Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001



Yüklə 3,75 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/635
tarix13.12.2023
ölçüsü3,75 Mb.
#175262
növüDərs
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   635
Zeynaddin Haciyev-Fəlsəfə

funksiyalar 
yerinə yetirirdi. Hər şeydən əvvəl, bu və ya digər xalqın k
eçmişi ilə onun 
hazırda yaşadığı dövrü və gələcəyinin əlaqələndirilməsi
, bir- birini əvəz 
edən insan nəsillərinin mə‟nəvi əlaqələri miflər vasitəsilə həyata keçirilir-
di. Bundan başqa, mövcud cəmiyyətdə 
sərvətlər oriyentasiyası sistemi-
nin, davranış qaydaları və normalarının, adət və ən‟ənələrin qorunub 
saxlanmasında da 
onların xidməti böyükdür. Nağıl, əfsanə və eposlarda 
təcəssüm olunan mifoloji obrazlar xalqın mə‟nəvi mədəniyyətinin, 
ədəbiyyat və incəsənətinin ayrılmaz tərkib hissəsi və ilk beşiyi olmuşdur. 
Tarixi inkişafın sonrakı gedişi nəticəsində miflər ictimai şüur tipi 
kimi həyatdan silinib getmişdir. Mifoloji şüurda ifadə olunan dünyagörüşü 
məsələləri (dünyanın yaranması, insanın burada yeri, həyatın və ölümün 
sirrləri və s.) sonralar 
din və fəlsəfə 
tərəfindən (əlbəttə, bir- birindən fərqli 
şəkildə) davam etdirilmişdir. Bu məsələləri izah edərkən 
din 
fövqəltəbii 
ilahi qüvvələrə, allah ideyasına, axirət dünyasının mövcudluğuna 
arxalanır. Dini dünyagörüşü 
dünyanı ikiləşdirir: 
yer üzərində 


14 
yaşadığımız 
müvəqqəti həyat və axirət dünyası
, əsl dünya. Din iddia 
edir ki, insanın duyğu və hissləri yalnız bu dünyanı mənimsəməyə qadir-
dir. Əsl dünyanın, axirət dünyasının sirrləri isə insana müyəssər deyildir. 
Dini şüurda, dünyagörüşündə e‟tiqad məsələsi çox mühüm yer tu-
tur. E‟tiqadın ifadə formalarını pərəstiş, müxtəlif ehkamların, ayin və 
mərasimlərin yerinə yetirilməsi təşkil edir. Dini təsəvvürlər və e‟tiqadlar 
tarixi inkişafın məhsuludur. Hazırda mövcud olan dünya dinləri- 
xristianlıq, islam və buddizm müxtəlif ölkələrdə geniş yayılmışdır, yüz 
milyonlarla dindarları birləşdirir. Bu faktın özü sübut edir ki, dini 
dünyagörüşünün təbiət və mahiyyətinin izah edilməsində bəsitliyə və 
birtərəfliyə yol vermək doğru deyildir. Hərçənd son dövrlərə qədər fəlsəfi 
və ateist ədəbiyyatda din dünya və insan haqqında avam təsəvvürlər sis-
temi kimi qiymətləndirilirdi. Əslində dini dünyagörüşü mürəkkəb təbiətə 
malikdir və onu diqqətlə araşdırmaq tələb olunur. Belə ki, dini şüur xalqın 
mə‟nəvi mədəniyyətinin tərkib hissəsi, ideologiya forması kimi əsrlər 
boyu mövcud olmuş və müəyyən sosial funksiyalar yerinə yetirmişdir. 
Doğrudur, müxtəlif dini təlimlər öz ideya məzmununa görə eynimənalı 
deyildir. Buna görə də onları eyniləşdirmək olmaz. Bütövlükdə 
götürdükdə dini təsəvvürlər insanların təbiət qüvvələrindən asılılığının və 
onlar qarşısında acizliyinin nəticəsi kimi yaranmışdır. Təbiətdə və ictimai 
həyatda insanların dərk edə bilmədiyi sirrli qüvvələr dində sehrli, ecazkar 
və ilahi qüvvə şəklində ifadə olunur. Lakin ilahi qüvvələr haqqında dini 
təssəvvürlərdə xeyir və şər, şeytan əməli ilə müqəddəs hesab olunan 
əməllər çox incə şəkildə çulğaşır. Bu, bir tərəfdən cəmiyyətdə, insanların 
şüurunda dini dünyagörüşün yaşamasına kömək edirsə, digər tərəfdən din-
darlarda qorxu və itaət hissinin birləşməsini, şər qüvvələrin göstərə 
biləcəyi dəhşətli tə‟sirlərdən xilas olmaq üçün onların ilahi qüvvələrə 
pənah gətirməsini şərtləndirir. Dini dünyagörüşü göstərir ki, hər şeyə qadir 
olan allah insanı şər qüvvələrdən qoruyur, onun xilaskarıdır. Allah həm də 
adət və ən‟ənələrin, sadə əxlaq normalarının, cəmiyyətdə nüfuza malik 
olan ümummədəni və mə‟nəvi sərvətlərin hifzedicisi kimi təsvir olunur. 
Buna görə göstərilir ki, dini ehkamları sözsüz yerinə yetirmək, allaha itaət 
etmək hamının borcudur. Göründüyü kimi, dini şüurda 

Yüklə 3,75 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   635




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin