Dilorom qosimova menejment nazariyasi
Menejmentda klassik yoki ma’muriy maktab (1920—1950)
Yüklə 8,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Menejmentda klassik yoki ma’muriy maktab (1920—1950).
Ilmiy boshqaruv to'g'risida yozgan mualliflar o'z tadqiqotlarini asosan ishlab chiqarish m e n e jm e n tig a b ag'ishlaganlar. Ular m e n e jm e n t bo'yicha past darajada samaradorlikni oshirish ustida ishlashgan. M a ’muriy m a k tab n in g vujudga kelishi bilan m utaxassislar tashki lot boshqaruvini u m u m a n m ukam m allashtirish uchun m u n ta z a m ravishda yondashuvlar ishlab chiqa boshlaganlar. Teylor va Gilbret o'z faoliyatlarini oddiy ishchidan boshlagan va bu, shubhasiz, ularning tashkilot bilan m enejm ent to'g'risidagi t a s a w u r l a r i g a t a ’sir e t g a n edi. Ulardan farqli ravishda, ko'proq klassik m aktab kabi tanish bo'lgan m a ’muriy m enejm ent maktabi- 30 ning mualliflari katta biznesda m en ejm entning oliy bo‘g ‘ini rahbar- lari sifatida bevosita ish tajribasiga ega edilar. Ismi shu maktabning vujudga kelishi bilan bogliq b o ‘lgan va ba’zan m enejm entning ota- si deb atashadigan Anri Fayol k o ‘mir qazib oluvchi k atta fransuz kompaniyasiga rahbarlik qilgan. Urvik Angliyada m en ejm en t masalalari bo’yicha m aslahatchi bo'lgan. A.K. Reyli bilan birgalikda ilmiy ishlarni yozgan Jeym s D. M uni Alfred P. Sloun boshchiligida «Jeneral M otors» kompani- yasida ishlagan. Ilmiy m enejm ent nazariyasini yaratuvchilar kabi klassik m aktabning tarafdorlari ham m enejm en tn in g ijtimoiy jihat- lari to‘g ‘risida unchalik tashvishlanmaganlar. Bundan tashqari, ularning ishlari ilmiy uslubiyotga asoslanm agan holda m a ’lum darajada shax- siy kuzatishlardan kelib chiqadi. «Klassiklar» tashkilotlarga porloq kelajak nuqtai nazaridan qarashga harakat qilardilar, shuningdek, ular tashkilotlarning umumiy tavsiflarini va qonuniyliklarini aniqlash- ga urinar edilar. Klassik m aktabning maqsadi m enejm entning uni versal tamoyillarini ishlab chiqishga, shu bilan birga, bu tamoyilar- ga amal qilish tashkilotni shubhasiz muvaffaqiyatga olib keladi de- gan g'oyaga asoslangan edi. Bu tamoyillar ikkita asosiy jihatlarga to'xtalib o‘tadi. Ularning biri tashkilot boshqaruvining oqilona tizimini ishlab chiqish edi. B iznesning asosiy tamoyillarini aniqlab, nazariyotchi «klassiklar» tashkilotni bo'linmalar va ishchi guruhlarga bo'lishning en g yaxshi usulini topishlariga ishonch hosil qilganlar. Bu funksiyalar a n ’anaviy bo'lib, moliya, ishlab chiqarish va m a rk e tin g hisoblanar edi. Bu bilan m en ejm entning asosiy funksiyalarini aniqlash ham chambar- chas bog'liqdir. Fayolning menejment nazariyasiga qo‘shgan asosiy hissasi - u m enejm entni universal protsess kabi ko‘rib chiqdi, bu protsess rivojlantirish va tashkil qilish kabi bir nechta bir-biri bi lan bog‘langan funksiyalardan iborat edi. Klassik tam o y illa rn in g ikkinchi kateg o riy asi tash k ilo t tuzil- m asining shakllanishiga va ishchilarni boshqarishga tegishli bo'lgan. B unga misol bo'lib yakkaboshchilik tamoyili xizm at qilishi mumkin, sh u n g a muvofiq inson faqatgina bitta boshliq tom onidan buyruq olishi va faqatgina unga buysunishi kerak. Misolda Anri Fayolning m enejm ent bo'yicha 14 ta tamoyillarining qisqacha bayoni keltiril- 31 |