Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ci IL tarixi saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir

Əyanilik prinsipi. 

Bu prinsip dərk etməni real əyşa və ya hadisələr, faktlar üzərində qurmağa deyilir. 

 Məşhur  çex  pedoqoqu  Y.A.Komenski  əyaniliyə  yüksək  qiymət  verərək  onu    müəllimlər  üçün  «qızıl 

qayda» adlandırılmışdır. Qeyd etmişdir ki, mənimsəmə prosesində nə qədər çox hiss üzvləri iştirak edərsə 

qavrama bir o qədər səmərəli olar. 

Mənimsənilən  materialın  konkret  əşya  və  hadisələr  üzərində  qurulması,  onun  haqqındakı  məlumatı 

dəqiqləşdirir, daha da  aydın və dürüst  dərk etmə imkanı yaradır. Əşya haqqında (məlum olmayan) şifahi 

sözlə  məlumat  əvəzinə  özünün  təqdim  olunması  mənimsəmədə  eyni  zaman  da  bir  neçə  hiss  üzvünün 

iştirakını təmin etdiyi üçün, əşya aydın mənimsənilməklə yanaşı uzun müddət yadda qalır, hafizədə özünə 

daha  möhkəm  yer  edir.  Bu  həmçinin  materialın  şüurlu  mənimsənilməsinə  də  imkan  yaradır.  Hər  kəsə 

öyrəndiyini görmə, toxunma, üzərində iş aparma imkanı verilir. 

Əyanilik  təlimin  bütün  sahələrində,bütün  mərhələlərində  aktualdır.  Bu  əsasən  əşya  və  ya  hadisə 

haqqında ilk tanışlıq zamanı müsbət nəticə verir. Təhsil müəssisələrində bu əvvəlcədən düşünülmüş xüsusi 

sistem əsasında aparılır. 

Mədəniyyət  və  incəsənət  müəssisələrində  aparılan  təlim    tipli    məşğələlərdə  də  bu  xüsusilə  nəzərə  

alınmalıdır.  Məsələn    musiqi,  dərnəklərində  musiqi    alətini  tutma,  ifanın  xüsusi    elementləri  müəllim 

---

tərəfindən  göstərilməklə  yanaşı  xüsusi  şəkillər    vasitəsilə  də    çatdırılmalıdır.  Rəqs    dərnəklərində  rəqsin 

özünü, ifa tərzlərini əks etdirən şəkil və  plakatlardan istifadə edilməlidir. 

Yallılar və gənclər üçün texniki və digər yaradıcılıq dərnəklərində isə  vəziyyət başqadır. Beləki, bu 

dərnəklərdə irəli sürülən hər bir «yeni»  mütləq köhnənin  üzərində onun yenidən təhlili və  tərkibi üzərində 

qurulur. Burada da əyani  şeylərlə yanaşı onun şəkli, sxemi, maketi üzərində də  işləmək olar.  

Deməli  əyanilik  təlimin  bütün  səviyyələrində  biliyin  asan  mənimsənilməsini,  əşya  və  hadisələr 

haqqında  düzgün  təsəvvürlər  yaranmasını,  nitq  və  təfəkkür  inkişafını,  biliklərin  uzun  müddət    hafizədə 

qalmasını,  dərsin    maraqlılığını  öyrənənlərin  fəallığını  və  s.  təmin  edir.  Bu  prinsip  öyrənənlərin  yaş, 

intelektual, ümumiyyətlə inkişaf səviyyələrinə uyğun şəkildə tətbiq edilməlidir.