Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 60

Bununla bağlı  mərhuma ibadət nisbətən dəyişilir.  Əgər  əvvəllər 

dini-cadu xüsusiyyəti daşıyan yazılar ancaq hökmdarlar və 

əyanların sərdabəsinə  həkk olunurdusa, indi belə yazılar orta 

təbəqəyə mənsub adamların daş tabutu (sərdabə) üzərində də həkk 

olunurdu. Belə cadu xüsusiyyətli yazılar əsasında "Ölülər kitabı", 

"Dirilmə kitabı" tərtib olunmuşdu. Kitabda sehr, himn, dua və 

allah şərəfinə mədhlər vardı. Kitabın çox hissəsi cadu xüsusiyyətli 

sehrlərdən ibarətdir. Belə sehrlər guya mərhumu axirət dünyasının 

dəhşətindən qorumalı və onu o dünyanın səadəti ilə təmin etməli 

idi. Mərhum axirət dünyasının məhkəməsində Osirisin qarşısında 

hesabat verirdi. Mərhum üzərində məhkəmə qurulurdu, onun ürəyi 

çəkilirdi və 42 əsas günah şərh edilirdi. Mərhum günahsız 

olduğunu sübut etməli idi. Fironlar da axirət dünyası məhkəməsi 

qarşısında cavab verirdilər. Günah sahibi əjdahaya yem olurdu. 

Günahsız isə o dünyada əbədi həyat qazanırdı. Artıq o dövrdə 

günahsız və mömin həyat sürmüş insanların axirət dünyasında 

əbədi səadətə qovuşması barədə təsəvvür formalaşır.  

Qədim Misirdə fironun şəxsiyyəti ilahiləşdirilmişdi. 

Əvvəllər onu allah oğlu, sonra allah adlandırırdılar. Ona yer 

üzünün allahı kimi sitayiş və itaət edirdilər. Hər bir ictimai etiraz, 

hökmdara qarşı qiyam dini baxımdan cinayət hesab olunurdu. 

İncəsənətdə hökmdarın allah oğlu olması müddəası  təbliğ 

edilirdi. Məbədlərdə firona ibadət xüsusi otaqlarda keçirilirdi. 

Belə otaq "böyük ev" (pir-a) adlanırdı. Bu sözdən də "firon" 

rütbəsi yaranmışdı. XVIII sülalə dövründə "firon" anlayışı artıq 

hökmdar mənasında işlədilirdi. Otağın divarlarında fironun 

həyatını  əks edən təsvirlər həkk olunurdu. Bu təsvirlər fironun 

ilahi mənşəli olmasına dəlalət edirdi. Buna baxmayaraq firon 

hakimiyyəti dini ehkamların güclü təsiri altında olmuşdur. 

Dinin geniş təsirinə baxmayaraq, insanlarda "bilik" və onun 

əhəmiyyəti haqda təsəvvür yaranırdı.  Əsas bilik mənbəyi 

məktəblər idi. Biliklər tətbiqi xüsusiyyət daşıyırdı. Riyaziyyat 

sahəsində biliklər praktiki tələbatdan doğurdu, yer ölçənlərin və 

inşaatçıların işini yüngülləşdirməli idi. Sərdabələrdə xüsusi iplə 

torpaq ölçən adamların  şəkli çəkilirdi. Hesab və  həndəsə 

sahəsində sadə biliklərə malik idilər. Dəqiq riyazi hesablama 

---