Domna pechida metallarni eritiah jarayoni qanday olib boriladi. Domna ishlab chiqarishi


Temir oksididan  temirning qctytarilishi



Yüklə 41,83 Kb.
səhifə7/12
tarix10.05.2022
ölçüsü41,83 Kb.
#57371
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Domna pechida metallarni eritiah

Temir oksididan  temirning qctytarilishi.  PoMatda  kislorod  boMishi 
uning mexanik va texnologik xossalariga putur yetkazadi.  Shu  sababli 
poMat ishlab chiqarish jarayonida undagi temir oksididan Fe ni  ajratish 
muhim  davr  hisoblanadi.  Fe  ni  ajratish  maqsadida  temirga  nisbatan 
kislorodga  yaqinroq  boMgan  birikmalar  va  alumin  boMaklari  yoki 
ularning kukunlari vannaga maMum miqdorda kiritiladi. Natijada hosil 
boMayotgan  oksidlar  osongina  birikma  hosil  qilib  shlakka  o ‘tadi. 
Temir  oksididan  temimi  qaytarish  jarayonni  toMa  qaytarilgan, 
qaytarilmagan va chala qaytarilgan xillarga ajratiladi.
PoMat  olishda  asosan  konvertor,  marten  yoki  elektr  pechlaridan 
foydalaniladi.
Bu pechlar maMum  afzallik va kamchiliklarga ega.
Bessemer  konvertori  nok  shaklidagi  qurilma  boMib,  ichki 
devorlari  o ‘tga chidamli  materiallar va sirti  poMat  list bilan  qoplanadi. 
Qurilmaning  o‘rtasi  ikkita  sapfadan  iborat  metall  halqa  bilan  o‘raladi 
Sapfa  (3)  ning  ichi  g‘ovak.  Sapfalar  poydevorga  o‘matil- 
gan ustunlar (6) ga tayanadi.  Qurilma tubida diametri  15  mmli teshiklar
bo‘lib,  havo  qutisi  (1) bilan tutashgan.  Sapfa (3)  ga gidravlik porshen 
bilan  bog‘langan  shestemya  (4)  o‘matilgan.  Gidravlik  porshen 
harakatga  kelganda konvertor tishli  reyka  (5)  va  shestemya  (4)  orqali 
o ‘z o‘qi atrofida aylanadi.
Konvertomi  ishga  tushirayotganda  yotiq  (gorizontal)  holatga 
keltirilib,  unga  suyuq  cho‘yan  quyiladi.  Keyin  past  bosimda  havo 
haydaladi.  Havo  kanallari  suyuq  cho‘yan  bilan  bekilib  qolishini 
bartaraf  etish  maqsadida  konvertor  tik  (vertikal)  holatga  asta-sekin 
keltiriladi.
Konvertomi  tik holatga  keltirish  mobaynida  havo  bosimi  2,5  atm 
oshirib  boriladi.  Bu  vaqtda  suyuq  cho‘yan  shiddat  bilan  oksidlana 
boshlaydi:
2Fe + 0 2 = 2FeO + Q kkal 
Si + 0 2 = S i0 2 + Q kkal 
2Mn + 0 2 = 2MnO + Q kkal 
Si + 2FeO = S i0 2 + 2Fe + Q kkal 
Mn + FeO = MnO + Fe + Q kkal 
Oksidlar o‘zaro birikib  silikat tarzida shlak hosil qiladi:
MnO + S i0 2 = Mn  S i0 2 
FeO + S i0 2 = FeO S i0 2
Dastlab  uglerod  yonmaydi,  chunki  vannadagi  harorat  uning 
yonishi  uchun  yetarli  bo‘lmaydi.  Kremniy  va  marganeslaming  oksid- 
lanishi natijasida vannadagi harorat ko‘tarilib, uglerod yona boshlaydi:
2C + O2 = 2CO -  Q kkal 
С + FeO = CO + Fe -  Q kkal
Konvertoming  sig'imi,  qayta  ishlanayotgan  cho‘yan  tarkibi  va 
ulaming  miqdoriga  ko‘ra  uglerodning  yonishi  8-10  daqiqa  davom 
etadi.  Cho‘yan  tarkibidagi  uglerod  yonib  kamayishi  natijasida  alanga 
pasayib  qo‘ng‘ir  tutun  chiqa  boshlaydi.  Bu  esa  cho'yan  tarkibidagi 
qo‘shimchalar  deyarli  yonib  tugaganligini  bildiradi.  Kutilgan 
tarkibdagi  po‘lat olingach, jarayonni tugatish  uchun  konvertomi yotiq 
holatga  keltira  borish  bilan  havo  bosimi  asta-sekin  pasaytirib  boriladi 
va to ‘xtatiladi.
Ingliz  metallurgi  S.Tomas  fosforga  boy  cho‘yandan  po‘lat  olish 
maqsadida  Bessemer  konvertorining  ichki  devorlarini  asosan  o ‘tga 
chidamli  dolomit  g‘ishtidan  terishni  va  suyuq  cho‘yanni  quyishdan 
oldin  flyus  sifatida  ohaktosh  kristallari  kiritishni  taklif  qilgan. 
0 ‘zgartirilgan Bessemer konvertori Tomas usuli deb ataldi.
1953-yildan  e’tiboran  asosli  konvertorlarga  quyilgan  qayta 
ishlanadigan  cho‘yan  sathiga texnik toza kislorod  haydash yo‘li  bilan 
turli  markalardagi uglerodli  va kam  legirlangan po‘latlar olish usullari 
qo'llanila  boshlandi.  Bu  usulning  oddiy  konvertor  usulidan  farqi 
shundaki,  jarayonning  boshidanoq  metall  yaxshi  aralashgani  uchun 
uglerod,  kremniy  va  boshqa  qo‘shimchalar  yaxshi  oksidlanadi. 
Natijada  kisloroc|iing  ta’sir  doirasida  harorat  3000°C  gacha 
ko‘tariladi.  Konvertorda  metall  tez  qizib,  yaxshi  qizigan  faol  shlak 
hosil  bo‘ladi.  Bunda  fosfor  va  oltingugurt  shlakka  o ‘tadi.  Bu  usul 
sanoatda  borgan  sari  keng  qo‘llanilmoqda,  chunki  u  oddiyligi, 
ixchamligi,  yoqilg‘i  talab  etmasligi,  ish  unumi  yuqoriligi,  ishlash 
sharoitining  yaxshiligi,  po‘latda  azot  va  vodorod  gazining  kamligi, 
kapital  mablag‘lami  kam  talab  etishi,  chiqindilami  qayta  ishlashga 
imkon  berishi  kabi  afzalliklarga  ega.  Pechning  kamchiligi  shuki,  u 
suyuq  cho‘yanni  ko‘proq  talab  etadi.  Bundan  tashqari,  metall 
kuyindisi ko‘p, ancha miqdorda chang ajralib chiqadi.

Yüklə 41,83 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin