Educational Research in Universal Sciences issn: 181-3515 volume

Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 10 | 2023
 
 
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal September, 2023 
225
 
jarayonlarining foyda keltirishi, samara berishi faoliyat yo‘nalishini qanchalik to‘g‘ri 
tanlay bilishga, qarorlar qabul qila olishga hamda uning boshqarilishini nazorat 
qilishga va bu jarayon borishiga bog‘liq bo‘ladi. Menejment keng ma’noli tushuncha 
sifatida, jahondagi menejment va uni tashkil etishning nazariyotchilaridan biri Piter 
Druker aytganidek, «alohida faoliyat turi bo‘lib, tashkil etilmagan betartib ommani bir 
maqsadga yo‘naltirilgan samarali va unumli guruhga, jamiyatga aylantiradigan, 
ijtimoiy o‘zgarishlarni rag‘batlantiruvchi element hisoblanadi». Menejment nafaqat 
korxona doirasida, qolaversa, butun bir jamiyat, davlatni o‘z tanlagan yo‘li, maqsad va 
intilishlariga yetaklovchi, iqtisodiyotni kuchli, barqaror ishlovchi mexanizmga 
aylantirishda muhim ta’sir etuvchi kuch hisoblanadi. Menejmentni jamiyatning 
iqtisodiy negizi bilan bog‘lab, shu bilan birga, uning ikki: tashkiliy-texnikaviy va 
ijtimoiy-iqtisodiy tomonlarini hisobga olgan holda o‘rganish lozim. Tashkiliy-
texnikaviy boshqaruv aniq iste’mol qiymatini olish uchun mahsulot tayyorlashda 
mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi bilan ajralib turadi. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruv 
mavjud ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog‘liq bo‘lib, boshqarish maqsadlarini 
belgilaydi. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish 
samaradorligining oshishi uchun sharoit yaratishga imkon beruvchi faoliyat turidan 
iboratdir. Ijtimoiy-iqtisodiy menejmentning maqsadi ishlovchilar samarali mehnat 
qilishi uchun sharoit yaratish, ularni ijtimoiy himoya qilishning ishonchli umumdavlat 
tizimini shakllantirish, bandlikni ta’minlash va aholining kam ta’minlangan 
qatlamlarini qo‘llab - quvvatlashdan iboratdir. Menejmentning mohiyati ijtimoiy-
iqtisodiy munosabatlar darajasi, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi va iqtisodiy 
aloqalarning murakkablashuvi bilan kengayib boradi. Menejment ishlab chiqarish 
jarayonida, ishlab chiqarish vositalariga mulkchilikning turli shakllari mavjud bo‘lgan 
sharoitda, ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida raqobatni shakllantirish, foydani 
maksimallashtirishga qaratilgan boisa, u butun bir iqtisodiy tizimda ishlab chiqarish 
evaziga jamiyat ehtiyojini qondira oladigan bozor infratuzilmasi elementlari va 
ularning o‘zaro aloqasini ta’minlovchi mexanizmning barqaror ishlashiga, har bir 
fuqaro, guruh, uyushma, tashkilot va muassasalar manfaatlarini e’tiborga olgan holda, 
ularni jahon sahnasida o‘z o‘rniga ega bo‘lishiga qaratilgan boiadi. Menejmentning 
asosini obyektiv iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa qonunlarga asoslanuvchi huquqiy 
ilmiylik tashkil etadi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar rahbarlari mazkur qonunlarni 
o‘rganish va ularning aniq vaziyatlarda namoyon boiishini hisobga olgan holda 
iqtisodiyotni boshqarishning strategiya va taktikasini belgilaydilar.