Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

münasibətlərin növü kimi nəzərdən keçirir
. Bu cəhətə diqqət yetirərək 
j.Russo göstərirdi ki, mülkiyyət vətəndaş cəmiyyətinin həqiqi əsası və 
vətəndaşların öz öhdəliklərini yerinə yetirməsinin həqiqi zəmanətçisidir, 
əgər əmlak insanın insan üçün götürdüyü girov olmasaydı, onda insanların 
öz öhdəliklərindən boyun qaçırması və qanunları lağa qoymasından asan 
heç nə olmazdı.
1
Əlbəttə yuxarıda deyilənlər belə bir faktı inkar etmir ki, 
mülkiyyətin əsasları cəmiyyətdəki hüquqi qanunlar vasitəsilə 
müəyyənləşdirilir. Hələ Hegel göstərirdi ki, Yeni dövrün dövlətlərində 
mülkiyyətə tə'minat verilməsi elə bir örkəndir ki, bütün qanunvericilik 
onun ətrafında fırlanır və vətəndaşların hüquqlarının böyük hissəsi bu və 
ya digər dərəcədə onunla uyğunlaşdırılır.
2
Mülkiyyət dedikdə bu və ya digər birliyə (ailə, səhmdar 
cəmiyyətinə və sairə) daxil olan hər bir insanın qanuni əldə etmiş olduğu 
ne'mətlərə sahib olması, onlardan istifadə etməsi və üzərində sərəncam 
verməsi başa düşülür. 
Qeyd edək ki, insan yarandığı gündən özünə məxsus olanı 
digərlərindən fərqləndirməyə cəhd göstərir. Hələ uşaqlıqdan hər bir adam 
öz bədəninin üzvlərini (mənim əlim, mənim gözüm), əşyalarını (geyim, 
oyuncaqlar və s.), hətta fikir, hissləri və hərəkətlərini də başqalarınkindən 
seçib ayırır. Bu və ya digər predmetlər üzərində mülkiyyətçi olmaq hər 
1
Спиркин А. Философия, с.619- 620. 
2
Bax: Гегель Г. Философия права. М.,1990, с.109. 

---

380 
şeydən əvvəl onun dəyərinə sahib olmaq, onu istehlak etmək və üzərində 
hər cür sərəncam etmək deməkdir. Mülkiyyətdə olan əşyanın istehlakı 
müxtəlif formalarda (onun formasının dəyişdirilməsi, istifadə olunması, 
məhv edilməsi, satılması və ya icarəyə verilməsi) çıxış edə bilir. 
Mülkiyyət vərəsəlik, zəhmət və başqasını zorla talamaq yolu ilə əldə olu-
nur.