəziyyətdə olan insana təsir etmək üçün daxili 
gərginliyin inkişaf dinamikası barədə məlumata malik olmaq 
gərəkdir (şəkil 12.1). 
Stresin inkişafının 3 mərhələsi müəyyən edilmişdir: 
1) Gərginliyin artması və ya səfərbərlik (AB kəsiyi); 
2) Uyğunlaşma (BC kəsiyi); 
3) Tükənmə, daxili aktivliyin enməsi bəzən nizamın pozul-
masına səbəb olur. (CO kəsiyi) 
Şəkil. 14.2 Stresin dinamikası 

---

119 
Səfərbərlik 
(narahatçılıq) 
mərhələsi 
reaksiyaların 
intensivliyinin artması, qavrama proseslərində dəqiqliyin yüksəl-
məsi və sürətlənməsi, lazımi informasiyanı cəld yada salmaq 
üçün hazırlığın artması ilə xarakterizə oluna bilər. Bu mərhələdə 
orqanizm böyük gərginlikə fəaliyyət göstərir, lakin o, yaranmış 
gərginliyə səthi və ya funksional səfərbərliyin köməyi ilə, dərin 
struktur yenidənqurmalarına ehtiyac olmadan qalib gəlir. 
Uyğunlaşma 
mərhələsi 
(BC 
kəsiyi) 
səfərbərlik 
mərhələsindən sonra gəlir. Bu, stress vəziyyəti uzun müddət da-
vam etdikdə baş verir. 
Optimal dərəcə - stress pozitiv məfhum, situasiya 
tərəfindən çağırış kimi qəbul edilir. Lakin, bununla belə, 
situasiyaya nəzarət fərdin öz ixtiyarında olur. Yaranmış vəziyyət 
istehsalatda yüksək müvəffəqiyyət dərəcəsinə nail olmağa 
yardım edir. Əgər stress vəziyyəti uzanırsa, üçüncü mərhələyə 
keçid baş verir. 
Nizamın pozulması mərhələsi (CO kəsiyi) stress və 
gərginliyin uzun müddət qorunub saxlanılması nəticəsində mey-
dana gəlir. Bu mərhələdə şəxsiyyətin davranışını idarə edən 
daxili nəzarət mexanizmi pozulur və o, situasiyaya nəzarəti itirir. 
Uzunmüddətli stress fərdin xarici görkəmini dəyişdirməsə belə, 
çox ciddi daxili xəstəliklərin yaranmasına səbəb ola bilər. 
Stresin bütün mənbələri şərti olaraq 3 qrupa ayrıla bilər: 
xarici faktorlar, təşkilatdan asılı olan faktorlar, işçinin özündən 
asılı olan faktorlar.