Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 82

Bunu ibtidai icma quruluşu nikah formalarının qalığı kimi qəbul 

etmək olar. 

Het cəmiyyətində  sənətkarlıq  inkişaf tapmışdı.  Qanunlarda 

müxtəlif peşələrin  (metalişləmə,  dülgərlik,  gönçülük  və s.)  adı 

çəkilmişdir. Alət, silah və başqa əşyalar hazırlamaq üçün mis və 

tuncdan    istifadə   edirdilər.    Anadoluda  dəmirdən   hələ   e.ə.    

III-II minilliklərdə istifadə  olunurdu.  Bu  dövrün arxeoloji  

təbəqələrindən  dəmir  heykəlciklər,      ibadət  xüsusiyyətli yazılı 

lövhələr aşkar edilmişdir. Hetlər dəmirdən müxtəlif  əşyalar, o 

cümlədən üzük, sırğa, silsilə, qalaydan kişi, qadın, heyvan, quş 

heykəlləri (fiqurları) hazırlayırdılar. Dəmirdən silah (xəncər, 

qılınc, bıçaq, toppuz, nizə), təsərrüfat alətləri (oraq, balta, çəkic, 

mismar) və s. düzəldirdilər.  E.ə.  XIV-XIII əsrlərdə  dəmirdən 

hazırlanmış  əşyalar het hökmdarlarının varidatı içərisində böyük 

sərvət hesab olunurdu. Dəmir qızıldan 5, gümüşdən isə 40 dəfə 

baha idi. Het qaynaqlarında  müxtəlif çəkili (45 kq  qədər) dəmir 

külçələri yad edilirdi.  

Het məhkəməsi  şifahi və yazılı  ənənəyə  əsaslanırdı. Het 

qanunlarında yazılı  məhkəmə qaydaları, cəza normaları  əks 

olunmuşdu. Mübahisələrə adətən ağsaqqallar  şurasında baxılırdı. 

Məhkəmə  işlərində dövlət nümayəndəsi iştirak edirdi. 

Nümayəndəyə xüsusi təlimat verilirdi. Bir təlimatda ona 

tapşırılmışdı:  “Haqq işi nahaq eyləmə,  nahaq işi haqq eyləmə. 

Ədalətli ol”. Məhkəmədə şəhər rəisi və ağsaqqallardan ibarət yerli 

idarə nümayəndələri də  iştirak edirdilər. Mürəkkəb məhkəmə 

işləri hökmdarın səlahiyyətinə verilirdi. Qanunu pozan adam 

cəzalandırılırdı. Sənəddə deyilir: “Əgər kimsə hökmdarın qərarına 

əks getsə, onun evi məhv edilməlidir. Əgər kimsə əyanın qərarına 

əks getsə, onun başı kəsilməlidir”. Het məhkəməsi faktların dəqiq 

seçilməsinə diqqət verirdi. Səhlənkar təsərrüfatçı məhkəməyə cəlb 

olunurdu. Onun özbaşına at və qatırları başqa adamlara verməsi 

sorğu-sual  əsasında ayırd edilirdi. Hökmdar təsərrüfatı 

heyvanlarının hesaba alınmadan başqasına verilməsi bu işə baxan 

adamın təqsiri kimi qiymətləndirilirdi.  

Qazıntılar zamanı aşkar edilmiş müxtəlif incəsənət abidələri, 

silah və  əmək alətləri, Boğazgöydə (Hattuşa) tapılmış het 

---