Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

ƏLƏSGƏR ƏLƏKBƏROV 

 (26.3.1910-31.1.1963) 

 

İyirminci  əsr milli teatrımızın  ən görkəmli simalarından, yaradıcılığının bədii-estetik 

keyfiyyətləri dünya səhnə  sənətinin bəşəri meyarları ilə ölçülən dühalardan biri də  Ələsgər 

Ələkbərovdur.  Ələsgər Hacıağa oğlu 26 mart 1910-cu ildə Bakıda yoxsul tacir ailəsində doğulub. 

1918-ci ildə Bakı realni məktəbində təhsilə başlayıb. 

1920-ci ildə atası rəhmətə gedib və ailənin ağırlığı anası Zübeydə xanımın üzərinə düşüb. Elə 

həmin il Ələsgər təhsilini 9 saylı, üç il sonra isə işlədiyinə görə 23 saylı məktəblərdə davam etdirib. 

Uşaqlıqdan şeirə, sənətə, xalq oyun-tamaşalarına maraq göstərən Ələsgər Ələkbərov 1924-cü 

ildə Əbilov adına klubun qüvvətli dram dərnəyinə üzv yazılıb. Dram həvəskarlarının yazdıqları və 

dərnəyin rəhbəri Mirabdulla Mirinskinin hazırladığı "Azad qadın", "Zavodda və evdə" 

səhnəciklərində komsomolçu və Məmiş rollarını oynayıb. 

1926-cı ildə isə Rza Təhmasibin və İbrahim Azərinin rəhbərlik etdikləri kommunal klubunda 

Üzeyir bəy Hacıbəyovun "O olmasın, bu olsun" operettasında Məşədi  İbad, Mirzə  Cəlil 

Məmmədquluzadənin "Ölülər" tragkomediyasında Mirbağır ağa rollarında çıxış edib. Sabirdən 

şeirlər söyləyib. Həmin dərnəkdə  İsmayıl Hidayətzadənin quruluşunda Hüseyn Cavidin "Şeyda" 

dramında Musa rolunda müəyyən uğur qazanıb. Elə buna görə İsmayıl Hidayətzadənin tövsiyəsi ilə 

Bakı Teatr Texnikumuna daxil olub. 

Texnikumda təhsil aldığı illərdə (1927-1930) Ələsgərin  əsas sənət müəllimi aktyor və 

rejissor, pedaqoq Mirseyfəddin Kirmanşahlı olub. Səhnə təhsili alan aktyor texnikuma daxil olandan 

az sonra Bakı Türk İşçi Teatrının yardım heyətinə götürülüb. Tələbə vaxtlarında bu teatrda xeyli 

rolda səhnəyə çıxıb. Kollektivdə istedadlı gənc kimi sevilən aktyor BTİT-də Hacı Baxşəli və Mirzə 

Həsən ("Ölülər", Cəlil Məmmədquluzadə), Birinci polismen ("Fahişə", Viktor Marqaretin romanı 

üzrə), İkinci bəhriyyə (Motros. "Hücum", Boris Lavrenyov), Andryan Andryanıç, Petrosyan ("Qızıl 

trenlər" və "Konstantin Teryoxin", Vladimir kirşon), Cancur Səməd ("Cancur Səməd", Jan Batist 

Molyer), Yaraşıq ("Zəlzələ", P.Romanovdan təbdil), Bedjerton ("Çin tanrısı", Fyodor Pavlov. "Tunc 

büt" də yazılıb),  İkinci carçı ("Paris Notrdam kilsəsi" və ya "Müqəddəs Məryəm ana məbədi", 

Viktor Hüqo),  Bortel ("Hind qızı",  Əbdülhəq Hamid),  Səlim ("İncə", Aleksandr Qlebovdan 

təbdil), Baba ("Qanlı səhra", tərcümə-təbdil) rollarını oynayıb. 

İşgüzarlığı ilə seçilən  Ələsgər  Ələkbərov təhsilini tamamlayandan sonra kollektivin aktyor 

truppasına qəbul olunub. Rejissorlar ona həvəslə rol tapşırıblar. İki il ərzində Əhmədəli ("Yanğın", 

Süleyman Rüstəm və Hacıbaba Nəzərli), Müsavat əsgəri ("Yollar", Hacıbaba Nəzərli), Rəcəbov 

---

("Gizli  əl", Həbib  İsmayılov və  Əbdübağı Fövzi), Hacı  Zəki ("Kölgə", Seyid Hüseyn) kimi 

xarakterik rollarda səhnəyə çıxıb. 

Ələsgər  Ələkbərov 1930-1931-ci illərdə  İşçi Teatrında işləməklə yanaşı, Tiflis Dövlət 

Azərbaycan Dram Teatrına dəvət olunub. O, bu teatrda tamaşaya hazırlanmış Cəfər Cabbarlının "Od 

gəlini" (Aqşin), Hüseyn Cavidin "Knyaz" (Knyaz) faciələrinin, Aleksandr Şirvanzadənin "Namus" 

(Rüstəm) dramının tamaşalarında əsas rolları ifa edib. 

1933-cü il yanvar ayının 4-də və 5-də Bakı Türk İşçi Teatrı dövlətin qərarı ilə Azərbaycan 

Respublikasının ikinci böyük şəhəri olan Gəncəyə köçürülüb. Orada yerli dram həvəskarlarının əsas 

qüvvələri ilə birləşərək Gəncə Dövlət Dram Teatrı kimi 1933-cü ilin martında ilk tamaşasını 

göstərib. 

Ələsgər  Ələkbərov qısa müddətdə  Gəncə teatrında Rüstəm ("Namus"), Hüseyn Cavidin 

"Şeyx Sənan" faciəsinin tamaşasında  Şeyx Hadi və  Şeyx Mərvan rollarını oynayıb. Həmin il üzü 

payıza dönəndə aktyor Bakıya qayıdıb və Akademik Milli Dram Teatrının kollektivinə daxil olub. 

Cəfər Cabbarlımn "Od gəlini" (Aqşin), "1905-ci ildə" (General-qubernator), Vilyam 

Şekspirin "Otello" (Rodriqo), Hüseyn Cavidin "Səyavuş" (Gərşivəz), Aleksandr Korneyçukun 

"Donanmanın məhvi" (Leytenant korn) tamaşalarındakı rolları ilə  qısa müddətdə  təcrübəli 

kollektivin ansamblına uyuşub. 

Ələsgər  Ələkbərovun  yaradıcılığının  geniş  diapazonda , pardaxlanması, tezliklə teatrın 

aparıci aktyorlarının cərgəsinə  çıxması rejissor-pedaqoq Ədil  İsgəndərovun yaradıcılığı ilə  sıx 

bağlıdır. 

 Moskvada dünya şöhrətli sənətkarlardan ali rejissor təhsili alan Ədil İsgəndərov 1935-ci ildə 

Akademik teatrda Aleksandr Korneyçukun "Platon Kreçet" əsərini "Polad qartal" adı ilə diplom işi 

kimi tamaşaya hazırlayıb. Premyerası 3 yanvar 1936-cı ildə göstərilən səhnə  əsərində  Ələsgər 

Ələkbərov əvvəl Nəsirov, sonra Polad rollarını oynayıb. Bununla da iki sənətkarın qüdrətli, çoxlu 

bəhrələr verən yaradıcılıq ittifaqlarının təməli qoyulub və bu sənət dostluğu 24 il davam edib. 

Ədil  İsgəndərovun quruluşunda  Ələsgər  Ələkbərov geniş diapazonlu rollar qalereyası 

yaradıb. Bu baxımdan aktyorun Nəsirov və Polad Qartal ("Polad Qartal", Aleksandr Korneyçuk), 

Akif və Süleyman ("Həyat", Mirzə  İbrahimov), Vaqif, Xanlar və  Fərhad ("Vaqif", "Xanlar", və 

"Fərhad və  Şirin", Səməd Vurğun),  Əbdək, Cavanşir ("Nizami" və "Cavanşir" Mehdi Hüseyn), 

Aydın, Salamov ("Aydın" və "1905-ci ildə", Cəfər Cabbarlı), Alxan ("Bahar suları",  İlyas 

Əfəndiyev), Minnətov ("Vəfa", Rəsul Rza), Sultanov ("Yanar dərə", Cabbar Məcnunbəyov), 

Barxudar ("Namus", Aleksandr Şirvanzadə), Aparıcı-Müəllif ("Türkiyədə", Nazim Hikmət), 

Orconikidze ("Şərqin səhəri",  Ənvər Məmmədxanlı), Otello ("Otello", Vilyam Şekspir) obrazları 

bədii-estetik cəhətdən daha məzmunludur. 

Aktyorun Milli Dram Teatrında  ən böyük sənət qələbələri Otello və Vaqif obrazlarıdır. O, 

Vaqif rolunda 500 dəfədən çox səhnəyə  çıxıb. Vaqif surətində Akademik teatrda ayrı-ayrı illərdə 

Kazım Ziya, Rza Əfqanlı, Ağadadaş Qurbanov, İsmayıl Dağıstanlı, Həsənağa Salayev, Həsən 

Turabov, Səməndər Rzayev, Əliabbas Qədirov, Nurəddin Mehdixanlı (Quliyev) kimi aktyorlar 

uğurla çıxış etsələr də, birincilik və əvəzolunmazlıq sözsüz ki, Ələsgər Ələkbərovun adı ilə bağlıdır. 

Ələsgər  Ələkbərovun yaratdığı  zəngin rollar qalereyasının formalaşmasında rejissorlardan 

İsmayıl Hidäyətzadənin, Aleksandr Tuqanovun, Rza Təhmasibin, Aleksey Qripiçin, Səftər 

Turabovun, Mehdi Məmmədovun,  Ələsgər  Şərifovun,  Əliheydər  Ələkbərovun, Tofiq Kazımovun 

quruluş verdikləri tamaşaların da böyük əhəmiyyəti olub. Aktyor onların hazırladıqları tamaşalarda 

faciə və  dram rollarını ustalıqla ifa edib. 

Aktyorun yüksək sənətkarlıqla oynadığı Elxan ("Od gəlini", Cəfər Cabbarlı), Əmiraslan bəy 

Salamov ("1905-ci ildə", Cəfər Cabbarlı), Murov ("Günahsız müqəssirlər", Aleksandr Ostrovski), 

Şah Zeyr ("Şahnamə", Mirzə  Fətəli Axundzadənin "Aldanınış  kəvakib" povestinin motivləri 

əsasında Cananın işləməsi), Qaçaq Nəbi ("Qaçaq Nəbi", Süleyman Rüstəm), Kərəməli və Heydər 

bəy ("Hacı Qara", Mirzə  Fətəli Axundzadə), Vasili ("Lenin", Aleksey Kapler və Zlotoqorova), 

---

Maqduf, Tibalt, Kral Lir ("Maqbet", "Romeo və Cülyetta" və "Kral Lir", Vilyam Şekspir), Yaqor 

("Vətən namusu", Georgi Mdivani), Polkovnik  Zorin  ("Gizli  döyüş",   Tur qardaşları),   İsgəndər 

("Nüşabə", Abdulla Şaiq), Xlebnikov ("Şəxsi iş", Aleksandr Şteyn), Pərviz xan ("Köhnə dudman", 

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), Qatır Məmməd ("Qatır Məmməd", Zeynal Xəlil),  Şahbaz (ata) 

("İnsan", Səməd Vurğun), Matvey Şulqa ("Gənc qvardiya", Aleksandr Fadeyev), Henrix ("Madrid", 

Mirzə  İbrahimov),  Əlimərdan ("Eşq və intiqam", Süleyman Sani Axundov), Proxor ("Vassa 

Jeleznova", Maksim Qorki), Fərhad Kamalov ("Alov", Mehdi Hüseyn) ayrı-ayrılıqda orijinal və 

məzmunlu yaradıcılıq nailiyyətləri kimi dəyərləndirilib. Fərhad Kamalov aktyorun səhnədə son 

roludur.  Ələsgər  Ələkbərovun çoxşaxəli yaradıcılığında ekran rolları xüsusi yer tutur. Kinoya 

çəkilməyə on yeddi yaşından başlayan aktyor ekranda Əhməd ("Vulkan üzərində ev"), Qurban 

("Lətif"), Fuad ("Almaz"), Göydəmir ("Kəndlilər"), Aslanov ("Yeni horizont"), Fətəli xan ("Fətəli 

xan"), İsmayılzadə ("Qara daşlar"), Kazım dayı ("Ögey ana"), Ferrero ("Uzaq sahillərdə"),  Sərdarlı 

("Kölgələr sürünür"),  Rəhim bəy ("Səhər"), Don Aqilla ("Varislər". "Leninfilm"), Şeyx  Əmir 

("Leyli və Məcnun"), Rüstəm kişi ("Böyük dayaq") rollarını yaradıb. 

Tamaşaçıların aktyor kimi böyük ehtiram və sevgi bəslədikləri  Ələsgər  Ələkbərov həm də 

gözəl qiraət ustası idi. 

O, altıncı çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı olub. 

Taleyini səhnəyə, aktyorluq sənətinə bağlamış  Ələsgər  Ələkbərov Azərbaycan 

Respublikasının əməkdar artisti (4 dekabr 1938), xalq artisti (4 may 1940) və SSRİ xalq artisti (2 

fevral 1961) fəxri adlarına layiq görülüb. 

Uşaqlıqda rəsm çəkməyə ciddi maraq göstərən Ələsgər Ələkbərov zövqlü rəssam idi. Onun 

sənət dostlarına çəkdiyi şarjlar səmimiyyəti və xarakterik cizgiləri ilə səciyyəvidir. 

Bununla belə görkəmli sənət ustası  Ələsgər  Ələkbərov monumental səpkili tamaşalarda 

romantik vüsətli rolları böyük ustalıqla ifa etdiyi kimi, realist yönümlü səhnə  əsərlərində  həyati 

obrazları coşğun məharətlə oynayırdı. "Hacı Qara"dakı  Kərəməli kimi xarakterik rollarda isə 

yapışıqlı, duzlu və ürəkoxşayan idi. 

Ələsgər Ələkbərov gur, aydın diksiyalı səsindən tamaşalarda obrazın düşdüyü vəziyyətlərin 

xarakterik mahiyyətinə uyğun tərzdə, məhərətlə istifadə edə bilirdi. 

Ələsgər  Ələkbərov səhnə  hərəkətlərinin plastikasındakı yumşaqlıq, zəriflik aktyor ifasına 

bütövlük gətirir, oyun tərzinə monumentallıq verirdi. 

Ələsgər  Ələkbərov sifət ifadələri, mimika cizgiləri  əlvan olduğu qədər də  mənalı, dəqiq, 

sərrast ünvanlı idi. 

Ələsgər  Ələkbərovun qəhrəman rollarında məhrəmlik, ağayanalıq və dolğun məzmunlu 

vüqar vardı. Aktyorun əlvan və çoxçalarlı romantik boyaları həyat nəfəsli idi. 

Ələsgər Ələkbərov 1963-cü il yanvar ayının 31-də teatrda "Səyavuş" tamaşasının məşqində 

olub. Axşam isə qəfildən ürəyi dayanıb. 

Qüdrətli aktyor Bakıda Fəxri xiyabanda torpağa tapşırılıb.