Dilorom qosimova menejment nazariyasi

14.3. M enejm entni tash k il etish unum dorligi
U n u m d o rlik n i o sh irish d a m e n e jm e n tn i to 'g 'r i ta sh k il e tis h
m uhim aham iyatga ega. Tashkil etish jarayoni rahbariyat m ehn at 
resurslari, m ateriallar, texnologiya, axborot va kishilarni qo'yilgan 
m aqsadga erish ish u ch u n birlashtiruvchi vositadir. M en ejm en tn i 
sam arali tashkil etish natijasida (y a ’ni, tashkiliy jaray on lar sozlan- 
ganligi) resu rslard an m aqbul foydalanish, ijrochilar m ajburiyatini 
ta q s im la s h d a tu sh u n m o v c h ilik n a tija s id a m e h n a t u n u m d o rlig i 
pasayishini k am aytirish, bo'linm alarning o 'zaro ta ’siri buzilishiga 
chek qo'yishni ta ’minlaydi. To'g'ri yo'lga qo'yilgan tashkiliy jarayon­
lar m eh n at unum dorligi ortishiga imkon beradi.
170

---

U num dorlik b o sh q aru v n in g m en ejm en t texnologiyasi, m e n e j­
m ent ishini loyihalashtirish va m enejm ent tashkiliy tizim i kabi unsur- 
lari bilan uzviy bog'liqdir. M en e jm e n tn in g sam arali texnologiyasi 
m eh n at unum dorligiga eng ko'p t a ’sir k o 'rsatu v ch i omildir. Hozir- 
gi paytda av to m atlash g an zavodlar, robot texnikasi, loyihalashti- 
rishning avtom atlashgan tizimini qo'llovchi amerikalik va yaponiyalik 
ishlab chiqaruvchilar bozorning katta qismini egallab olmoqdalar, ch u n ­
ki ular yuqori sifatli m ahsulotni raqobatdoshlariga nisbatan arzon 
narxda sotadilar.
Idora ishig a k o m p y u te r tex n o lo g iy asin i jo riy qilish m e h n a t 
u n u m d o rlig i o rtish id a b o sh q a o m illarg a n is b a ta n k o 'p ro q aha- 
m iy a tg a eg a. L ekin, ilg 'o r tex n o lo g iy a h a r doim ham m e h n a t 
unum dorligi o rtish ig a olib kelm aydi. B unday tex n o lo g iy an in g afzal- 
liklari ish lo v ch ila rn in g u n g a n isb a ta n salbiy m u n o sab ati tu fay li 
n am o y o n b o 'lm a slig i m u m k in . T ex n o lo g iy a, d a rh a q iq a t, u n u m ­
dorlik o rtish ig a olib kelishi uchun ra h b ariy at texnologiya ta la b ­
lari uni qo'llovchi kishilar m anfaatlarig a to 'g 'r i kelishini t a ’m inlashi 
k erak .
M en ejm en tn in g tashkiliy tarkibi rahbariyat va barcha darajada 
un g a bo'ysunuv chi ham da korxonaning asosiy tarkibiy bo'linm alari 
o 'rta s id a g i o 'z a ro m u n o sa b a tn i belgilaydi. T arkib u n u m do rlikk a 
m a ’m u riy-boshqaruv soniga b o 'lg an n isb at orqali b ev o sita t a ’sir 
etadi. A gar korxona o 'z faoliyatiga salbiy ta 's ir k o 'rsa tm a y bosh- 
qaruvchilar sonini qisqartirsa, unum dorlik yuqori bo'ladi. Tashkilot 
tarkibi uncha yaqqol nam oyon bo'lm aydigan y o ‘1 bilan ham u n u m ­
dorlikka t a ’sir qiladi. M asalan , m u tax assis va olim lar y uqoridan 
q a t’iy berilgan buyruqqa salbiy m unosabatda bo'ladilar. B unda ular 
o'z m ehnati natijasidan qoniqmaydilar va ular m ehnati uncha unum li 
bo'lm aydi. Ijodiy yondashuvni talab etuvchi tarkibga ega tash k ilo t­
lar raqobat kurashida kengroq im koniyatlarga ega bo'ladilar. Jahon 
bozoriga o 'z vaqtida m oslashish, m asalan, zam onaviy k o m pyu ter 
bilan ish olib borish bu darom adlarni keskin ko'paytirish va u n u m ­
dorlikni oshirish dem akdir. Kichik korxona b a’zan yirik korxonaga 
n isbatan sam araliroq bo'ladi. Korxona sam arali ishlashi uchun bi­
ror vazifani bajarish aniq kishi yoki b o 'lin m ag a to p sh irilish i va 
u nga m os vakolatlar berilishi lozimligi tajribadan m a ’lum . Unum -
171

---

dorlikka javob beruvchi biror shaxs yoki gu ru h g a berilgan vakolat 
doirasiga m ablag'larni sarf qilish huquqi ham kirishi kerak.