DILDORA KARAMATOVA
3-amaliy mashg'ulot.Fransiya bolalar adabiyoti va uning shakllanish tamoyillari
Reja:
1. Eng qadimgi fransuz adabiyoti.
a) "
Rol
and haqida qo`shiq" - dastlabki fransuz adabiyoti namunasi;
b) ertaklarning oltin asri;
v)"Gargantyua va Pantagryuel'" - ilk bolalar kitobxonligi namunasi.
2. Sharl Perro va uning adabiy ertaklarida bolalar obrazi ifodasi.
3. Jyul Vern-o`smirlarning fantastik adibi.
4. Antuan de Sent-Ekzyuperining "Kichikina shahzoda" ertak- qissasi va masallari
bolalar adabiyotining namunasi sifatida.
Fransuz adabiyotining ilk yodgorliklari 1X asrning ikkinchi yarmiga to`g`ri keladi.
Bu sof diniy mazmundagi asarlar edi. Lekin X asrga kelib lotin adabiyoti bilan
tanishgan sayyor qo`shiqchilar, shoirlar tufayli "janglyorlar poeziyasi" paydo
bo`ladi. "Janglyorlar" birinchi epik dostonlar – jestlarni, ya`ni, "faoliyat
qo`shiqlari"ni yaratishdi. Ular syujetining asosida VIII - X asr boshlaridagi tarixiy
voqealar, chunonchi, sarkarda Buyuk Karl xalqlarining ko`chish davri voqealari
yotadi. Asta-sekin bu asarlarning syujetiga biror-bir voqea-hodisaning bayoni bosh
maqsad etib qo`yila borib, keyinchalik biror-bir qahramon, buyuk bir
shaxs
haqida
kuylanadigan hamda ular alohida to`plamlarga yig`ila boshlangan. Buyuk Karl
nomi bilan bog`liq to`plamlar ancha mashhur bo`lgan. Shunday to`plamlardan
mashhur fransuz qahramonlik eposining yodgorligi "
Rol
land haqida qo`shiq"
hozirgi kunlargacha mashhurdir. Bu asar syujetiga yurtini bosqinchilardan saqlab
qolish uchun o`zini qurbon qilgan qahramon haqida bayon qilinadi. "
Rol
and
haqida qo`shiq" jahon xalqlarining bolalarga bag`ishlangan dastlabki mashhur
fransuz adabiyoti namunasidir. XVIII asr Fransiyada adabiy ertaklar an`anaviyligi
sifatida e`tirofga sazovor. Bu aslida bolalarga emas, kattalarga mo`ljallangan
adabiyot sifatida yuzaga kelgan. Ungacha ham bolalar adabiyoti degan alohida
tushuncha mavjud bo`lmay, faqat keyingi asrdagina bolalar kitobxonligi hodisasi
voqelikka aylangan. Ya`ni, kattalar adabiyotidan qayta ishlanib, kichkintoylar
uchun soddalashtirilgan, ularga moslashtirilgan adabiyot paydo bo`ldi. Shunday
nashrlarga Fransua Rablening XVI asrda yozilgan va Uyg`onish davri
adabiyotining
yorqin
namunasi
sifatida
o`rin
olgan
"Gargantyua
va
Pantagryuel'" asaridir. Butun Evropada bo`lgani singari Fransiyada ham bu davr
dunyo va insonni kashf etish, inson qadriyatlari, uning ijodiy imkoniyatlari va
intilishlari davri bo`ldi. Uyg`onish davri yozuvchi va shoirlari o`zlarining ijodlari
bilan insoniyat olamining barcha jabhalarini qamrab olishdi. Shunday bo`lsa-da,
adabiyotda hali ertak va masallarga nisbatan past nazar bilan qarash illati mavjud
edi. Go`yoki, "ertakona" an`ana faqatgina jiddiy bo`lmagan, "badiiy jihatdan zaif
adabiyot"dagina uchragan. Ammo Rable o`zining mashhur romanida hech
ikkilanmay, folklordagi ulkan odamlar (velikanlarning) obrazidan foydalandi.
Fransiyada romantizm bilan birga xalq ijodi va madaniyatiga yetuk estetik hodisa
sifatida qiziqib murojaat qilish, Yevropaning boshqa mamlakatlaridan ancha keyin
shakllandi. Bilamizki, xalq ertaklarini yig`ib yozish esa XIX asrning yetmishinchi
yillaridagina boshlandi.
XVII asr oxiri Sharl' Perro ertaklarining yaratilishi bilan
belgi
lanadi va uning
ertaklari fransuz adabiy ertaklarining eng zo`r hamda yorqin namunalari sifatida
e`tirof etiladi. Fransiyada XVIII asr esa ertaklarning oltin asri hisoblanadi.
Uyg`onish davrida talaygina shoir va yozuvchilar bu universal janrga ko`p
murojaat qilgan va uning estetik imkoniyatlaridan foydalanib, dolzarb mavzular
bilan boyitib borishgan. Masalan, Val'ter falsafiy ertaklar yozgan. Sharqning
"Ming bir kecha" ertaklari fransuz tiliga tarjima qilingach, sharqona ertaklarga
o`xshatishlar paydo bo`ldi. Ammo shu XVIII asrning o`zidayoq ertaklarning urf
bo`lishi ancha pasaydi. Ilgari bolalarga mo`ljallangan maxsus adabiyot yo`qligi
uchun kichkintoylar kattalarning asarlarini o`qishar edi. Keyingi asrlarda esa Sharl'
Perroning qisqartirilgan ertaklaridan aynan bolalar uchun namunalar tayyorlangan.
Ulardan shafqatsizlik, erkinlik, badiiy o`yinlar olib tashlanib, anchayin
soddalashtirilgan. Russoning inson aql-zakovatiga siqinish hamda dunyoga ongli
ravishda nazar solishi kabi pedagogik
nazariya
lari ham Uyg`onish davri bilan
bog`liq. Qomusiy olimning ijodiy va falsafiy me`rosiga, xuddi o`sha davr
yangi g`oyalarining hamda bolalar ta`lim-tarbiyasining xazinasi sifatida murojaat
qilishgan.
Fransua Rable (1494 - 1553) Fransiya Uyg`onish davrining ulkan adibi va
Yevropaning buyuk insonparvarlaridan biri. U Shinonda kichik sud amaldori
oilasida dunyoga kelgan. Rable fransiskan cherkovining monaxi, keyin ruhoniy
darajasini oldi. U tabiiy fanlar, tabobat bilan shug`ullangan va 1528 yilda cherkov
hukumatining ruxsati bilan Parijga jo`nab ketadi. Keyinroq esa Lionda katta
kasalxonaning vrachi bo`lib ishlaydi hamda shu shaharning o`zida yozganlarini
chop ettiradi. Bir qancha vaqt Rable Italiyada yashab, botanika bilan
shug`ullanadi. Ma`lumki, faqatgina cherkov va monastirlar o`zlarining mevazor
bog`lari hamda seleksiya ishlari bilan mashhur bo`lishgan. Rable o`zigà tanish
bo`lmagan meva, sabzavotlarning urug`larini va navlarini yig`ib, Fransiyaga
jo`natar edi. 1533-yilda "Pantagryuel"ning birinchi qismi paydo bo`ldi. Aslini olib
qaraganda, Rable "Buyuk va bahaybat ulkan odam (velikan) Gargantyua haqidagi
bebaho va buyuk xronikalar" deb nomlangan xalq ertagi syujetini qayta ishlagan va
undan foydalangan. Badiiy jihatdan zaif "Gargantyua" o`zidà keng folklorni
hamda eski ritsarlik romanlarining qahramonlariga yo`naltirilgan o`tkir satirani o`z
ichiga olgan. "Pantagryuel'" esa Rable tomonidan o`ylab topilgan bo`lib, shu xalq
kitobining davomi, ya`ni, asl nusxaning sodda yasamasi edi. 1534-yili
"Pantagryuelning otasi, buyuk Gargantyuaning dahshatli hayoti haqidagi povest'"
deb nomlangan kitob bosmadan chiqadi. Lekin bu kitob "Pantagryuel"ni orqaga
surib, romanning birinchi kitobi bo`lib oldi. Bu asarda Rable tomonidan
ko`tarilgan savollarning eng asosiysi sifatida Gargantyuaning tarbiyasi
haqidagi
muammo
ni keltirish mumkin. Qi
rol
Granguz'e avval o`z o`g`lining
tarbiyasini sxolastlarga topshiradi. O`rta asrlarda cherkov dogmalarini hech
qanday
mantiq
iy sharhlarsiz, sun`iy ravishda izohlashga asoslangan falsafa va shu
yo`nalish murabbiysi. Ammo sxolastika shu davrga kelib quruq yod oldirish
usuliga o`tib olgan edi. O`qituvchilar bolaga o`rgatilayotgan narsalarni
tutilmasdan, aytilayotgan so`zning
mantiq
iga yetmay turib, barchasini yod olishga
majbur qilishar edi. Buning natijasida bola hech narsani o`rgana olmasdi. Rable
kitobxonlarga Gargantyuaning gumanistlar tomonidan o`qitib-o`rgatilishi haqidagi
boblarda o`zining
ideal
larini bayon qiladi. Rablening asosiy pedagogik qarashlari
italyan gumanistlari va Erazm Rotterdamskiyning qarashlari bilan to`g`ri keladi.
Ular insonning aqliy va jismoniy rivojlanishi o`zaro uyg`unlikda kechishi, ya`ni,
aqliy tarbiya albatta, jismoniy tarbiya bilan birgalikda olib borilishi kerakligini
ta`kidalydi. Binobarin, Rable ta`lim-tarbiya jarayoni har xil fanlar bilan almashinib
turishi, dam olishga ham vaqt ajratilishi kerak, shundagina ta`lim oluvchi ishtiyoq
va xursandchilik bilan o`rganadi, degan
mantiq
qa tayangan. Shunday qilib,
romanning syujeti xalq ijodidan olingan bo`lib, oddiy tilda bayon qilingan, uning
tomirlari folklorga borib taqaladi. Rablening tili ham asosan, xalqchil, faqatgina
muallif uni badiiy va ilmiy elementlarni qo`shib boyitgan. Rablening
donishmandligi va yumori unga haqiqatdan ham jahon madaniyati tarixida
abadiy romanni qoldirdi. Uning Gargantyua hamda Pantagryuelning bolaligi va
tarbiyasi haqidagi kitoblari ko`pgina dunyo tillariga tarjima qilinib, qayta-qayta
nashr etildi.
Jyul Vern (1828-1905) hali-hamon o`smirlarning eng sevimli yozuvchilaridan biri
bo`lib qolmoqda. Uning kitoblari dunyoga kelishi bilanoq, jahon tillariga tarjima
qilinib, butun jahon bo`ylab tarqalgan. Zamondoshlari uni butundunyo sayyohi,
ustaxonasiz kashfiyotchi, deb atashgan. U fransuz adabiyotida ilmiy fantastik
janrning asoschisi. Adibning ijodiy g`oyalari juda ulkan: butun dunyoni, turli
iqlimdagi mamlakatlarning tabiatini, turli xalqlarning madaniyati, urf-odati hamda
an`analarini tasvirlash edi. Lekin bularning barchasini u geograf sifatida emas,
balki, "G`aroyib sayohatlar" (yoki "G`aroyib sarguzashtlar") deb nomlagan ko`p
tomli romanlar seriyasini yaratish maqsadini ko`zlardi. Jyul' Vern "G`aroyib
sayohatlar" ustida ishlashni 1862 yildan 1905 yilgacha olib bordi va hamma
qismlarining nashri qariyb yarim asrga cho`zildi. Uning asarlarida dunyo bo`ylab
sayohatlar, chunonchi, Yevropa mamlakatlari, Shimoliy va Janubiy Amerika,
Afrika, Osiyo, Avstraliya, Okeaniya, Arktika va Antarktika mamlakatlari
tasvirlangan. To`rtta roman "robinzonad" turkumini tashkil etadi; ularning
voqealari kimsasiz o
rol
larda kechadi. Boshqa romanlarning voqealari okeanlarda,
dengizlarda, hattoki, planetalararo bo`shliqlarda bo`lib o`tadi. "G`aroyib
sayohatlar"da muallifning jug`rofik, aniq va texnika fanlariga oid, fantastika va
muhandislikka oid bilimlari ajoyib tarzda uyg`unlashib ketadi. Vernning
qahramonlari – tadqiqotchilar, muhandislar, quruvchilar; ular uzoq masofalarni
bosib o`tishadi, yangi mashinalarning turlarini yaratishadi, suv osti hamda havo
kemalari ixtiro qilishadi, vulkanlarni, dengiz va okean tublarini tadqiq qilishadi
hamda yangi erlarni kashf qilishadi. Binobarin, muallif jahon adabiyotiga ilmiy-
fantastika janrining asoschisi bo`lib, kirib keldi. Shu jumladan, uning romanlari
g`aroyib sayoh’atlar hamda sarguzashtlar namunasidir. Uning kitoblarida har bir
zukko, aql-idrokli o`spirinni qiziqtirib qo`yadigan barcha narsalar mujassam.
Bundan tashqari, uning asarlarida insonning yaratuvchanlik qobiliyati, ijodkorligi
va aql-zakovatiga ishonch hissi ufurib turabdi. Yozuvchining o`zi Nante shahridagi
advokat oilasida dunyoga kelgan. Oilaviy an`anaga ko`ra, bolakay otasining
kasbini me`ros qilib olmoqchi edi. Ammo bola dengiz sayohatlarini, kemalarni
orzu qilardi. Lekin otasi Jyul' Vernni parij huquq maktabiga o`qishga jo`natadi.
O`ta qiziquvchan yosh yigitchaning ilmga tashnaligi uni Milliy kutubxonaga borib
ko`proq kitob o`qishga, ma`ruzalarda, ilmiy munozaralarda ishtirok etishga,
geografiya, astronomiya kitoblarini o`qishga hamda yangiliklardan boxabar
bo`lishga undaydi. U o`zining yozuvchilik iqtidoriga amin bo`lgan holda
komediyalar, dramalar, librettolar yozishga kirishadi va shu bila bir qatorda,
Nantga qaytib yuristlik qilish niyati ham yo`q emasdi. U "Havo sharida besh hafta"
deb nomlangan debyut asarga qo`l uradi. Ammo bu asar uning barcha
taxminlaridan ham ortiqroq natijalar berdi. Bu ilm haqidagi haqiqiy asar bo`lib,
unda qiziqarli sarguzashtlar, ilmiy bilimlar va
gipoteza
larni ommalashtirish bilan
uyg`unlashib ketadi. Afrika haqidagi birinchi asarning o`zidayoq Jyul' Vern hali
kashf etilmagan Nil manbalarining aniq joylarini bashorat qiladi. Havo shari bilan
bog`liq fantastikani ortidan endi "Yer markaziga sayohat" (1864) deb nomlangan
geologik, keyin Arktika haqidagi "Kapitan Gatterasning sayohatlari va
sarguzashtlari" (1864-1865) hamda "Yerdan Oyga" deb nomlanagan fazoviy
asarlar paydo bo`ldi. Fransuz yozuvchisining qahramonlari doim yodda qolarlidir.
"Kapitan Grantning bolalari" haqida ham shunday fikrni bildirish mumkin. Uning
qahramonlari yuragining tozaligi va maqsadlari sari intilishlari, sotqinlik va
ikkiyuzlamachilikni bilmasliklari hamda har doim o`zlarining oldiga qo`ygan
maqsadlarini amalga oshishiga ishonishlari bilan ajralib turishadi va ularning
niyatlari o`zlariga hamroh bo`lib, yo`llarida uchragan barcha qiyinchilik va
to`siqlarni yengib o`tishadi.
Shunga hamohang voqelik tizimi "Mo`jizakor o
rol
", "Yigirma ming le suv ostida"
kabi romanlarida davom ettiriladi. Shunday qilib, yuqorida nomlari zikr etilgan
romanlar "Kapitan Grantning bolalari" "G`aroyib sayohatlar" bilan birgalikda
trilogiyalar seriyasini tashkil etadi. Bu romanlar asosida yosh kitobxonlarning bir
nechta avlodlari tarbiyalangan. Endilikda, ilm-fan taraqqiy etib, katta odimlar ila
rivojlanayotir. Ammo, Kapitan Nemoning "Nautilus"i yoki jyulverncha aqlga
sig`mas mashinalari eskirgan bo`lsa-da, baribir adib qahramonlarining mard-
jasurligi avvalgidek, yoshlarni o`ziga tortadi. Fransuz yozuvchisining kitoblari
motivi asosida bir qancha mul'tiplikatsion va badiiy fil'mlar olingan, spektakllar
qo`yilgan.
Antuan de Sent-Ekzyuperi (1900 -1944). Mashhur yozuvchi, roman va esselar
muallifi Antuan de Sent-Ekzyuperi bolalar adabiyotiga "Kichkina shahzoda"
ertakona povesti bilan kirib keldi. Yozuvchi 1927-yilda "Janubiy pochtachi"
romani bilan debyut (ilk asar, birinchi urinish) qilgan edi, ammo faqatgina 1939-
yildagina Antuan de Sent-Ekzyuperiga uning "Tungi parvoz" asari shuhrat keltirdi.
Muallif o`z
shaxs
iy tajribasidan ma`lum bo`lgan birinchi parvozlar hamda
samolyotlar haqida yozgan edi. 1939-yili yozuvchini "Insonlar sayyorasi" kitobi
uchun Fransuz akademiyasi "Romanning Katta premiyasi" degan unvon bilan
taqdirladi. Ikkinchi jahon urushi yillarida Antuan de Sent-Ekzyuperi Harbiy
uchuvchi bo`lib xizmat qildi va 1942-yili uning "H’arbiy uchuvchi" deb
nomlangan kitobi bosmadan chiqdi. Uning "Tsitadel'" nomli asari tugallanmay
qoldi; kunlarning birida Sent-Ekzyuperi jangovor topshiriqdan qaytib kelmadi. U
qahramonona
shaxs
edi va bu narsa uning asarlaridan ham ufurib turardi. Fransuz
yozuvchisining romanlari, ocherklari va esselari lirizm va chuqur falsafiy mazmun
bilan yo`g`rilgan. "Yer bizlarga o`z-o`zimizni tushunimizga kitobdan ham ko`proq,
yordam beradi. Ammo bizga Yer qarshilik ko`rsatadi. Inson o`zini, to`siqlarni
yengib o`tishdagi kurashlarda anglaydi",- deb yozadi Antuan de Sent-Ekzyuperi
o`zining "Insonlar sayyorasi" asarida. Ammo bu kurash uchun unga asbob-
uskunalar kerak bo`ladi. Randa kerakmi yoki omoch. Samolyot ham shunday:
havo yo`llarini ochuvchi uskuna, insonni abadiy savollarga undaydi". Uning
asarlarining umumiy g`oyasi - bu yer yuzidagi eng asosiy narsa, inson bilan
insonning bog`liqligidir. U birinchi parvozi taassurotlarida tepadan turib
ko`rganlari, u yer bu yerda miltirab turgan kichik-kichik nurchalar – yorug`lik, har
bir inson: shoir, yozuvchi, usta, ishchi uchun kerak bo`lgan yaqinlarning iliqligi,
oila tafti, oila o`chog`i. Agar har bir yorug`likka kerakli vaqtda kerakli chaqiriq
berilib, butun yer yuzidagi barcha yorug`liklarning birlashishi, katta yorug`likka
aylanishi yozuvchi hamda uchuvchining ushalmas orzularidan biri edi. "Kichik
shahzoda" 1943-yilda yozilgan va unga muallif tomonidan illyustartsiyalar
(rasmlar) ishlangan. Yozuvchining o`zi olti yasharligida kattalarga tushunarsiz
bo`lgan rasmlar chizishini eslaydi. Shuning uchun ham unga biror kishi bilan
dildan
suhbatlashishga
imkon
bo`lmagan.
Povestidagi
voqealar
Sent-
Ekzyuperining hayotida real sodir bo`lgan. Saxara cho`llarida qanday qilib
samolyotini qo`ndirishga majbur bo`lganini so`zlay boshlaganidan, ertakona tus
oladi. Tongda uchuvchini uyg`otgan Kichik shahzoda bilan tezda til topishib
ketadi. Bolakay uchuvchiga o`zi uchib kelgan sayyora, u erdagi g`aroyib gulni
meribonlik bilan parvarish qilishi haqida darrov so`zlab beradi. Uning sayyorasi -
ertalablari
o`zining
nonushtasini
uning
vulqonlarida
isitib
oladigan,
kichkinagina, shinamgina uychaga o`xshashi haqida so`zlab beradi. Kichik
shahzoda mehmon bo`lgan, qo`shni sayyoralarda istiqomat qiluvchilarni va
ularning hayotlarini tasvirlaydi va bu tasvirlar o`ziga xos pand-nasihat va
o`gitlardan iborat: qanaqa g`alati xalq ekan bu kattalar , deb bola ularni zo`rg`a
tushunadi. Bir qancha sang`ib yurishlardan so`ng Kichik shahzoda o`z yo`lida
Tulkini uchratadi. Bu uchrashuv povest' ichida kichik novellani hosil qilgan.
Kichik shahzoda, mening tulkim "yuz ming tulkilar ichida boshqa tulkilardan hech
farq qilmasdi", ammo men u bilan do`stlashib qoldim, u endi butun dunyoda
"yakkayu- yagona" deydi. Kichik shahzoda "Faqatgina bolalar nima
izlayotganlarini bilishadi, - deydi u, - agar u latta qo`g`irchog`ini kuni bilan uynab
o`tirsa, u unga eng kerakli va qadrdon narsaga aylanib qoladi, agar bolani qo`lidan
qo`g`irchoqni tortib olishsa, ular yig`laydilar..." Muloqotga, hamdardlikka,
mehrga, himoyaga ehtiyojmandlik bolalarga xos xususiyat, faqatgina bolalar
o`zlarining soddadilliklari va sof yuraklari bilan ko`pincha kattalar yodidan
chiqarib qo`yadigan bu xususiyatlarni ularning yodlariga solib turishadi. Kichik
shahzoda va yo`qotilgan samolyotni uchuvchisi bilan sahrodan topishadi - bu esa
yo`qotilgan haqiqatni topilganiga ishora edi: "Yurak bilan izlash kerak" degan
xitob yangraydi unda.
Sharl Perro (1625 - 1703). 1697-yilda Fransiyada "Mening onajonim Gusinining
ertaklari" deb nomlangan kitob nashrdan chiqdi. Aslida ertakni o`sha davrdagi
mashhur shoir, fransuz akademiyasining a`zosi Sharl Perro yozgan bo`lsa-da,
uning muallifi P.Darmenkur deb hisoblanardi. Ko`p kitoblar muallifi Sharl Perro
ismi sharifini "jiddiy bo`lmagan" ertaklar ostiga qo`yishni o`ziga eb ko`rmay, uni
o`g`lining ismi sharifi bilan imzolagan edi. Lekin aynan shu sehrli ertaklar jahon
adabiyotining oltin fondiga kirib, yozuvchiga shon-shuhrat keltirdi. Perroning
ertaklari ko`p marotaba boshqa tillarga tarjima qilingan va nashrdan chiqqan.
Ertakning rus tilidagi tarjimasini I.S.Turgenev amalgam oshirgan.
Perro o`z ertaklarining so`zboshisida ertak janrining asosida yotgan jiddiy hamda
kulgili va g`alati narsalarni uyg`unlashib ketishiga ishora qilib:"...bu umuman,
bekorchilik emas, balki o`zida foydali pand-nasihatni mujassamlashtirgan...
hikoyaning sho`x, o`ynoqi tuzilishini esa faqagina o`quvchi aqliga ko`proq yoqimli
tarzda ta`sir qilish, shu bilan birga unga ham o`rgatib, ham xushnud qilishi
uchundir..." degan edi. Bolalikning ilk davridan boshlab bizga "Qizil shapkacha",
"Jimjimaloq bola", "Zolushka", "Etikli Mushukcha", "Uyqudagi malika", "Ko`k
Soqol" kabi ertaklar ma`lum. Bir xil ertaklarning qahramonlari odamxo`r
maxluqdan yoki zolim bo`ridan o`zlarini o`zlari qutqargan bolalardir. Bu odatga
ko`ra, bibliyadagi yomonlikka yaxshilik bilan javob qaytargan Iosifni esga soladi.
Jimjimaloq bola shu kabidir; muallif ertakning oxirida yozishicha, o`zining
yaqinlariga yaxshilik qiladi va o`zining butun oilasini - ham otasini, ham og`alarini
ta`minlaydi. Zolushka ham xuddi shundaylardan, u qanchalar go`zal bo`lsa,
shunchalar oqko`ngil hamdir; u o`gay opalarini o`zi bilan saroyga olib ketadi.
Perro ertaklarida yaxshilik va haqiqat g`alaba qozonadi hamda qahramonlarga
sehrgar personajlar, “Zolushka” yoki “Etikli mushukcha”da etikdo`zning kichik
o`g`lini cho`qintirgan onasi - oqko`ngil Feya yordam beradi. Bo`ri, mushuk inson
tilida so`zlashadi, bu folklorning bir ko`rinishi bo`lib, muallif xalq ijodining boy
an`analariga tayanadi hamda o`ziga xos mualliflik janrini yaratadi. "Qizil
shapkacha" ertagida tipik fol'klor asos namoyon bo`ladi: bu qizil Shapkachaning
buvisiga etayotgan narsasi ("pirojok nesu da gorshochek masla"), savollaridagi
hamda buvisining kiyimiga kiyinib olgan bo`rining javoblaridagi takrorlash va
parallelliklarda ko`zga tashlanadi. Perroning boshqa ertaklarida birinchi
o`rinni romantik sevgi tarixi egallagan. Qahramon qator sinovlardan o`tib,
o`zining mukofotini oladi: yaxshilik yomonlikni ustidan g`alaba qozonadi, ya`ni,
xuddi "Uyqudagi malika" yoki "Ko`k Soqol" ertaklaridagi kabi. Sharl' Perro
ertaklari qahramonlarining nomlari allaqachon turdosh otlarga aylanib ulgurgan.
Zolushka yoki Ko`k Soqol tarixlari har xil ko`rinishlarda ko`p marta jahon
adabiyotida qayta-qayta ishlangan va saqnalashtirilgan.
Dostları ilə paylaş: |