Dünyada çocuk ölümlerinin %18’i, yani her yıl 8 milyon çocuk ishalden ölmektedir
tarix 10.04.2017 ölçüsü 445 b. #13752
Dünyada çocuk ölümlerinin %18’i, yani her yıl 1.8 milyon çocuk ishalden ölmektedir. WHO, gelişmekte olan ülkelerde 5 yaşından küçüklerde her yıl>700 milyon ishal atağı bildirmektedir İshalden ölüm oranı giderek azalmakla beraber atak sıklığı azalmamaktadır (3.2kez/yıl ) ABD’de 1.5 milyon hasta.200 bini hastaneye yatırılmakta, 300 ölüm/yıl Tekrarlayan ishallerin uzun dönemde hangi komplikasyonlara neden olabileceği iyi bilinmemektedir. Anemi, malnütrisyon , eklenen infeksiyonlar büyümeyi, psikomotor ve zeka gelişimini etkileyebilir. Marmara 154,349 0 Marmara 154,349 0 Ege 126,752 1 Akdeniz 156, 956 0 İç Anadolu 151, 313 3 Karadeniz 130, 673 1 Doğu Anadolu 104,014 2 GüneyAnadolu 166,327 96 Toplam 990,384 103 Sağlıklı bir erişkinde günde 9 L sıvı (2 litresi yiyecek ve içeceklerden, geri kalanı tükrük, mide, safra ve pankreas salgılarından) ince bağırsaklara ulaşır. Gastroentestinal yolun bakteri, virüs ve parazit mantar gibi patojenlerle infeksiyonuna AGE denilir. Gastroentestinal yolun bakteri, virüs ve parazit mantar gibi patojenlerle infeksiyonuna AGE denilir. Genellikle kaynak yiyecek ve içeceklerdir İshal ve kusma en sık klinik belirtilerdir. Bunlara kramp şeklinde karın ağrısı ve ateş gibi sistemik belirtiler de eşlik edebilir. AGE terimi infeksiyon kaynaklı ishalli durumları kapsarken toplumda infeksiyonlara bağlı olmayan ishal ve kusmalı birçok durum vardır. Ani başlangıçlıdır bulantı kusma, ateş ve kramp şeklinde karın ağrısı eşlik edebilir. Ani başlangıçlıdır bulantı kusma, ateş ve kramp şeklinde karın ağrısı eşlik edebilir. Genellikle 3-5 gün sürer, 10 günü geçmemelidir Daha önce çocuk sağlıklı olmalı, immün yetersizlik veya malnütrisyonu olmamalıdır Persistan ishal , Persistan ishal , Akut başlayıp 14 günden fazla süren ishale denir Akut ishal %3-20 oranında persistan ishale dönüşebilir İshalle ölümlerin %50’ini oluşturur Kronik ishal, Bir aydan fazla süren ishal olarak tanımlanır.Konağın yaşı Konağın yaşı Genotipi Kişisel hijyen Bağırsaktaki almaçlar (reseptörler) Konağın geçmişteki öyküsü Besin alım öyküsü GİS sistemiyle ilgili Mide asidi Bağırsak motilitesi Bağırsak mikroflorası Musinler Özgül bağışıklık sistemi (salgısal ve hücresel) Beslenmeden kaynaklanan Beslenmeden kaynaklanan Besin intoksikasyonu Malapsorpsiyon Sendr. Endokrinopatiler Neoplastik hastalıklar Antibiyotik ishalleri Diğer nedenler (İmmun yetmezlik vb) Psikolojik stres A- Viral ishaller (%70) A- Viral ishaller (%70) Reoviridae;Rotavirus , astrovirus Parvo-like viruslar ; Nörovirüs (Norwalk ) Picornaviruslar; Calicivirus, adenovirus, coronavirus B-Bakteriyel(%20-30) Barsaklarda inflamasyon Shigella, Salmonella, E.Coli İnflamasyon yapmadan Enteropatojenik-toksijenik E.Coli, V.Colera, AGE etkenlerinin bulaşması AGE etkenlerinin bulaşması Ağız yoluyla (DIŞKI), nadiren hava yoluyla (Rotavirüs ?) Bulaşmış yiyecek-içeceklerin yenmesiyle bulaşır Az sayıda etkenle hastalık yapanlar(insan-insan ); Shigella, E.Coli, nörovirüs, Rotavirüs, G.lamblia, Cryptosporidium parvum, E. Histolytica, Yiyecek-içeceklerle bulaşan Kolera, ŞigellaEpiemiyolojik farklılık Gelişmiş ülkelerde Sıklıkla virüsler; rotavirüs, nörovirüs Yiyecek kaynaklı;Salmonella, Campylobakter, çok az Shigella, E.Coli O157:H7 Gelişmekte olan ülkelerde (yiyecek-içecek kaynaklı) Antibiyotik ishallerinin bir kısmından C.difficile sorumlu. En önemli risk faktörleri çevresel faktörlerdir En önemli risk faktörleri çevresel faktörlerdir Küçük çocuklar İmmün yetersizliği olanlar Malnütrisyonu olanlar Kızamık Anne sütüyle beslenmeyenler Mikronütrisyonel eksiklikler Vit A, Zn Persistan AGE’si olanlar Barsak villuslarından endojen ya da eksojen etkenler nedeniyle su ve elektrolit salınımı anormal derecede artmıştır. Dışkının özelliği; Dışkıda Na 90mMol/L’den fazladır İshal bol suludur,lökosit içermez Açlıkta ishal düzelmez Örnek; Kolera ve Enterotoksijenik E coli Bakteri Toksinleri: V.cholerae, E.coli, S.aureus, C.perfringens, B.cereus Hormon Salgılayan Tümörler: Gastrinoma, Karsinoidler, Villöz adenom v.b. Safra asitlerine bağlı ishaller Yağ asitlerine bağlı ishaller İrritan laksatifler Kollajenöz kolit Barsakta emilemeyen solütlerin (laktuloz, polietilen, glikol vb) ya da monosakkarid ve amino-asitler gibi küçük moleküllerin artması sonucu gelişir. Barsakta emilemeyen solütlerin (laktuloz, polietilen, glikol vb) ya da monosakkarid ve amino-asitler gibi küçük moleküllerin artması sonucu gelişir. Dışkının özelliği Aç kalınca ishal kesilir Disakkaridaz eksiklikleri (laktoz intoleransı) Pankreasın ekzokrin yetersizliği Malabsorbsiyon sendromları Barsak lümeninde bakteri çoğalması Kısa barsak sendromu Laksatif kullanımı Barsağın Hipomotilitesi (mikroflorada değişim) Barsağın Hipermotilitesi (sıvı geçişi hızlanır) Tirotoksikoz,irritabl kolon, dumping sendromu, bazen infeksiyonlar Cerrahi girişim, mukozal hasar Barsak duvarında inflamasyon Barsak duvarında inflamasyon Motilite artışı Dışkının özelliği Dışkı kanlı ve müküslüdür. Lökosit vardırEtkenler; Salmonella, Shigella, Yersinia, Campylobacter, E.Histolitika Hastalığın ağırlığı ve patogenezi Hastalığın ağırlığı ve patogenezi Bakterinin Daha önceden toksin oluşturabilmesi yeteneğine (Staf aerus,Bacillus cereus) Toksin üretme yeteneğine İnvazyon yeteneğine Yiyecekte çoğalabilme yeteneğine bağlıdır. A-İnflamatuvar olmayan ishalde Bazı bakteriler enterotoksin üreterek, Virüsler barsak villüslerini tahrip ederek Parazitler barsak villüslerine yapışarak Bazı bakteriler barsak villüslerine bağlanarak veya translokasyonla hastalık oluştururlar B-İnflamatuvar ishal; Genellikle barsağı istila eden veya toksin üreten bakterilerle oluşur. Sonuç olarak barsağa sıvı,protein ve hücreler(eritrosit-lökosit) sızar Bazı patojenler birden fazla virulan özelliğe sahiptirler Nörotoksin grubu Nörotoksin grubu Clostridium botilinum S. aureus (Enterotoksin B) Bacillus cereus (Emetik toksin)Gerçek Enterotoksin Vibrio cholerae (cAMP) Noncholerae vibriolar E.coli-LT (cAMP) E.coli-STa (cGMP) E.coli-STb Salmonella Klebsiella Clostridium perfringens (A) Shigella dysenteriae B.cereus Enterotoksik Enterotoksik Sitotoksik Protein sentezini baskılar S.flexneri, S.boydii,S.sonnei,S.dysenteriae S.flexneri, S.boydii,S.sonnei,S.dysenteriae Basilli dizanteri Şigelloz Tek kaynak insan fekal-oral Klinik Kanlı dışkı Karın ağrısı Müküslü dışkı İnce Barsak tipi ; Miktarı bol, dışkı sayısı az V. Cholera , ETEC, GiardiaKalın Barsak tipi ; Miktarı az sayıca fazla dışkı Shigella, Salmonella, Complybacter, E.Histolytica Dizanteri tipi ; Acil dışkılama (tenesmus), karın ağrısı(kramp tarzında), kanlı sümüklü dışkı Shigella, E.Histolytica A-Dehidratasyon derecesini saptamak ve en kısa zamanda düzeltilmesini sağlamak (3-4 s) A-Dehidratasyon derecesini saptamak ve en kısa zamanda düzeltilmesini sağlamak (3-4 s) B-Rehidratasyondan hemen sonra beslemeye başlamak C-AGE’ye neden olan patojenin aile ve çevreye yayılımını önlemek D-Bazı durumlarda etkeni belirleyerek buna yönelik özel tedavi uygulamak E-AGE sonrası gelişebilecek malnütrisyonun önlenmesi Yakınma; ne zaman nasıl başladı? Yakınma; ne zaman nasıl başladı? Kaç saat veya gün hasta ? Kusma ve ishalin sayısı Dışkının özellikleri. Kanlı ? Kusma, Beslenme öyküsü Daha önce aynı yakınmalar Karın ağrısı Ateş Dalgınlık, havale geçirme Amipli dizanteri Amipli dizanteri Salmonella Kampilibakter Yersinya EHEC EİEC Akut batın ?? Besin zehirlenmesi Besin zehirlenmesi Viral AGE Kolera Dışkıda eritrosit : Dışkıda eritrosit : Entamoeba histolitika Şigella Dışkıda lökosit var EİEC, Salmonella, Sigella, Kampilibakter, Yersiniya Dışkıda lökosit yok Viral AGE Paraziter ETEC V.Cholerea Fizik muayene; dehidratasyon ??? Fizik muayene; dehidratasyon ??? İshal;menenjit,bakteriyel sepsis,pnömoni,otit, üriner infeksiyon Kusma;metabolik hastalık,zehirlenme, travma,kalp yetersizliği, barsak tıkanmaları Akut Batın MSS enfeksiyonu Laboratuvar Kan sayımı Elektrolit, üre.. Dışkı incelemeleri Mikroskopi Kültür; Her olgu da mı ? Parazit Rotavirus 3 yaşından küçüklerde Toksin araştırılması Sıvı elektrolit kaybı var mı ? En önemliSıvı elektrolit kaybı var mı ? En önemli Sıvı ve elektrolit tedavisi ORS (%90) İV sıvı tedavisi (%10) Beslenme Medikal tedavi Küçük çocuklar (<6ay veya kilosu <8kg Küçük çocuklar (<6ay veya kilosu <8kg Prematureler,kronik hastalıklılar,aynı zamanda başka hastalığı olanlar Ateşi>38C olan <3aylık, ateşi >39C olan 3-36 aylık çocuklar Kanlı kakası olanlar Dışkılaması fazla miktarda ve sayıda olanlar Devamlı kusanlar Dehidratasyonu olanlar Bilinç değişikliği olanlar Ağızdan yeterli sıvı alamayanlar Powers 1926’de “intestinal intoksikasyon” tedavisinde Powers 1926’de “intestinal intoksikasyon” tedavisinde Sıvı verilmesi Kan transfüzyonu yapılması Ağızdan beslenmenin bir süre kesilmesi Yeniden beslenmenin kademeli olarak yavaş yavaş başlatılması Chung aç bırakmanın bilimsel bir temeli olmadığını, ishal sırasında beslenmenin devam ettirilmesinin daha yararlı olduğunu bildirmiştir. J Pediatr 1948;33:1-3 J Pediatr 1948;44:14-22 Beslenmeye devam edilmeli,öğünler sıklaştırılmalı Beslenmeye devam edilmeli,öğünler sıklaştırılmalı Verilen sıvı miktarı arttırılmalı Her ishalli dışkıdan sonra < 2 yaş: 1/2-1 çay bardağı (50-100 mL) > 2 yaş: 1/2-1 su bardağı (100-200 mL) ek sıvı verilmeli 10ml/kg ORS verilmeli Anne sütü ve mamalar sulandırılmamalı Büyük çocuklara yoğurt , ayran, et, patates, pirinçli yiyecekler, havuç, muz, taze sıkılmış meyva suları... verilmeli Rehidratasyon sonrası BESLEMEYE HEMEN BAŞLA Beslenmezse kilo kaybı-malnütrisyona eğilim Yiyecek kısıtlaması veya mamaların sulandırılması…YANLIŞ AGE’de iştah azalır (normalin % 42-64’ünden az). Alınan besinlerin % 30-40’ı ishal nedeniyle kaybedilir. Fakat % 60-70’i emilir ve kullanılır Her olguda antibiyotik kullanımı…YANLIŞ Çoğunlukla etkisiz,toksik,allerjik,sekonder enfeksiyon riski Antidiyareyik ilaçların kullanılması…YANLIŞ Anne sütünün kesilmesi, laktozsuz diyet mamaları veya soya bazlı-protein hidrolizatları verilmesi YANLIŞ Her olguda intravenöz sıvı tedavisi…YANLIŞ Hastaneye yatırma, gereksiz “rutin” tetkikler, emosyonel travma, infeksiyon riski, maliyet artışı Anne sütünün azalması önlenir Anne sütünün azalması önlenir Sindirim enzimlerinin inhibisyonu engellenir Barsak mukoza hücrelerinin yenilenmesi devam eder Mide asidi salgılanması devam eder, bakteri üremesi azalır Katı gıdalarla mide boşalım zamanı uzar Kilo kaybı engellenir, büyüme devam eder Barsak lümenindeki hiperozmolar içerik nadiren mukoza hasarını ve ishali arttırabilir Barsak lümenindeki hiperozmolar içerik nadiren mukoza hasarını ve ishali arttırabilir AGE’de nadir gelişen (%1) Laktoz entoleransı ishali artabilir İshalin sürmesi dehidratasyona yol açabilir Beslenmeyi tolere edemeyenlerde asidoz gelişebilir Hasarlı mukozadan makromoleküllerin geçişi kolaylaşabilir ve nadiren inek sütü allerjisi gelişebilir Antiviral ve antibakteriyel özellikli Anne sütü günde 0.5g sIgA sağlar İçerdiği antikorlarla E.coli, C.jejuni, S.dysenteria, V.cholerea, Giardia ve diğer patojenlere karşı korur İçerdiği hormonlar AGE sırasında hasar görmüş barsak mukozasının daha çabuk iyileşmesini sağlar KESİNLİKLE evet Yağlar Yağlar İshal sırasında yağ emilimi bozulabilir Yağlı besinler mide boşalımını geciktirir Yağ iyi bir enerji kaynağıdır Karbonhidratlar Ozmotik etki ile ishali artırabilirler Ozmotik etkisi az olan pirinç ve diğer tahıllar karbonhidrat kaynağı olarak kullanılmalıdır ÖNEMLİ İshalli bir çocukta enerji alımı en az 100kcal/kg/gün Protein 2-3g/kg/gün olmalıdır… AGE sırasında Mg, Zn ve diğer eser elementler ve vitaminlerin emiliminin bozulduğu gösterilmiştir. AGE sırasında Mg, Zn ve diğer eser elementler ve vitaminlerin emiliminin bozulduğu gösterilmiştir. Akre, Bull WHO 1989:85-95 Zn verilmesinin ishalin iyileşmesi üzerine olumsuz veya olumlu olduğunu öne süren yazarlar vardır. Sachdev, Ann Trop Paediatr 1990;10:63-9 Sazawal, New Eng J Med.1995;333:839-4 Sonuç; Zn;6 aydan küçüklerde 10mg/gün, büyüklerde 20mg/gün 10-14 gün verilebilir AGE tedavisinde DİYET mamalarının yeri yoktur. AGE tedavisinde DİYET mamalarının yeri yoktur. Laktozu azaltılmış Laktozsuz Soyalı Protein hidrolizatları Orta zincirli yağ asitleri içeren mamalar Amino asit içeren mamalar ÖZEL HASTALARDA KULLANILABİLİR Antibiyotik kullanılmamalıdır Antibiyotik kullanılmamalıdır AGE’ bakteriyel de olsa kendiliğinden kısa sürede iyileşir. Diğer ilaçlar İntestinal motiliteyi azaltıcı ilaçlar Antisekretuvar ilaçlar Adsorban ilaçlar Antidiyareyik etkili mikroorganizmalar Antiemetik Antiviral tedavi kullanılmaz Antiviral tedavi kullanılmaz Semptomatik davranılır Persistan ishallerde antisekretuvar ilaçlar, laktobacillus acidofilus kullanılabilir Kolera Kolera Şigella dizanterisi <3 ay çocuklarda, İmmün yetersizliği olan lar Sistemik tutulum gösteren salmonella gastroenteritinde Saccharomyces boulardii Florayı düzenler Barsak üzerine trofik etkili Disakkaridazları stimüle eder C. difficile toksinleri üzerine etkili (antiproteaz) Lactobacillus acidophilus Enterotoksijenik ve enteroinvaziv mikroorganizmaların enterosite adezyonunu engeller Dehidratasyon Dehidratasyon ÖLÜM Elektrolit düzensizliği Met asidoz Persistan AGE Malnütrisyon Mineral ve vit eksiklikleri Besi allerjisi –Karbonhidrat entoleransı İnfeksiyonlara yatkınlık Barsak dışı belirtiler Hemolitik üremik sendrom Reaktif artrit Konvülziyon Kolon perforasyonu Eritema nodozum Hemolitik anemi İgA nefropatisi Uzun dönemde Uzun dönemde Büyüme geriliği, Psikolojik gelişim Zihinsel gelişim üzerine etkiler, Eklenen infeksiyonlar Temiz su ve yiyecek Temiz su ve yiyecek Herkesin doğal hakkı El yıkama ÇOK ÖNEMLİ Aşılama Dostları ilə paylaş:
