Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Əxlaqi şüurun strukturunda əxlaqi kateqoriyalar, əxlaqi hisslər 
və əxlaqi ideal mühüm yer tutur.
Sonuncu mükəmməl dünya qaydaları 
haqqında sosial ideal əsasında formalaşan yüksək əxlaqi formanı ifadə 
edir. Ümumiyyətlə əxlaqi şüur çox mürəkkəb struktura malikdir. Burada 
öz ümumilik dərəcəsinə görə düzülmüş aşağıdakı formaları göstərmək 
olar: norma

normalar sistemi

əxlaqi keyfiyyətlər

əxlaqi ideal

əxlaqi 

---

474 
prinsiplər

sosial gerçəkliyin normativ mənasını ifadə edən anlayışlar 
(ədalət, ictimai ideal, həyatın mənası) 

şəxsiyyətin inkişafı səviyyəsini 
ifadə edən anlayışlar (borc, məsuliyyət, şərəf, ləyaqət).
1
Yuxarıda göstərilən bütün formalar öz mahiyyətinə görə insanların 
davranışına verilən tələblərdir. Bu tələblər ən ümumi xarakter daşıyır, 
ümumbəşəri məzmuna malikdir. 
Əxlaq normaları hüquqi normalardan fərqli olaraq qanunun 
gücünə arxalanmır
. Hüquqi sanksiya məcburi xarakter daşıdığı halda 
əxlaqi normaların qorunması, mənəviyyata, ictimai rəyin gücünə əsaslanır. 
Digər tərəfdən, əxlaqi normaların tətbiq sahəsi daha genişdir. Belə ki, on-
lar hüququn bilavasitə aid olmadığı dostluq, yoldaşlıq və sevgi 
münasibətlərini də tənzim edirlər. 
Insanın əxlaqında cəmiyyət qarşısında və özü qarşısında məsuliyyət 
hissi əsas yeri tutur. Buradan günahı anlamaq və peşimançılığı etiraf 
etmək şüuru yaranır. Insanlar öz qarşılıqlı münasibətlərində əxlaq 
normalarını əldə rəhbər tuturlar. Bu normalar yazılmamış qanunları ifadə 
edir, çünki hamı ona tabedir. Əxlaq normaları təkcə cəmiyyətin insanlara 
verdiyi tələblər deyildir. Bunlarda həm də insanların hərəkətləri bəyənilir 
və ya mühakimə olunur. 
Əxlaq həm də müəyyən