Dərslik II cild Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

I-Kollektiv əlaqə formalarına daxildir:

 Sinif valideyn yığıncaqları;

 Valideynlər üçün məsləhət saatları;

 Valideynlər üçün “Açıq qapı” günləri;

 Valideyn konfransları;

Valideynlərin ayrı-ayrı siniflər ilə tematik məsləhətlərin və praktik məşğələlərin təşkili;

 Müntəzəm şəkildə keçirilən pedaqoji söhbətlər.

II- Fərdi əlaqə formalarına daxildir:

 Sinif rəhbərinin bu və ya digər şagirdin ailəsinə getməsi;

 Valideynlərin məktəbə dəvət olunması və s.

III- Qrup halında əlaqə formalarına daxildir:

Tez-tez intizamı pozan, pedaqoji təsirlərdən nəticə çıxar­mayan iki və daha artıq məktəblinin valideynlərin sinfə çağırılması;

Pedaqoji və psixoloji maariflənməyə ehtiyacı olan bir sinfin valideynləri üçün pedaqoji lektoriyalar.

Müəllim adları qeyd olunan formaların hər biri haqqında şagirdlərə məlumat verməlidir. Bunların izahından sonra onun aşa­ğı­dakı məsələlərə toxunması vacibdir: Valideynlərlə aparılan pe­da­qo­ji, nəzəri və metodiki işlərin əksəriyyəti /xüsusən, pedaqoji sa­va­dın artırılması üçün zəruri olanlar/ kollektiv xarakter daşıyır.

Mühazirə və söhbətin məzmununu dərk etmək imkanı bütün dinləyicilərdə eyni olmur. Bununla əlaqədar olaraq, oxunan müha­zi­rələr, aparılan söhbətlər, müzakirələr, disputlar heç də həmişə peda­qoji cəhətdən məqsədəuyğun nəticə vermir. Zəruri pedaqoji nəticəni əldə etmək üçün valideynlərlə fərdi surətdə işləmək lazımdır.

Aparılmış elmi tədqiqatlarla müəyyən edilmişdir ki, valideyn­lə­rin pedaqoji savadının artırılması, diferensial yanaşma daha sə­mə­rəli nəticə əldə edilməsinə şərait yaradır. Pedaqoji biliyin təbliğində diferensial yanaşma dedikdə, hər hansı bir meyar əsasında müəy­yən­ləşdirilmiş valideyn qrupları ilə məqsədəuyğun və planlı şəkildə aparılan nəzəri-metodiki işlər nəzərdə tutulur.

Bu zaman müəllim müxtəlif situasiyalarda hər bir qrup üçün daha səmərəli olan vasitə və yollardan istifadə edir. Valideynlərlə aparılan işin məqsədindən asılı olaraq diferensiasiyanın meyarı müx­təlif ola bilər:“Valideynin məktəbə münasibəti”,“Ailənin struk­turu”, “Valideynin pedaqoji hazırlıq səviyyəsi” və s. Pedaqoji sa­vad səviyyəsinə görə, valideynləri əsasən, üç qrupa ayırmaq məq­sə­dəuyğundur. Bu qruplar aşağıdakılardır:

Birinci qrupa daxil olan valideynlər yüksək pedaqoji savad­ları və uşaqların tərbiyəsinə göstərdikləri maraq və həvəsə görə digərlərindən fərqlənirlər. Belə valideynlər daim yeni ədəbiyyatı izləyir və öz pedaqoji təhsillərini müntəzəm olaraq artırırlar. On­ların çoxu valideyn komitəsinin üzvüdür, məktəbin verdiyi tapşırıq­ları məsuliyyətlə yerinə yetirirlər.

İkinci qrupa daxil olan valideynlər uşaqların tərbiyəsi işinə böyük maraq göstərirlər. Lakin, onlar kifayət qədər pedaqoji hazır­lığa malik deyildirlər. Bu səbəbdən də övladlarının tərbiyəsin­də həmişə müvəffəqiyyət qazana bilmirlər.

Bəzən onlarla uşaqlar arasında qısa müddətli münaqişələr ya­ra­nır. Belə hallarda onlar sinif rəhbərinə müraciət edir, onunla məs­ləhətləşirlər. Onlar məktəbin müxtəlif tədbirlərində də fəal iştirak edir, uşaqlarının yaxşı oxuması üçün əllərindən gələni əsirgəmirlər.

Üçüncü qrupa daxil olan valideynlər pedaqoji savadlarının aşa­ğı olmalarına görə övladlarının tərbiyəsinə maraq göstərmirlər. Belə ailələrdə tez-tez uşaqlarla valideynlər arasında münaqişələr baş verir.

Birinci qrupa daxil olan valideynlərlə iş zamanı, ilk növbədə, onların pedaqoji ustalığına və təcrübəsinə arxalanmaq və onlara metodik xarakter daşıyan tapşırıqlar vermək lazımdır. Belə vali­deyn­lər ikinci və üçüncü qrupa daxil olan valideynlər üçün müxtəlif yığın­caqlarda və elmi-metodiki konfranslarda mühazirələr oxu­ma­sını, söhbətlər etməsini, müxtəlif sinifdənxaric tədbirlərdə iştirakını təşkil etmək məqsədəuyğundur. Bu valideynləri ən yeni pedaqoji ədəbiyyatla tanış etmək, onların pedaqoji məharətlərini artırmaq qayğısına qalmaq lazımdır.

Məktəb ikinci qrup valideynlərin nəzəri biliyini artırmağa ça­lış­­malıdır. Bu məqsədlə onlarla “uşağın asudə vaxtının təşkili”, “Mə­dəni davranış qaydaları” və s. məsələləri əhatə edən söhbətlər aparmaq faydalı olar. Bu valideynlərə tez-tez illüstrativ nümunə əsasında misallar gətirmək və izahedici konkret situasiyada nə üçün belə etmək lazım olduğunu izah etmək, xarakter daşıyan tapşırıqlar vermək lazımdır.

Bu cür tapşırıqların həlli, bir tərəfdən valideynlərin nəzəri bilik­lərini artırır, digər tərəfdən qazandıqları bilikləri əməli olaraq tətbiq etmək bacarığını formalaşdırır. Bu qrup valideynlərin müx­tə­lif situasiyalarda necə hərəkət etdiklərini öyrənmək, onların səhv­lə­rini müzakirə etmək də faydalı olardı. Müntəzəm olaraq keçirilən te­matik yığıncaqlar da xüsusi əhəmiyyətə malikdir.

Üçüncü qrupa daxil olan valideynlərlə daha çox fərdi söh­bət­lər etmək lazımdır. Bu söhbətlərdə valideynlərin səhvlərini izah et­mək vacibdir. Müntəzəm olaraq aparılan fərdi söhbətlər bir müddət son­ra bu valideynlərlə qrup şəklində məşğul olmaq imkanı yaran­dığı zaman onlara alternativ xarakterli tapşırıqlar təklif edilə bilər.

Belə tip tapşırıqlar valideynlərin hər hansı bir situasiyaya mü­na­sibətini və səhvini öyrənməyə imkanı verir. Sonra səhvlər mü­zakirə olunur, müəllimlər tədricən bu valideynlərlə izahedici xarak­ter daşıyan tapşırıqlar verə bilərlər. Belə tapşırıqlar valideynlərə sər­bəst fikir yürütmək imkanı yaradır. Söhbətlər, tematik yığın­caq­lar, sual-cavab axşamları və s. tədricən səmərəsini verir.

Beləliklə, valideynlərlə əlaqə sistemli, məqsədyönlü, plana­uy­ğun şəkildə olmalı, ailə tərbiyəsinin müsbət ənənələrinə əsas­lan-malıdır. Sinif rəhbərinin ailələrlə işinin əsas məqsədi şagirdlərin tərbiyəsində vahid tələbkarlığı müəyyənləşdirməkdir. Sinif rəhbə­ri­nin apardığı tərbiyə işinin səmərəliliyi məktəb və ailənin qarşısında dayanan, tərbiyə vəzifələrinə cavab verən müxtəlif forma və metod­la­rın, habelə işin məzmununun hansı səviyyədə uzlaşmasından çox asılıdır.