Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 267

halda, kənar hissələr alçaq tikilmişdir. Bu da bazilika tipli 

məbədlər üçün səciyyəvidir. Orta hissənin sonunda dairəvi 

formada absida (mehrab) deyilən yer ayrılmışdır. Sütunların 

əmələ  gətirdiyi üç nef məbədin absida olmayan tərəfində 

üstüörtülü eyvanlar yaratmağa imkan vermişdir. Midiya dövründə 

ant tipli binalarda rast gəldiyimiz eyvan memarlıq forması bu 

abidədə daha kamil şəkildə  tətbiq edilmişdir. Məbədin tağları 

nalvarı formadadır. 

Mingəçevir məbədi də tipik xristian məbədidir. V-VII 

əsrlərdə çiy kərpicdən tikilmiş bu binanın damı bişmiş böyük 

kirəmitlərlə örtülü imiş. Arxeoloji qazıntı  nəticəsində  aşkar 

edilmiş bu abidə bir neçə dini səciyyəli binadan ibarətdir. 

Binalardan birinin qurtaracağında absida var imiş. 

Məbədin divarlarında həndəsi və  nəbati naxışlardan ibarət 

divar rəsmləri çəkilmişdir. Məbədin içərisində heykəltəraşlıq 

əsərləri də tapılmışdır. Onlardan kəc üzərində  işlənmiş süvari 

qabartmasını və böyük daş (üst səthi 78X69 sm, alt səthi 67X62 

sm, hündürlüyü 4.5 sm) üzərində yonulmuş iki tovuz quşunu 

göstərmək lazımdır. Təsvirlərdən yuxarıda, daşın bütün kənar 

haşiyəsi boyu cızma yazılar verilmişdir. Bu yazıların qədim alban 

və yaxud qədim türk yazısı olduğunu iddia edən iki fikir vardır. 

Daşın üst tərəfdən diametri 19 sm olan bir girintisi vardır. I 

Sarayların memarlığı haqqında məlumatımız çox 

müxtəsərdir. Tarixçilərin göstərdiyinə görə, qədim alban 

padşahlarının  əzəmətli sarayları olmuşdur. VII əsrdə hökmranlıq 

etmiş Cavanşir saray tikintisinə xüsusi diqqət yetirmiş, öz sarayını 

təmtəraqlı görkəmə saldırmışdı. 

Bu dövrdə  əhalinin köçəri vəziyyətdən oturaq həyata 

keçməsi ilə əlaqədar olaraq şəhərsalma işləri xeyli inkişaf etmişdi. 

II  əsrdə yaşamış yunan coğrafiyaşünası Klavdi Ptolemey Qafqaz 

Albaniyasının 29 şəhər və  kəndinin adını  çəkir. I-III əsrlərə aid 

tarixi mənbələrdə Naxçıvan, Qəbələ, Şamaxı kimi şəhərlərin adına 

rast gəlirik. Daha sonralar III-VII əsrlərin salnamələrində  həmin 

şəhərlərdən başqa yeni şəhər adlarına da təsadüf edirik. Onlardan 

Dərbənd,  Şabran,  Şirvan (Şarvan), Çola, Şake (Şəki), Beylakan, 

Bərdə, Xalxal, Kalankaytuk, Alven, Minkiçavır (Mingəçevir) kimi 

---