Dilorom qosimova menejment nazariyasi

11.2. N izo li va ziy a tn i boshqarish
Nizoli vaziyatni b o sh q arish n in g bir qancha sam arali usullari 
m avjud bo'lib, ularni quyidagi ikki kategoriyaga ajratish m um kin: 
tarkibiy va shaxslar o'rtasidagi.
R ahbar nizoning asosiy sababi kishilar fe’lidan iborat deb hisob- 
lam asligi kerak. A lbatta, bunday farqlar nizoga sabab bo'lishi m um ­
kin, lekin ular ko'pincha nizoga olib keluvchi om illar qatoriga kira­
di, xolos. R ahbar nizoni bartaraf qilishdan avval uning kelib chi­
qish sabablarini turli usullar vositasida tahlil qilishi kerak.
Nizolarni hal etish n in g to 'r tta tarkibiy usullari m avjud: ishga 
bo'lgan talabni tushuntirish, koordinatsiya va integratsiya mexanizm- 
laridan foydalanish, um um iy tashkiliy m aqsadlar m ajm uini belgi­
lash, ra g 'b atlan tirish tizim ini qo'llash.
Ish g a q o 'y ila d ig a n ta la b la rn i tu s h u n tir is h nizoli v a z iy a tn i 
boshqarishning en g yaxshi usullaridan hisoblanadi. H ar bir xodim, 
bo'linm a ishidan qanday natija kutilishi, ularning asosiy huquq va 
burchlari tizim ini tu sh u n tirish kerak.
Nizoli vaziyatni bosh q arish n in g у ana bir usuli koordinatsiya 
m exanizm i - buyruqlar zanjiri, vakolatlam i taqsim lashni qo'llashdir. 
A g ar bir-ikki xodim o 'rta s id a b a’zi m asala la r b o 'y ich a norozilik 
bo'lsa, ular um um iy boshliqlarga qaror qabul qilish u chu n m uro- 
jaat qilishlari nizoning oldini oladi. Y agona boshchilik usuli nizoli
130

---

v aziyatning oldini olish im konini beradi, chunki rahbar q o ‘l ostida 
ishlovchi xodim kim ga bo'ysunishini yaxshi biladi.
Nizoli vaziyatni boshqarishda m enejm ent ierarxiyasi, vazifalarni 
bog'lovchi xizm atlar, m aqsadli g u ru h lar kabi in te g ra tsiy a vosita- 
larini q o ‘llash zarur. M asalan, savdo bo'lim i bilan ishlab chiqarish 
bo'lim i o 'rta sid a nizo vujudga kelgan korxonada bu yu rtm a va so- 
tu v oby ek tlarin i k o o rd in atsiy a qiluvchi b o 'lin m a la r x izm atlarin i 
tashkil etish yo'li bilan m uam m oni hal etish m um kin.
U m um iy tashkiliy maqsadlar majmuini belgilash nizoli vaziyatni 
boshqarishning yana bir tarkibiy usulidir. M asalan, ishlab chiqarish 
bo'lim ining uch sm en asi bir-biri bilan nizo qilgan bo'lsa, h ar bir 
sm en a u chun em as, balki b u tu n korxona bo'lim uchun vazifa belgi- 
lashi lozim. Xuddi shunday tarzd a butun korxona uchun m aqsad 
belgilash bo'lim lar boshliqlarining faqat bo'lim uchun emas, balki bu­
tu n korxona uchun m uhim qarorlar qabul qilishiga olib keladi.
Nizoli vaziyatni boshqarish usuli sifatida kishilar xulqiga t a ’sir 
k o 'rsa tu v c h i taqdirlash usulini qo'llash m um kin. M uam m on i hal 
etish g a har tom onlam a, ch uqur yondashuvchi kishilarga tash ak k u r 
e ’lon qilinishi, m ukofot berilishi yoki lavozim i ko'tarilishi lozim.
N izolarni bartaraf etish n in g quyidagi besh shaxslararo uslub­
lari mavjud.