Dərslik mövcud proqram əsasında yazılaraq "Təsviri incəsənətin nəzəriyyəsi"nin

Rəng tonu (
Hue
) 
– hər hansı bir konkret rəng, 
məsələn qırmızı, göy, sarı.
• 
Rəngin dolğunluğu (saturasiya) 
Saturation
(solğun – tünd), rəngin dolğunluğunu və ya tutqunluğu-
nu müəyyən edir. Eyni rəngin intensivliyi fərqli olduğunda 
Mövzu 14. 
TƏSVİRİ 
SƏNƏTDƏ RƏNG

---

95
Mövzu 14 
Təsviri sənətdə rəng
tamamilə başqa təsir göstərir. Ənənəvi olaraq saturasiya, yəni 
rəngin dolğunluğu, boz rəngdən fərqi ilə qeyd edilir. Nə qədər 
ki, boz piqmenti çoxdur, o qədər də rəng solğundur.
• 
Rəngin işıqlığı (
Lightness
) 
rəngin ağ rəngə çat-
masını əks edir. Məsələn, hər bir rəngin parlaqlığının mini-
muma enməsini qara rəng verir. Və əksinə, rəngin maksimal 
parlaqlıq dərəcəsi onu qırır.
• 
Rəngin parlaqlığı (
Brightness
) 
rəngin qara 
rəngə doğru tündləşməsinin göstəricisidir. 
Təsviri incəsənətdə 
rəng dairəsi
və ya çevrəsi anlayışı möv-
cuddur ki, bu da rəng tonlarının spektral ardıcıllıqda keçid ça-
larlarını əks edir. Rəng dairələri nəzəriyyəsi XVII-XVIII əsrlərdə 
formalaşmağa başlayıb. İlk olaraq bu tip rəng diaqram, İsaak 
Nyuton tərəfindən 1666-cı ildə təklif edilmişdi. 
Daha sonralar bu nəzəriyyə Höte və İtten tərəfindən 
işlənilmişdir. Bu mistik-fiziki nəzəriyyələrin əsasını xeyr ilə şərin 
mübariızəsi təşkil edirdi və qalib rənglər kimi ilk və əsas Qırmı-
zı, Sarı və Göy rənglər çıxış etdiyindən, dairə məhz bu rənglərin 
əsasında tərtib olunur (Red Yellow Blue-
RYB). Rəng dairəsinin 
vasitəsi ilə bir-birini tamamlayan rəng tonları seçilir. 
Rənglərin təsnifatı onların insana psixoloji təsir gücü və rəng 
ayrılması prinsiplərinə əsaslanır. Birinci halda rənglərin təsnifi 
Y.V.Hötenin rəng dairəsi
İ.İttenin rəng dairəsi
İ.Nyutonun rəng dairəsi

---

96
Təsviri incəsənətin nəzəriyyəsi 
Telman İbrahimov
valer adlanır. Burada rənglər isti, yumşaq, soyuq, sərt kimi təsnif 
edilir. Valer anlayışı əsərin tonal ritmikasını müəyyən edir, yəni 
rəng təkrarlamalarını. Rəng dairəsində isti (qırmızı, narıncı, sarı 
və onların ortaqları) və soyuq rənglər (göy, yaşıl) bir-birinə qarşı 
qoyulur. İnsan iki tip rəng qavramağa qadirdir: additiv rəng (işı-
ğın rəngi) və işığın obyektindən əks olunan rəng. 
Ənənəvi rəngkarlıqda əsas, bazis rənglər kimi qırmızı, sarı, 
göy qəbul edilib. Bu rənglər xalis rəng kimi də tərif edilir, çünki 
onlar digər rənglərin qarışılmasından əmələ gəlmir.
İkinci dərəcəli rəng qrupunu əsas üç rəngin qarışmasından ya-
ranan rənglər təşkil edir. Bura yaşıl, narıncı, bənövşəyi rənglər 
aiddir. Bu altı rəngin hər birini qonşu rənglə qarışdıraraq, daha 
yeni altı rəng əldə edilir ki, bu da üçüncü qrupu formalaşdırır. 
Rənglərin təsnifat metodologiyasında onların