Domna pechida metallarni eritiah jarayoni qanday olib boriladi. Domna ishlab chiqarishi

IncLuksion  elektr  pechlarining  sig‘imi  5-10  t  bo‘lib,  ulardan 
yuqori  sifatli  maxsus  xossalarga  ega  bo‘lgan  korroziyabardosh  va 
olovbardosh  po‘latlar  olishda  foydalaniladi.  Yuqori  chastotali 
iuduksion  pechlarda  ikki  chulg‘amli  havo  transformator bo‘lib,  uning 
birlamchi  chulg‘ami-induktori mis quvurga,  ikkilamchi chulg‘ami esa 
ligelga  ulangan.  Mis  quvur  ichida  suv  aylanib  yuradi.  Unga tigel  (1) 
o'rnatilgan (7.5-rasm).
Pechni  ishga  tushirish  uchun  mis  quvurli  chulg‘am  (2)  orqali 
yuqori  chastotali  (500-2500  Gs)  tok  yuboriladi.  Bu  tok  o‘zgaruvchan 
magnit maydoni hosil  qiladi.  Natijada magnit maydoni ta’sirida tigel / 
dagi metallda kuchli uyurma tok hosil bo‘ladi. Tokning elektr-dinamik 
kuchlari  ta ’sirida  metall  zarrachalaming  harakati  tezlashib,  metall 
qiziydi  va  suyuqlanadi.  Bu  pechlarda  legirlangan  po‘lat  chiqindilari, 
toza skrap va ferroqotishmalar qayta suyuqlantiriladi.
Shixtani  suyuqlantirishning  oxirida  pechga  flyus  kiritiladi. 
Jarayonda  oksidlaming  birikishidan  shlak  hosil  b o iad i  va  metall 
sirtiga  qalqib  chiqadi.  Shlakning  o‘rtacha  harorati  metallnikidan  past, 
chunki  u  metallning  issiqligi  hisobiga  qiziydi.  Shu  bois  metall  bilan 
shlak  orasida aktiv reaksiyalar bormaydi,  qolaversa, metall tarkibidagi 
S  va  P  elementlarining  miqdorini  kamaytirib  bo‘lmaydi.  Lekin  shixta
bu  qo‘shimchalardan  mumkin  qadar  tozaroq,  jarayon  esa  tezroq 
borishi  kerak.  Zarur  hollarda  vannaga  m a’lum  miqdorda  qaytaruvchi 
moddalar yoki  legirlovchi elementlar qo‘shiladi.
Induksion pechlaming afzalliklari quyidagilardir:
• tuzilishi oddiy;
• boshqarish qulay;
•jarayonda metall kuyindisi oz hosil  boMadi;
•metall  yaxshi  aralashishi  natijasida  gaz  va  qo‘shimchalardan 
yaxshi tozalanadi;
•k o ‘mir  elektrodlar  yo‘qligi  sababli  uglerodga  to ‘yinmaydi  va 
yuqori  legirlangan,  tarkibida  0,02-0,04  %  uglerodi  b o igan  po'latlar 
olishga imkon beradi.
Odatda,  1  t  sig‘imli  pechda  po‘lat  ishlab  chiqarish  jarayoni  45 
daqiqa  davom  etib,  600-700  kVt  soat  elektr  energiyasi  sarf  boiadi. 
Keyingi  yillarda  induksion  pechlarda  metallni  vakuumda  va  inert 
gazlar  muhitida  suyuqlantirish  yo‘li  bilan  yuqori  sifatli  maxsus 
poMatlar  olinmoqda.  M a’lumki,  oddiy  pechlarda  olingan  po‘lat  tarki­
bida  erigan  vodorod,  kislorod  va  azot  gazlarining  hamda  metallmas 
qo‘shimchalaming  hatto  oz  miqdorda  boMishi  ham  poiatning  xossa­
larini  birmuncha  yomonlashtiradi.  Shu  bois,  suyuqlantirilgan  metall- 
dagi  erigan  gazlar  va  metallmas  qo‘shimchalar  miqdorini  kamaytirish 
uchun  keyingi  25  yil  davomida  turli  mamlakatlarda  vakuumdan 
foydalanilmoqda.
Hozirgi  vaqtda  metallurgiyada  vakuumdan  foydalanishning  bir 
qancha usullari mavjud bo‘lib, ulardan eng asosiylari quyidagilardir:
•suyuqlantirilgan  po‘latni  kovshda  ma’lum  vaqt  vakuum  ostida 
saqlab,  so‘ngra neytral gaz muhitida qolipga quyish usuli;
• metallni vakuum ostida suyuqlantirish va vakuum ostida qolipga 
quyish usuli.
S.I. 
Kuzmin  tajribalariga  asosan  turli  sharoitda  suyuqlantirilgan 
po‘lat  tarkibidagi  gaz  va  metallmas  qo‘shimchalar  miqdori  7.4- 
jadvalda keltirilgan.
Vakuumda  suyuqlantirib  olingan  po‘latning  tozaligi  uning  haro- 
ratiga,  vakuum  darajasiga,  ishlash  vaqtiga  bog‘liq.  Bu  usulda  olingan 
po‘latlaming  donalari  chegarasi  toza,  kimyoviy  tarkibi  barqaror 
boMadi. Bu esa metallning ichki tuzilishi va xossalari yaxshi bo‘lishini 
ta ’minlaydi.