Dərslikdən Biznes və reklam sahəsində Menecmentin məqsəd və vəzifələri

xarakteristikasına, nüfLıxunu qaJdırmaq üçün isa onu 
almaq. 
imkanı olan alcılara, avtomobilin rangi, forması, salonun bəzəyi, 
rahatlığı  onun  kompleksi,  haqqında  məlumat  verməyə  imkan  yaradır. 
Beləliklə,  aimmış  avtomobillərin  nüfuzu  haqqmda  məlumatlar  əsasən 
cəmiyyyətin varlı təbəqəsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. 
Reklamm  məqsədi,  bir  qayda  olaraq,  mallarm  faydalıhğı  haqqmda 
alıcılara  məlumat  vermək  və  onların  fikrini  mallarm  alınmasına 
yönəltməkdən  ibarətdir.  Reklamm  təsir  qüvvəsi  informasiya  amilinin 
təkrar  edilməsinən  asılıdır.  Kifayət  qədər  nəticə  əldə  etmək  üçün 
informasiyanı bir neçə dəfə təkrarlamaq lazımdır. Özü də hər dəfə yeni 
inandırma  üsul  və  formalarından  istifadə  etmək  lazımdır.  Əgər  belə 
olmasa, reklam məlumatı qəbulu və ötürülməsində boşhq yarana bilər və 
yaxudda  bütün  proseslər  dayanmış  olar.  Reklam  məlumatlarının 
səmərəliliyi, həm də yaddan çıxmış məlumatlar və onlarm təkrar edilməsi 
ilə 
282 

---

sıx  əlaqədardır.  Məsələ  burasındadır  ki,  böyük  həcm  də  reklam 
məlumatlarının  istehsalı  və  istehlakçıya  ötürülməsi  zamanı,  onların 
yaddaşlarında çox az məlumat qalır. Hər hansı cari məsələlərin həllində 
qısa müddətə nəzərdə tutulan məlumatlar adamlarm yaddaşmda daha çox 
qalır. Reklam məlumatları, bir qayda olaraq, bir müddətdən sonra insanlar 
onu  yaddan  çıxarırlar.  Ona  görə  də,  ilk  vaxtlar  mallar  haqqında  veirlən 
məlumatların vahid zamanda verilməsi və təkrarlanması daha faydalı və 
səmərəli sayılır, həm də adamlar həmin məlumatları daha yaxşı qavraya 
bilirlər.  Ağıllı  və  düşünülmüş  reklamlar  heç  vaxt  nəticəsiz  qalmırlar. 
Aparılan  tədqiqatların  başlıca  məqsədi,  alıcı  kütləsinin  psixologiyasmı 
açıb göstərməkdir. 
Azərbaycan  Respublikasmda  bazar  iqtisadiyyatına  keçid  və  bazar 
münasibətlərinin  inkişaf  etdirilməsi,  düşünülmüş  yaradıcılıq  və  xarici 
ölkələrin  reklam  biznesi  sahəsindəki  təcrübələrindən  geniş  istifadə 
edilməsini  və  öyrənilməsini  tələb  edir.  Reklam  bazar  münasibətləri 
mexanizminin tərkib hissəsi hesab edilməklə, forma və məzmun etibarı ilə 
dünyada və daxili bazarlarda yaranmış vəziyyətə uyğun gəlməlidir. Kəskin 
rəqabət şəraitində müşahidə edilən və dürmadan bazarı yeni mallarla və 
xidmətlərlə  təmin  edilməsi  zamanı,  reklam  xərclərinin  əhəmiyyətli 
dərəcədə  artmasma  səbəb  olmuşdur.  İnkişaf  etmiş  bazar  iqtisadiyyatı 
ölkələrində reklam biznesindən, yüksək gəlir əldə edirlər. 
Reklam agentliklərinin fikirləri vahid Avropa bazarında mallarm və 
xidmətlərin  reklam  edilməsinin  necə  bölüşdürülməsi  ilə  bağlı  idi.  Bir 
qisim  insanlar  belə  hesab  edirlər  ki,  ən  faydalı  reklam  qlobal  böyük 
reklamlar  şirkətidir.  Bu  fikiri  Avropada  300  mln  dollar  gəlr  əldə  etmiş 
“Saatıcı end” reklamlar şirkəti də təsdiq edir. Digərləri isə yerli reklamlar 
şirkətlərinə  üstünlüklər  verirlər.  Bunlar  öz  fikirlərini  reklamlarmı 
şirkətlərinin  konkret  ölkə  əhalisinin  həyat  tərzini,  istehlakçıların 
xüsusiyyətlərini,  bazarda  yaranmış  vəziyyəti  təhlil  edərək,  yüksək 
nəticələr əldə etmələrinə şərait yaradacaqdır. Təsdiqini tapmış fikirlərdə 
reklamın marketinqlə əsas elementindən biri kimi tövsiyə 
283 

---

olunması  xüsusi  yer  tutur.  Bu  fikirin  digər  məzmunu  marketinqin, 
iqtisadiyyatm bütün sahələrini əhatə etməsi ilə yanaşı, həmd də birbaşa və 
ya digər dolayısı ilə reklam faəliyyəti ilə əlaqəli olmasmdadır. Məsələn, 
ABŞ-da mallaırn son qiymətinin 60-65%- ni marketinq xərcləri təşkil edir. 
Bu  isə  buraxılan  milli  məhsulun  yarısına  bərabərdir.  Bunlar,  mallarm 
hərəkətinə,  daşınmasma,  qablaşdırılmasma,  satılmasına  dair  reklam 
xərcləridir. 
Bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  reklam  ancaq  informasiya  verməklə 
kifayətlənmir  və  həm  də  istehsalın  bazarla  və  reklam  edilən  mallarm 
istehlakçılara çatdırılması ilə əlaqədar “əks-əlaqə” yaratmağa kömək edir. 
Reklam həmçinin istehlakçılarm tələb və ehtiyaclarını, malların keyfiyyəti 
haqqında məlumatları çatdıran kommunikasiya forması kimi baxmaq olar. 
Müasir reklam  onunla  fərqlənir  ki,  o  marketinqin  elementi  kimi,  yalnız 
tələbin formalaş- masma təsir göstərmir, həm də istehlakçılarm daxili mal 
qruplarma olan tələbatlarım da idarə edir. Çünki birincisi, bazar və onu 
əhatə  edən  seqmentlər,  xüsusi  zövqlər  və  istehlakçı  tələbatları 
toplusundan ibarətdir. Firmanm başlıca məqəsədi öz gücünü bütün bazara 
sərf  etməkdənsə,  seçdiyi  seqmentə  maksimum  yanaşmağa  cəhd 
göstərməsidir.  İkincisi,  tələbatm  bazara  uyğun  olaraq,  məhsullarm 
diferensiallaşdırılması 
versiyalarını 
kifayət 
qədər 
dəqiqliklə 
müəyyənləşdirmək mümkündür. Mallarm diferensiallaşdırılması reklamın 
fəaliyyətini asanlaşdırır və onun faydahlığmı artırır. R.Riviz demişdir ki, 
reklam  ən  az  vaxt  sərf  etməklə  insanlarm  çoxunun  şüuruna,  istehlakçı 
motivlərini çatdıran ən güclü təbliğat vasitəsidir. 
Görkəmli  reklamçı  D.Oqilvi  belə  nəzəriyyə  formalaşdırmışdır  ki, 
reklama  hər  biri  malm  nüfuzu  haqqında  fikir  formalaşdıram  rəmz  kimi 
baxmaq lazımdu. Obraza quruluş vermək reklamm ən müasir üsullarmdan 
biridir.  Əgər  sənayeçilər  öz  reklamlarmı  buraxdığı  mallarm  nüfuzunu 
qaldırmağa  və  xoş  təəssüratlar  yaratmaqa  yönəltmişlərsə,  onda  nəticə 
etibarı ilə onlar bazarlarm çox hissəsini əhatə etməklə xeyli gəlir əldə edə 
bilərlər. D.Oqilvi bir daha qeyd etmişdir k, istehsalçı daha 
284 

---

təəssüratlı  obraz  formalaşdırmaq  üçün  yaratdIğı  reklamda  rəqibindən 
fərqli olaraq öz brendini nə qədər alaraq və açıq-aydın göstərərsə, 0 qədər 
də  uzun  müddətli  gəlir  əldə  edə  bilər.  Misal  üçün  ABŞ-ın  bazarlarında 
liderlik  edən  brendləri  göstərmək  olar:  geyim  “livay”,  idman  malları 
“Nayk”, avtomobil “ford”, spirtsiz içgilər “’’koka-kola və s. 
İnkişaf  etmiş  ölkələrdə  reklamın  fəaliyyət  proqramı,  bir  qayda 
olaraq, çoxistiqamətli tədqiqat məlumatlarına əsaslanır. Bu reklamın təsir 
istiqamətini müəyyənləşdirməyə, reklam ideyalarmm formalaşdırılmasmı, 
əlverişli reklam vasitələrinin seçilməsini, alternativ çıxışları və reklamın 
həcminin  planlaşdırılmasını  elmi  əsaslarla  qiymətləndirməyə  şərait 
yaradır. Marketinq və onun tərkib hissəsi hesab edilən reklamm faydalılığı 
ixtisaslaşdırılmış  məlumat  sistemlərinin  fəaliyyətindən,  ətraflı  bank 
məlumatlarmm  olmasından  və  onların  formalaşmasından  asılıdır. 
Reklamın qarşısında yanaşmaq deyil, həm də bütövçülükdə bazar m bütün 
potensial imkanına malik olan alıcı qruplarının alıcılıq qabiliyyəti ilə bağlı 
situasiyaların  həllinə  kompleks  yanaşmanı  tələb  edir.  İnkişaf  etmiş 
ölkələrdə  xalq  istehlakı  malları  istehsal  edən  müəssisələr  öz  fondundan 
5%-  qədərini  belə  tədqiqatların  aparılmasma  yönəldir.  Beləliklə,  xarici 
ölkələrdə  reklam  biznesi  ixtisaslaşdırılmış  sahələrindən  birinə 
çevrilmişdir.  Bu  prosesin  başa  çatması  malm  pula  çevrilməsi  və  nəticə 
etibarı ilə təkrar istehsalm davam etdirilməsi deməkdir. Respublikamızın 
reklam təşkilatlarının təcrübəsində, daxili bazarm inkişaf etdirilməsi və iri