Editörler Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu Prof. Dr. Mustafa Alkan Sağıroğlu / Alkan grafik

7.5. Siber Caydırıcılık
Savaşları kazanmak için her zaman ve her bakımdan hazırlıklı olun-
malıdır. Ancak savaşta her zaman en mükemmeli hep kazanmak 
olmayabilir. M.Ö. 500’lü yıllarda yaşamış olan ünlü Çinli filozof ve 
savaş stratejisti Sun Tzu “En iyisi savaşmadan baş eğdirmektir” [33] 
derken, ondan yaklaşık bin yıl sonra Ünlü Doğu Romalı Komutan 
Belisarius da “En mükemmel ve mutlu zafer şudur: Kendiniz bir 

---

M U S T A F A Ş E N O L
208
zarar görmeden, düşmanı amacından vazgeçmek zorunda bırak-
maktır” [40] demiştir. Yani bir anlamda saldırganı isteğinden, ama-
cından, saldırıdan veya savaştan caydırmak, söz konusu siber savaş 
olduğuna göre “Siber caydırıcılık” en mükemmeli ve en mutlu ede-
ni olabilir.
Türkçede genellikle “korkutarak cesaret kırmak ve vazgeçirmek” 
anlamlarında kullanılan “caydırmak” sözcüğünden türetilen “Cay-
dırıcılık” kavramı, TDK Sözlüğünde “Bir saldırganlığı önlemek ve 
engellemek için önlem alma işi” [1] olarak açıklanmaktadır. 
“Caydırıcılık”; hukuksal alanda “ceza veya hapis korkusuyla suç iş-
lemekten alıkoyma” [41], uluslararası ilişkilerde yani diplomasi ala-
nında “karşıdaki devleti emellerinden vazgeçirme davranışı veya 
belirli davranışlara yönlendirme” [42], askeri alanda ise “düşmanı 
çok yüksek bedel ödeyeceğine inandırarak bir hareketten vazgeçir-
mek için askeri güç, yaptırım ve tehditlerin kullanımı” [43] olarak 
tanımlanmaktadır. 
Geçmişe ve günümüze bakarak, hukuk alanında bireylerin çeşitli 
cezalar ile suç işlemelerinin önlenmesine, diplomasi alanında dev-
letlerin çeşitli yaptırımlarla ilişkilerinin yönlendirilmesine ve askeri 
alanda savaşmadan karşı tarafın farklı davranmasının sağlanma-
sına, yani bu alanlarda caydırıcılık uygulamasına yönelik, pekçok 
örnek sıralanabilir [39]; Adli olaylarda para ya da mahkûmiyet ce-
zaları, uluslararası ortamda devletlere çeşitli yaptırımların uygu-
lanması, klasik savaşta güçlü ordularla karşı tarafa güç gösterisi, 
tatbikatlar vb.
Caydırıcılığın yaygın olarak kullanılan genel tanımı ise, bir düş-
manın, belirli bir eylemi gerçekleştirmek için maliyet/fayda hesap-
lamasına yönelik tahmini üzerinde yönlendirilmesidir [44]. Diğer 
bir ifadeyle de, potansiyel faydaları azaltarak ya da olası masrafları 
arttırarak (ya da her ikisini de birden), düşmanı eylemi yapmaktan 
kaçınmaya ikna etmektir. Bu maksatla caydırıcılığın sağlanması için 
“Saldırganın eylemini boşa çıkarma” ve “Cezalandırma (misilleme 
tehdidi)” yoluyla saldırıdan vazgeçirilmesine dayanan iki yöntem 
uygulanır. Bu yöntemlerden özellikle soğuk savaş döneminde ön 
planda kullanılan ve nükleer caydırıcılığın esasını teşkil eden ceza-
landırma yoluyla caydırıcılığın başarıyla sağlanması için üç temel 

---

H İ B R İ T S AVA Ş K A P S A M I N D A S İ B E R S AVA Ş V E S İ B E R C AY D I R I C I L I K
209
koşul bulunmaktadır [45]. Bunlar caydırıcının yetenekleri, misille-
me tehdidinin güvenilirliği ve tehdidin saldırgana iletilmesidir.
Saygınlık kaybı, gizlilik, kamu yararı, ulusal ve uluslararası güven-
lik vb. nedenlerle açıklanmayanlar yanında, yazılı ve görsel basın, 
medya gibi açık kaynaklarda da yer alan siber saldırı olaylarına ve 
bunların olumsuz sonuçlarına rağmen, siber savaşın bir savaş olup 
olmadığı tartışmalarının devam ettiği gibi, siber alanda siber güçle 
bir caydırıcılığın mümkün olup olmadığı konusunda da tartışmala-
rın başlamış ve devam etmekte olduğu görülmektedir [22].
Caydırıcılık ile ilgili yukarıdaki açıklamalardan doğrultusunda “Si-
ber caydırıcılık” nasıl tanımlanabilir? Sun Tzu’nun “En iyisi savaş-
madan baş eğdirmektir” [33] özdeyişinden de hareketle siber caydı-
rıcılık; kısaca “siber ortamda bilişim sistem ve altyapılarına saldırı 
başlatacak saldırganı saldırıdan vazgeçirmektir” şeklinde tanımla-
nabilir. 
Caydırıcılığı genel anlamda “karşı tarafa düşmanca eylemleri yap-
mama konusunda gözdağı verme” şeklinde açıklayan Libicki, si-
ber caydırıcılığı; “siber ortamda saldırganın eylemini boşa çıkarma 
veya cezalandırma (misilleme tehdidi) yoluyla saldırıdan vazgeçir-
me” olarak tanımlamaktadır [22]. Bu konuda, siber güç ve siber sa-
vaş kapsamında misillemenin etkisinin de, Şekil 7.7’de belirtildiği 
gibi, nükleer ve geleneksel (konvansiyonel) savaş kapsamında cay-
dırıcılıktan sonra, diplomatik ve ekonomik yaptırımlarla sağlanan 
caydırıcılıktan ise önce geldiğinin kabul edilebileceğini belirtmek-
tedir [32].