Editörler Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu Prof. Dr. Mustafa Alkan Sağıroğlu / Alkan grafik

Şekil 7.5. Beşinci Savaş Alanı “Siber Uzay”.
Dünya kamuoyu, siber saldırı ve siber suç terimlerine alışırken, 
özellikle son on-onbeş yıllık zaman süresince siber savaş terimi ile 
daha fazla meşgul olmaya başlamıştır. İlk yıllarda basit tekniklerle 
organize olmayan test saldırıları, kısa süre sonra ekonomik güdü-
lerin de öne çıktığı ve komuta kontrol merkezleri aracılığıyla daha 
gelişmiş teknik ve taktiklerle gerçekleştirilen siber saldırılara dönü-
şerek, siber savaşa doğru gelişim göstermiştir.
“Bilgi Güvenliği” ile “Siber Güvenlik” kavramlarının iç içe olma 
durumunda açıklanmaya çalışıldığı gibi, önceleri bilgi savaşının bir 
alt bölümü olarak görülen siber savaşın, günümüzde bilgi savaşı ile 
aynı anlamda ve daha yaygın olarak kullanılmaya başlandığı görül-
mektedir. Nitekim bazı İngilizce sözlüklerde olduğu gibi, BM Te-
rimler Sözlüğünde de “Siber Savaş”, “Bilgi Savaşı”nın eş anlamlısı 
olarak gösterilmekte ve “Bilgisayar sistemlerinin düşman sistemle-
rine zarar vermek veya yok etme maksadıyla kullanıldığı bir savaş 
tipi” şeklinde tanımlanmaktadır. Yapılan tanıma ek olarak, “Düş-
manın politik, askeri veya ekonomik bilgilerine ve bilgi sistemlerine 
zarar vermek veya kendi bilgilerini ve bilgi sistemlerini korumak 
için bilgi üstünlüğü sağlamaya yönelik faaliyetleri kapsayabileceği” 
[30] belirtilmektedir. Bu tanımlamada dikkat edilmesi gereken hu-
sus, “düşman” sözcüğüyle, birbiriyle savaş durumunda olan top-
lum, ulus veya devlet ya da devletler grubunun ifade edilmesi ve 
siber savaş kapsamına giren faaliyetlerin de bunlar tarafından icra 
edilen faaliyetler olmasıdır.

---

M U S T A F A Ş E N O L
198
Bu kapsamda siber savaş, “devletler veya devlet benzeri aktörler 
tarafından gerçekleştirilen, kritik ulusal altyapıları, askeri sistemleri 
veya ülke için önemli endüstriyel yapıyı tehdit eden, simetrik veya 
asimetrik, saldırı veya savunma maksatlı dijital ağ faaliyetleri” [31] 
şeklinde tanımlanırken, hedef, içerik ve özellikleri de ortaya kon-
maya çalışılmıştır. 
Yapılan pekçok tanımdan hareketle siber savaş, siber ortamda bi-
lişim sistemleri kullanılarak bilişim sistemlerine yönelik yapılan 
saldırılar ile bu saldırılara karşı alınan güvenlik tedbirlerinden olu-
şan faaliyet ve mücadeleler bütünüdür. Geleneksel (klasik) savaşla 
kıyaslandığında siber ortamda yapılan saldırılar taarruz, güven-
lik tedbirleri ise savunma harekâtına karşılık gelmekte ve her iki 
harekât türü birlikte siber harekâtı oluşturmaktadır. Siber harekât/
savaş sırasında icra edilen siber saldırılar ya da taarruzlar, her ne 
kadar siber ortamda yapılsa da etkileri ve sonuçları fiziksel ortamda 
da görülebilmekte, geleneksel savaşta olduğu gibi can ve mal kaybı-
na da sebep olabilmektedir. 
ABD’li siber savaş araştırmalarıyla ünlü bilim insanı Martin C. Li-
bicki, siber savaşları amaçlarına, hedeflerine, kapsam ve uygulama 
seviyelerine göre “Stratejik ve Operasyonel Siber Savaş” olarak iki-
ye ayırmaktadır. Stratejik Siber Savaş; bir devletin ve topluluğunun, 
bir devlete ve toplumuna karşı başlattığı, özellikle olmasa da önce-
likle hedef devletin tutum ve davranışlarını etkilemek amacıyla baş-
lattığı siber saldırı seferberliğidir. Saldıran taraf devlet veya devlet 
dışı oluşumlar olabilir. Operasyonel siber savaş, savaş döneminde 
askeri hedeflere ve askeri bağlantılı sivil hedeflere karşı siber saldı-
rılardan oluşmaktadır. Savaş döneminde siber güç tek başına kulla-
nılmasa da, dikkatli, seçici ve doğru zamanda kullanıldığı takdirde 
belirleyici bir kuvvet çarpanı olabilir [32].
ABD Savunma Bakanı Leon Panetta’nın 2012 yılında yaptığı ko-
nuşmasında, “ABD’nin Siber-Pearl Harbor ihtimali ile karşı karşıya 
olduğu” sözüyle, benzer hususları belirtmiş ve siber savaşın ulu-
sal güvenlik için büyük bir tehdit olduğunu vurgulamıştır [31]. İn-
ternet ile zaman ve mekân kavramı ortadan kalkmış, kıtalararası 
iletişim ve bilgi aktarımı herhangi bir zaman ve yerde bir tuşa bas-
maktan ibaret hale gelmiştir. İnternet aracılığıyla saldırı için küçük 
bir ağ bağlantısı yeterli olmakta, siber silahları elde etmek de çok 

---

H İ B R İ T S AVA Ş K A P S A M I N D A S İ B E R S AVA Ş V E S İ B E R C AY D I R I C I L I K
199
kolay olup, klasik bombalı saldırılardaki gibi “olay yerinde” olma 
zorunluluğu da bulunmamaktadır.
Bilgisayar ve iletişim sistemlerinde, insanların internetinden nes-
nelerin internetine, akıllı cihazlardan akıllı evlere/şehirlere, siber 
uzayda sınır tanımayan ve insanın hayalinde canlandırma sınırları-
nı zorlayan gelişmeler yaşanmaktadır. İşte böyle bir ortamda, siber 
saldırı risk ve tehditleri gerçeği ve tehlike boyutu ortadayken, çoğu 
ülke siber savaşın hem taarruz ve hem de savunma boyutu ile ilgi-
li yasa, politika ve stratejiler üreterek uygulamaya koyarken, siber 
savaşı küçümseyip bu konuda ciddi çalışmalar içerisinde olmayan 
ülkeleri çok zor bir gelecek beklemektedir. Çünkü siber savaş ger-
çektir ve saldırganlar şimdiye kadar gerçek yeteneklerinin ortaya 
çıkmaması için en gelişmiş siber silahlarını, yani bu konudaki ger-
çek yeteneklerini, kullanmamışlardır. Tam ölçekli bir siber savaşın 
yani gerçek yeteneklerin kullanıldığı saldırıların yapıldığı bir sava-
şın sonuçlarının tahmin edilemeyeceği ve olabileceklerin modern 
bir ülkeyi mahvedebileceği yorumları yapılmaktadır [25].
Hangi alanda olursa olsun savaşın vazgeçilmezi olan konu istihba-
rattır. Sun Tzu’nun, “zaferin önceden görülebileceğini, düşmanı ve 
kendini iyi bilenin hiçbir savaşta tehlikeye düşmeyeceğini, karşısın-
dakini bilmeyen, sadece kendini bilenin bir kazanıp bir kaybedece-
ğini, karşısındakini de kendini de bilmeyenin her savaşta mutlaka 
tehlikeye düşeceğini” [33] belirterek önemini vurguladığı İstihba-
rat; TDK Sözlüğünde “Yeni öğrenilen bilgiler, haberler, duyumlar” 
[1] şeklinde tanımlanmaktadır.
Zamanla ve günün şartlarına göre değişen, İngilizcede “intelligen-
ce” olarak ifade edilen istihbarat aynı zamanda “zeka” anlamına da 
gelmekte, pekçok sözlükte, kaynak ve dokümanda da faklı şekiller-
de tanımlanmaktadır. İstihbarat sözcüğünün özünde aklın yanında, 
“bilgi” bulunmaktadır. İstihbaratın temel hedefi de, ihtiyaç duyu-
lan bilginin akılcı yöntemlerle toplanması, analiz ve değerlendirme-
sinin yapılması ve zamanında kullanıma sunulmasıdır. Bu ifadeler-
den hareketle istihbarat; kişi, toplum, kurum, kuruluş, devlet veya 
devletler topluluğu, her seviyede oluşum açısından, başta güvenlik 
ve refahın sağlaması için olmak üzere, her maksatla önemlidir.
Ulusal güvenliğin sağlanması, ulusal çıkarların elde edilmesi ve 
diğer tanımların ortak yönleri de dikkate alınarak genel anlamda 
istihbarat; “ulusal güvenliği tehdit edecek unsurlara karşı koruma 

---

M U S T A F A Ş E N O L
200
sağlamak amaçlı yahut politika yapıcıların, ulus menfaatini olumlu 
şekilde etkileyecek kararların alınması hususunda ihtiyaç duyduğu 
bilgilerin açık, yarı açık ve gizli kaynaklardan elde edilip doğru-
luğuna göre sınıflandırılması, karşılaştırılması ve analiz edilmesi 
süreci sonunda ulaşılan bilgidir.” [34] şeklinde tanımlanmaktadır. 
Bu tanımlamadan da hareketle, siber saldırı ve olaylara karşı savun-
ma yani siber güvenlik için, ulusal çıkarların korunması maksadıyla 
siber saldırıların/taarruzların yapılması veya siber caydırıcılık sağ-
lanması, kısaca siber savaşın kazanılması için siber ortamda ihtiyaç 
duyulan bilgilere ulaşmak maksadıyla yapılan istihbarata siber is-
tihbarat denir.
Siber istihbarat faaliyetleri ile elde edilen bilgiler sadece siber savaş 
için değil her türlü savaşta, kişi, toplum veya devletlerin ülke içi 
ya da dışı her alanında kullanılabilmektedir. Teknolojinin ve siber 
ortamın sağladığı imkânların teknik ve insan istihbaratı ile birlikte 
kullanılmasıyla siyasi, askeri, ekonomik, sosyal vb. alanlarda kişi, 
grup, toplum, örgüt, firma ya da ülkeler tarafından icra edilen siber 
casusluk faaliyetleri ile kısa sürede çok az maliyetle çok yüksek üs-
tünlükler ve kazanımlar elde edilebilmektedir. 
Tarihin başlangıcından günümüze her alanda var olan “Güç” kav-
ramının sözlüklerde eş anlamı “Kuvvet” sözcüğü gösterilmekte ve 
kısaca “etki yapabilme veya etkiye direnebilme kapasitesi/yeteneği” 
ortak tanımlamasında bulunulmaktadır. Genel anlamda, “hedeflere 
ya da amaçlara erişme becerisi, daha belirgin olarak da arzulanan 
sonuçları elde etmek için başkalarını etkileme becerisi” [35] olarak 
da tanımlanan gücün ölçülmesi için çok çeşitli hesaplamalar ve öl-
çüm yöntemleri geliştirildiyse de mutlak olmadığı açıktır. Çünkü 
uluslararası ortamda bir devlet diğer devlete karşı güçlü iken başka 
bir devlete karşı güçsüz olabilmektedir. 
Stratejik yaklaşımlarda “bir ulusun maddi ve manevi değerleriyle 
toplam potansiyel gücü” olarak tanımlanan “ulusal güç”; bir dev-
letin ulusal çıkarlarını sağlamak ve ulusal hedeflerini elde etmek 
için kullanabileceği insan gücü, coğrafi güç, ekonomik güç, politik 
ve idari güç, psiko sosyal güç, bilimsel ve teknolojik güç, askeri güç 
şeklinde 7 ayrı güç unsurundan [36] oluşmaktadır. “Siber ortamda 
sahip olunan bilişim sistemleri ve alt yapıları ile bunların etkin ola-
rak kullanılması yeteneği” [22] olarak tanımlanan ve kısaca “siber 
ortama hâkimiyet” demek olan siber gücü, ulusal güç unsurların-

---

201
dan bilimsel ve teknolojik güç unsuru altında değerlendirilir. Ancak 
siber gücü, 8’inci güç unsuru olarak kabul etmek daha doğru ola-
bilir. Çünkü siber güç oluşumu incelendiğinde, diğer bütün ulusal 
güç unsurlarını etkilediği, onların etkilerini daha da artırılabildiği 
ve tek başına da etkin olarak kullanılabildiği görülmektedir. Ülke-
lerin sahip oldukları siber güçlerinin, hem saldırı aracı ve hem de 
saldırı hedefi olabileceği kararsızlığa meydan bırakmayacak şekilde 
ortadadır.
Bir ülkenin savaş alanında gücünün büyüklüğünü ölçerken, taarruz 
ve savunma açısından değerlendirmek yeterli olurken, siber güç 
söz konusu olduğunda bu iki faktöre üçüncü bir faktör olarak “Ba-
ğımlılık” faktörünün eklendiği görülmektedir. Siber bağımlılık bir 
ülkenin siber saldırılara açık sistemlere ve ağlara yani siber uzaya 
ne kadar gereksinim duyduğunun ölçüsü [25] olarak açıklanmak-
tadır. Bu konuda işlevsel olarak hazırlanan Tablo 7.1’de görüleceği 
üzere, Kuzey Kore siber gücü en yüksek ve siber saldırılardan en az 
zarar görecek ülke durumundadır.