Dintaniw uzb
Yüklə 255,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Xristianlik - buddaviylik va Islom dinlari kabi, jaxon dinlari biri bulib xisoblanadi.
Bu din uz e`tikodchilari soni buyicha duneda birinchi urinda turadi, chunki saeramiz axolisining 1\3 kismi (1 mlrd 600 mln) xristianlar (nasroniylar) bulib xisoblanishadi.
Bu davrda yaxudiylar xokimiyatining uch tabakasi bilan boglik ogir tushkunlikni boshdan kechirar edilar. Bir tomondan Rim imperatori va uning noiblari, ikkinchi tomondan Falastin podshoxi Irod Antipa, uchinchi tomondan esa ruxoniylar xalkni turli soliklar va majburiyatlar bilan kumib tashlagan edilar. Va shu tarixa yaxudiylar urtasida kutilaetgan xaloskor (messiya)ning kelishi yakinlashib kolganligi xakida xabar tarkaldi. Falastin axolisi boshidan kechiraetgan mislsiz azob ukubatlar, zulm olami «bogritosh dunening kalbi»ga aylana oladigan yangi din uchun kulay vaziyatni vujudga keltiradi. Shu tarika kuplagan kishilar xristian dinining xaloskorlik goyalariga maxlie buldilar. Aynan bu davrda Iso Masix yaxudiylikni islok kilish va uni turli xurofotlardan tozalash goyasi bilan chikib, xristian diniga asos soldi. Dastlabki yillari Isoni va uning izdoshlarini Falastinadan kuvgin kildilar. Iso 33 eshida fitnachilikda ayblanib, katl etishga Rim imperiyasining noibi (prokurator) Pontiy Pilat xukm kildi. Iso nomiga kushiluvchi Mosix suzi kadimiy yaxudiy tili – ivritdagi «moshiax» suzidan olingan bulib, «silangan» eki «siylangan» ma`nolarini beradi. Grekcha bu suz «xristos» shakliga ega. Bu dinning «Xristianlik» eki «masixiylik» deb atalishi xam shu suzlar bilan boglik. Bundan tashkari xristianlik Isoning tugilgan kishlogi – «Nazaret» bilan boglab, Nazroniya deb xam atalgan. Keyinchalik bu nom nasroniyya, nasroniylik shaklini olgan. IV asrning boshlariga kelib kichik sektalar birlashib, xristianlik katta goyaviy okimga aylandi va daslab Rimda, yakin Sharkda, Shimoliy Afrikada va evropada tarkaldi. Tadkikotchilar urtasida shunday xulosalar mavjud, bu din dastavval kullarning dini sifatida paydo bulgan, chunki millionlab kullar xristianlikning xaloskorlik goyalariga maxlie buldilar. Frantsuz tarixchisi Sharl` Enshlen bunday degan edi: «Spartak maglubiyatga uchraganligi tufayli Iso galaba kildi». Vaktlar utishi bilan bu din xukmron tabakalar diniga aylangan. Buning sabablari imperiya zaiflasha borgan sari xukmron doiralar (imperatorlar) xam imperiya xalklarini birlashtiradigan, bir biriga yakinlashtiradigan dinga muxtojlik sezildi. Shu tarika 324 yili Rim imperatori Konstantin Xristianlikni davlat dini deb joriy etdi va uning amri bilan 325 I umumxristian Sobori (Kurultoyi) chakirildi. Bu Sobor tarixga Nikey Sobori atamasi bilan kirdi va unda Xristianlikning asosiy akidalari tasdiklandi, cherkov kitoblari kabul etildi. Xristian cherkovi rasmiy davlat cherkovi deb joriy etdi. Cherkov Rim imperatorin xudoning erdagi Noibi deb e`lon kildi. Xristianlik diniy ta`limoti mazmunini asosan kuyidagilar tashkil etadi: -
xudo mukaddas mukaddas uchlikda (troitsa) namoen buladi. Ya`ni xudo uch kiefali, lekin yagonadir. Bu degani xudo xudo-Ota, xudo-Ugil, xudo-Mukaddas Rux. Birok bu uch kiefali xudolar ayni paytda shaxslariga kura fark kiladilar. Masalan: Xudo-Otani xech kim
tugmagan va yaratgan emas. Xudo-Ugil esa tugilgan. Mukaddas Rux esa xudo-Otadan paydo bulgan. Asosiy akidalar kuyidagilardir: -
xristianlikning asoschisi. -
Iso uldirilgandan keyin osmonga kutarilib ketgan, u kelajakda tiriklar va uliklar ustidan xukm chikarish uchun oxirat kuni erga kaytib keladi. -
-
Bibi Mar`yam xudoning onasi, u kizlik iffati saklangan xolda xamilador bulgan va Isoni tukkan. -
Ikonalarga siginish. -
Xudo xamma narsadan ustun turadi va abadiydir. Uni xech kim yaratgan emas. Xudo dunening yaratuvchisi u duneni 6 kunda yaratgan. -
Xudo yaratgan barcha mavjudotlarning gultojisi inson, chunki uni uziga uxshash kilib yaratgan. Bu uxshashlikning asosiy kirralari –bu insonga berilgan akl idrok, iroda, abadiy ulmasliklarida.
|