Menejmentda klassik yoki ma’muriy maktab (1920—1950). Ilmiy boshqaruv to'g'risida yozgan mualliflar o'z tadqiqotlarini asosan
ishlab chiqarish m e n e jm e n tig a b ag'ishlaganlar. Ular m e n e jm e n t
bo'yicha past darajada samaradorlikni oshirish ustida ishlashgan.
M a ’muriy m a k tab n in g vujudga kelishi bilan m utaxassislar tashki
lot boshqaruvini u m u m a n m ukam m allashtirish uchun m u n ta z a m
ravishda yondashuvlar ishlab chiqa boshlaganlar.
Teylor va Gilbret o'z faoliyatlarini oddiy ishchidan boshlagan
va bu, shubhasiz, ularning tashkilot bilan m enejm ent to'g'risidagi
t a s a w u r l a r i g a t a ’sir e t g a n edi. Ulardan farqli ravishda, ko'proq
klassik m aktab kabi tanish bo'lgan m a ’muriy m enejm ent maktabi-
30
ning mualliflari katta biznesda m en ejm entning oliy bo‘g ‘ini rahbar-
lari sifatida bevosita ish tajribasiga ega edilar. Ismi shu maktabning
vujudga kelishi bilan bogliq b o ‘lgan va ba’zan m enejm entning ota-
si deb atashadigan Anri Fayol k o ‘mir qazib oluvchi k atta fransuz
kompaniyasiga rahbarlik qilgan.
Urvik Angliyada m en ejm en t masalalari bo’yicha m aslahatchi
bo'lgan. A.K. Reyli bilan birgalikda ilmiy ishlarni yozgan Jeym s D.
M uni Alfred P. Sloun boshchiligida «Jeneral M otors» kompani-
yasida ishlagan. Ilmiy m enejm ent nazariyasini yaratuvchilar kabi
klassik m aktabning tarafdorlari ham m enejm en tn in g ijtimoiy jihat-
lari to‘g ‘risida unchalik tashvishlanmaganlar. Bundan tashqari, ularning
ishlari ilmiy uslubiyotga asoslanm agan holda m a ’lum darajada shax-
siy kuzatishlardan kelib chiqadi. «Klassiklar» tashkilotlarga porloq
kelajak nuqtai nazaridan qarashga harakat qilardilar, shuningdek,
ular tashkilotlarning umumiy tavsiflarini va qonuniyliklarini aniqlash-
ga urinar edilar. Klassik m aktabning maqsadi m enejm entning uni
versal tamoyillarini ishlab chiqishga, shu bilan birga, bu tamoyilar-
ga amal qilish tashkilotni shubhasiz muvaffaqiyatga olib keladi de-
gan g'oyaga asoslangan edi.
Bu tamoyillar ikkita asosiy jihatlarga to'xtalib o‘tadi. Ularning
biri tashkilot boshqaruvining oqilona tizimini ishlab chiqish edi.
B iznesning asosiy tamoyillarini aniqlab, nazariyotchi «klassiklar»
tashkilotni bo'linmalar va ishchi guruhlarga bo'lishning en g yaxshi
usulini topishlariga ishonch hosil qilganlar. Bu funksiyalar a n ’anaviy
bo'lib, moliya, ishlab chiqarish va m a rk e tin g hisoblanar edi. Bu
bilan m en ejm entning asosiy funksiyalarini aniqlash ham chambar-
chas bog'liqdir. Fayolning menejment nazariyasiga qo‘shgan asosiy
hissasi - u m enejm entni universal protsess kabi ko‘rib chiqdi, bu
protsess rivojlantirish va tashkil qilish kabi bir nechta bir-biri bi
lan bog‘langan funksiyalardan iborat edi.
Klassik tam o y illa rn in g ikkinchi kateg o riy asi tash k ilo t tuzil-
m asining shakllanishiga va ishchilarni boshqarishga tegishli bo'lgan.
B unga misol bo'lib yakkaboshchilik tamoyili xizm at qilishi mumkin,
sh u n g a muvofiq inson faqatgina bitta boshliq tom onidan buyruq
olishi va faqatgina unga buysunishi kerak. Misolda Anri Fayolning
m enejm ent bo'yicha 14 ta tamoyillarining qisqacha bayoni keltiril-
31
gan, ulardan ko'plari, Fayol ularni birinchi bor t a ’riflab bergan payt-
dan beri sodir bo'lgan o'z garishlarga qaram ay, hozirgacha foyda-
lidir.