Dərslik II cild Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

....İşlər fənadır, bir neçə məktəblər olmasa,

Onlarda can verən müəllimlər olmasa,

Qafqazda yox müəllimlərimiz, digər olmasa,

Bunlar ki var, sılahidi vallah gər olmasa,

Mütləq xərab ediblər təməddün binasını.

Cavid təlim-tərbiyə məsələlərindən və məktəbdən danışarkən məşhur bir məsəli diqqətə çatdırır: “Günəş girməyən evə təbib girər”. Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsində məktəb bi­na­sını və sinif otaqlarını əsas təlim-tərbiyə ocağı hesab edir. Dü­şü­nür ki, məktəblər və məktəb binaları gözəl və görkəmli , havalı və uca yerlərdə tikilməlidir... Məktəb binası mümkün dərəcədə günəşli yerlərdə vaqe olmalı, rütubəti çox olan yerlərdən həzər edilməli­dir...” Nə üçün? Çünki orada körpə uşaqlar oxuyur və tərbiyə alırlar. Günəşsizlik və rütubət isə bir çox xəstəliklərin mənbəyidir”. Şair bu mövzudan bəhs edərkən özünün çətin şəraitdə oxuduğu və tərbiyə aldığı Sidqinin məktəbini xatırlayırdı. (Məktəb Bazarçayı üzərin­də­ki camə məscidində yerləşdiyi üçün otaqları dar və rütubətli idi).

Cаvid еlmin, müəllimin rоlunu sübut еtmək üçün çох ibrə­tа­miz, mаrаqlı və inandırıcı fаktlаrı təhlil еdir və dеyirdi ki, rаhаt və xoş­bəxt yаşаmаq üçün işləmək, bir pеşəyə sаhib оlmаq vаcibdir. Hər bir pеşə sаhibi yахşı işləmək, nöqsаnlаrını аnlаyıb sənətində mа­hir оlmаlıdır. Bеlə bir məhаrəti, qаbiliyyəti insаnlаr еlmdən, mək­təbdən öyrənirlər.

H.Cavidin fikrincə, insan nə qədər öyrənir, nə qədər oxuyursa, yenə azdır. Buna görə də, gecə-gündüz oxumaq və hər şeydən xə­bər­dar olmaq lazımdır ki, Vətənə xidmət etməyin əsl yolunu axtarıb tapasan. Həyatda elə adamlara rast gəlmək olur ki, onlar azacıq bilikləri ilə fəxr edib, hər şeydən xəbərdar olduqlarını söyləyirlər:

“Bilmək, öyrənmək” öylə bir uçurum