Dərs vəSAİTİ Vəsait Boloniya prosesi, kredit sistemi üzrə ali pedaqoji

Diaqnostika  texnologiyası pedaqoqların  və ya  psixoloq-

ların uşağın məktəbə hazırlığını diaqnostlaşdırmasıdır

Pedaqoji  texnologiyaların  psixi  materialı  vardır.  Məsələn,

təlim  prosesində predmetlərin  və hadisələrin  psixi  obrazları

biliklərin psixi materialı hesab olunur. 12 növ analizatorun beyinə

gətirdiyi informasiya orada 12 növ obraz yaradır. Deməli, biliklər

şagirdlərin psixikasında formalaşmış obrazlardır.

Əgər  biliklərin  psixi  materialı  obyektlərin  və ya  hadisə-

lərin obrazlarıdırsa, inkişafın psixi materialı psixi əməliyyatlardır.

Bu əməliyyatlar  psixi  proseslərdə həyata  keçirilir.  Şagirdlərin

psixi  inkişafı  psixi  proseslərdə yeni  psixi əməliyyatların  for-

malaşdırılmasını nəzərdə tutur.

Münasibətlər təhsil-tərbiyənin psixi materialını təşkil edir.

Münasibətlərin  tərbiyə prosesinin  materialı  olması  üçün  onlar

aşağıdakı  göstəricilər  üzrə ölçülməlidir:  həcminə görə;  anlaşılan

olmasına görə; sabit və müntəzəm olmasına görə; ümumiləşdirici

olmasına görə; oyadıcı qüvvə olmasına görə.

Münasibətlər insanın davranışında təzahür edəndə, o idarə

olunanda tərbiyə prosesinin nəticəsi hesab olunur.

Cəmiyyət inkişaf etdikcə hər sahədə olduğu kimi pedaqoji

sahədə də yeni-yeni tələblər irəli sürülür. Bu isə pedaqoji prosesin

təkmilləşməsi,  yeni  məzmun,  forma  və metodlar  tətbiq  etməyi

zəruri edir.

Pedaqoji sistemin təkmilləşməsi iki yolla həyata keçirilir:

1.  İntensiv yol

2. Ekstensiv yol

20

İntensiv  yol  pedaqoji  sistemin  daxili  ehtiyatlarını  işə sal-

maqla  bağlıdır.  Məsələn,  yeni  metodlar  tətbiq  etməklə şagirdlərə

müstəqil iş bacarıqları aşılanmaqla onları özünütəhsilə cəlb etmək

intensiv yoldur.

Ekstensiv  yol  pedaqoji  prosesə əlavə vaxt  və vəsait  cəlb

olunmasını  nəzərdə tutur.  Məsələn,  gənc  nəslə möhkəm  bilik

vermək  üçün  təlim  müddətini  uzatmaq,  proqramları  genişlən-

dirmək  olar.  Bu  ekstensiv  yoldur.  Halbuki  bunsuz  da  məqsədə

nail olmaq mümkündür.

Pedaqoji  prosesdə yeniliklərin  miqyası  müxtəlif  ola  bilər.

Müəyyən  bir  metodu,  formanı  təkmilləşdirmək,  yeni  iş  texno-

logiyalarını  tətbiq  etmək,  yaxud  təhsil-tərbiyə sistemini  yeniləş-

dirmək.

Respublikada  hazırda  islahatlar  aparılır.  Təhsilin  maddi

bazası,  təhsil  və tərbiyə işinin  məzmununda,  metodikasında,

müəllim-şagird  münasibətlərində,  idarə etmədə böyük  dəyişiklik

baş  verir.  Azərbaycanda  milli  dövlət  quruculuğunun  başlanması

ilə pedaqoji  nəzəriyyə və praktikada əvvəllər  bərqərar  olmuş

stereotiplərin köhnəldiyi dərk edildi. Yeni pedaqoji konsepsiyalar,

nəzəriyyələr irəli sürüldü. Yeni pedaqoji təfəkkür, milli qaynaqlar

və ümumbəşəri  dəyərlər  zəmində yaranan  məktəbin  inkişafında

təsir edə biləcək konsepsiyalar, nəzəriyyələr meydana çıxdı.

Şagirdin bir şəxsiyyət kimi formalaşması təhsil sisteminin

əsas vəzifəsi hesab olunur. Bu köklü vəzifənin həyata keçirilməsi

üçün  təhsilin,  təlimin  inkişafetdirici,  tərbiyəedici,  diaqnostik

funksiyaların genişlənməsi ön plana çəkildi.

Pedaqogikanın  metodoloji  problemlərinə,  strukturlarına

dair  yeni  ideyalar,  fikirlər,  yanaşmalar  formalaşdı.  Bu  dövrdə

təlim  və tərbiyə nəzəriyyəsində ciddi  dəyişiklik  baş  verdi.  İde-

yalar  dəyişdi.  Elmi  pedaqogikanın  qarşısında  duran ən  aktual

problemlərdən  biri  ahəngdar  şəxsiyyətin  formalaşması  məsə-

ləsidir.

Məlum  olduğu  kimi  zaman-zaman  bu  barədə müxtəlif

fikirlər və fərqli  nəzəriyyələr  yaranmışdır.  Təlimin əsas  məqsədi

şagirdlərin  şüurunda  dünyanın  düzgün  mənzərəsini  yaratmaq,

downloaded from KitabYurdu.org

---

21

onların  intellektual  inkişafını  və tərbiyəsini  təmin  etməkdən

ibarətdir.

Təlim  metodu  bütövlükdə pedaqoji  proseslərin  ünsür-

lərindən olub, digər ünsürlərlə vəhdətdə çıxış edir. O təlimin məq-

səd  və məzmununa  xidmət  edir.  Məqsəd  və məzmun  dəyişdikcə

metod və texnologiyalar da dəyişir.

Qeyri  səmərəli  metodlarla  yüksək  təlim-tərbiyə nəticə-

lərinə nail olmaq olmaz.

Müasir dərs yalnız tədris vəzifələrinin deyil, təlim, tərbiyə

və inkişafın  bir-biri  ilə qarşılıqlı əlaqədə olduğu  konpleks

vəzifələrinin planlaşdırılmasını tələb edir.