Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

4. Mülkiyyət və onun cəmiyyətdə rolu 
Cəmiyyətdə insanlar arasında çoxtərəfli iqtisadi əlaqələr mövcud-
dur. Bu əlaqələr iki əsas tipə ayrılır. 
Birinci
, mülkiyyət münasibətləri (in-
sanlar arasında bu münasibətlərə müvafiq qərarlaşan sosial- iqtisadi 
münasibətlər) hesab olunur. Bu qəbildən olan əlaqələr böyük sosial qrup-
lar, ayrı- ayrı kollektivlər və cəmiyyət üzvləri arasında istehsalın 
nəticələrini mənimsəməyə görə fərqlər yaradır. Sosial- iqtisadi 
münasibətlər mülkiyyət formalarından asılı olaraq formalaşır. Başqa sözlə 
məhz mülkiyyət formaları həmin münasibətlərin başlıca məzmununu və 

---

379 
inkişaf istiqamətini müəyyən edir. Belə ki, bu inkişaf həmişə və bütün 
sahələrdə mülkiyyətçilərin mənafeləri ilə bağlı həyata keçirilir. 
Ikinci tip- təşkilati- iqtisadi münasibətlər
adlanır. Həmin 
münasibətlər də çox mühümdür, çünki istehsalın bütün tərəfləri müəyyən 
səviyyədə təşkil edilməlidir. Insanların birgə fəaliyyəti bunsuz keçinə bil-
mir. Qeyd olunan münasibətlər tipi insanların ayrı- ayrı iş sahələri üzrə 
bölünməsini, təsərrüfat fəaliyyətinin üsullarını və istehsalın idarə 
olunmasını əhatə edir. 
Mülkiyyət cəmiyyətin iqtisadi sferasının mərkəzi məsələsidir. 
Mülkiyyət münasibətləri aşağıdakı üç əsas məsələni aydınlaşdırır: 
istehsalın nəticələrinin mənimsənilməsi; istehsal şəraitindən daha yaxşı 
istifadə olunması və təsərrüfat fəaliyyətinin gəlirinin sahibliyi. Mülkiyyət 
münasibətlərinin bütün sistemi insanlarda iqtisadi- maddi, əmlak 
maraqları əmələ gətirir. Mülkiyyətin fəlsəfi mövqedən təhlili ona hüquqi, 
siyasi və qismən də iqtisadi elmlərin yanaşmasından fərqlənir. Həmin 
elmlər mülkiyyəti əsasən hüquqi baxımdan şərh edirlər. 
Fəlsəfə isə 
mülkiyyətin hüquqdan kənar tərəflərini də araşdırır, onu sosial