Dərslik II cild Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Çoxşaxəli əqli qabiliyyətlər – Əqli qabiliyyətlər nəzəriyyəsi Har­vard Uni­ver­si­te­ti­nin təhsil professoru H.Qardner tərəfindən ya­ra­dılmışdır. H.Qardner əqli qabiliyyətləri “bir və ya bir neçə mədəni mü­hitdə qiymətləndirilən problem həlli və ya məhsul hazırlanması qa­biliyyəti” kimi geniş şəkildə şərh etmişdir. Əvvəlcə o, çoxşaxəli qa­biliyyətlərin (ÇQ) içə­ri­sindən 7 qa­bi­liy­yət müəyyən etmişdir: Linq­vistik, mən­ti­qi-riyazi, musiqi, mə­kan, ki­nes­tetik, şəxsiy­yət­­lər­ar­ası, şəxsiy­yətdaxili. Sonralar H.Qard­ner təbii, mə­nəvi, eq­zis­ten­sial da daxil edilməklə başqa qabiliyyətlərin də mövcud ol­duğunu bil­dirmişdir. Hər bir kəsdə bütün əqli qabiliy­yətlər olsa da, on­lar müx­təlif dərəcədədirlər. Çoxşaxəli qabiliyyətlər yanaşmasından is­ti­fa­də edən müəllimlər fənni şagirdlərə bir neçə qabiliyyətlərdən isti­fa­də etməklə, öyrənməyə im­kan verən yollarla təqdim etməyə çalı­şır­lar. Konstruk­tivizmlə müqayisədə fərqli öyrənmə nəzəriyyəsi he­sab edil­­sə də, həqiqətdə müəllimlər və məktəblər öyrənmə məq­sədlərinə və təhsil standartlarına cavab vermək üçün konstruk­tivizm ilə çox­şa­xəli qabiliy­yətlər ideyalarını qarşı­lıqlı əlaqədə səmərəli yollarla hə­yata keçirirlər.

Davranış – canlı varlıqların ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsindən ibarətdir. Bu əlaqə orqanizmin daxili (psixi) və xarici (hərəkət) fəallığı vasitəsi ilə ifadə olunur.

Deduksiya – (latınca deducto – nəticə çıxartma) – təfəkkür prosesində ümumidən xüsusiyə doğru çıxarılan məntiqi nəticədir. Bilik və məlumatın daha çox ümumi olandan daha az daha az ümumi olana hərəkəti olub, mühakimə­lərdən nəticə çıxarmağa deyilir. Başqa sözlə, deduksiya nəticə çıxar­ma­dan ibarət olan, ümu­midən xüsusiyə gedən əqli nəticədir. Biliyin ümumidən xüsusiyə getməsi onun psixi proseslərdən, əqli fəaliyyətin quruluşundan asılılığı ilə izah olunur. Antonimi “induksiya”dır.