Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

biliklərin 
diferensiasiyası və inteqrasiyası təşkil edir
. Birinci tərəf elmi 
mə'lumatların kəmiyyət və keyfiyyət artımının nəticəsidir. Belə ki, elmi 
informasiya çoxaldıqca, həm onun ayrı-ayrı sahələrə parçalanması, həm 
də elmlə məşğul olan insanların dar ixtisaslaşması tələb olunur. Diferen-
siasiya meylinin necə getdiyini müasir fizika elminin nümunəsində 
görmək olar. Əvvəllər vahid elm olan fizika sonradan mexanikaya, astro-
nomiyaya, yarımkeçiricilər fizikasına, bərk cismlər fizikasına, elementar 
hissəciklər fizikasına və başqalarına ayrıldı. Hazırda bu elmin onlarla 
sahəsi mövcuddur.
Elmi biliyin diferensiasyası həm də idrakın subyekti olan insanın 
xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Söhbət ondan gedir ki, insanın bədən quruluşu, 
intellektual və psixofiziki göstəricilərindən xeyli dərəcədə asılıdır. 
Doğrudur insan müxtəlif texniki vasitələrdən istifadə etməklə öz 
1
Bax: Философия, Минск, 1999, с.245. 

---

305 
imkanlarını genişləndirə bilir. Lakin bütövlükdə elmin inkişafı insanın 
yuxarıda qeyd olunan göstərici və imkanlarına uyğun gəlir. 
Elmi biliyin diferensiasiyası ümumən mütərrəqi xarakter daşıyır. 
Belə ki, idrakın dərinləşməsinə, hər bir elmin istifadə etdiyi metodikanın 
və idrak vasitələrinin təkmilləşməsinə kömək edir. Bununla yanaşı elmin 
həddən artıq diferensiasiyası müəyyən mənfi nəticələr də törədir. Bu halda 
öyrənilən obyektin bütöv obrazını yaratmaq, onun ümumi inkişaf 
qanunauyğunluqlarını aşkar etmək çətin olur. Diferensiasiyanın bu 
məhdudluqlarını digər bir 
istiqamət-elmlərin inteqrasiyası aradan 
qaldırılır
. Bu meyl də sürətlə getməkdədir. Nəticədə müxtəlif elmlərin 
qovuşuğunda yeni, inteqrativ elm sahələri (kibernetika, sinergetika, bio-
kimya, biofizika və s.) yaranır. 
Qeyd olunmalıdır ki, elmin diferensiasiyası və inteqrasiyası 
meylləri bir-birindən ayrılmazdır. Onlar dialektik vəhdətdə çıxış edirlər.